Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Małpy właściwe

Małpy właściwe

Małpy właściwe (Simiiformes, dawniej Simiae), inaczej antropoidy (Anthropoidea) – infrarząd ssaków naczelnych obejmujący małpy szerokonose i małpy wąskonose.

Spis treści

Występowanie

Małpy szerokonose występują w obydwu Amerykach i nazywane są małpami Nowego Świata . Współcześnie żyjące małpy wąskonose znane są z Azji i Afryki , dawniej występowały również w Europie (obecnie tylko magot żyje na Gibraltarze ) – nazywane są małpami Starego Świata .

Charakterystyka

Budowa zewnętrzna

Należą tu zwierzęta bardzo rozmaitej wielkości, od pigmejki (Cebuella (Callithrix) pygmaea), mniejszej od wiewiórki pospolitej , do goryla , większego od człowieka. Gatunki żyjące głównie na drzewach mają ciała wysmukłe i zgrabne, inne, naziemne lub naskalne, są krępe i masywne.

Owłosienie

Ciało małp jest pokryte mniej lub więcej gęstym włosem, tworzącym często na głowie i karku rodzaj grzywy. Pozbawione owłosienia mogą być jedynie twarz, dłonie, podeszwy nóg oraz nagnioty pośladkowe . Ubarwienie małp jest zwykle ciemne i skromne, jedynie nieowłosione części ciała bywają zabarwione jaskrawo. Z rzadka też występują u niektórych rodzajów małp nieco żywsze i bardziej kontrastowe kolory owłosienia.

Kościec

Czaszka

W przeciwieństwie do innych rzędów ssaków , u małp część czaszki obejmująca mózg ( mózgoczaszka ) jest silnie rozwinięta i bardziej zaokrąglona. Cechą charakterystyczną czaszek małp jest również kształt oczodołów , skierowanych ku przodowi (wyraźniej niż u małpiatek ) i całkowicie oddzielonych od jam skroniowych. Uzębienie małp jest pełne. Małpy Starego Świata mają, podobnie jak człowiek, 32 zęby : 8 dłutowatych siekaczy , 4 kły , 8 zębów przedtrzonowych i 12 zębów trzonowych . Małpy Nowego Świata z rodziny pazurkowców (Callithrichidae) mają również 32 zęby, a pozostałe małpy szerokonose, należące do rodziny płaksowatych (Cebidae) mają 36 zębów: 8 siekaczy, 4 kły, 8 przedtrzonowych i 16 trzonowych zębów. U samców niektórych gatunków występują bardzo silne i duże kły, które nadają czaszce tych małp znaczne podobieństwo do czaszki wielkich drapieżnych kotów . Na szczęce dolnej u starych samców małp wąskonosych rozwija się silny grzebień kostny, służący do przyczepienia się potężnych mięśni żujących; nadaje on charakter zwierzęcy całej czaszce.

Kończyny i ogon

Kończyny przednie są zwykle dłuższe od tylnych. Palce u wszystkich małp z wyjątkiem pazurkowcowatych są zaopatrzone w paznokcie ; u pazurkowcowatych obserwuje się pazury , które jednak na podstawie badań embriologicznych uznano za przekształcone paznokcie. U wielu gatunków małp kciuki są słabo rozwinięte, a często nawet szczątkowe. Wielki palec kończyn tylnych ( paluch ) jest dobrze rozwinięty i ułożony przeciwstawnie do pozostałych, co zapewnia kończynom tylnym chwytność. U gatunków małp o długim ogonie , ogon spełnia często rolę chwytną. Dolna jego powierzchnia jest wtedy naga i bogato unerwiona. U wielu gatunków małp ogon jest krótki, a nawet szczątkowy.

Sposób poruszania

Mięśnie kończyn są silne i pozwalają małpom wisieć dłuższy czas na jednej ręce i podciągać się na niej do góry. Po drzewach małpy poruszają się zręcznie, niektóre przeskakują na gałęzie oddalone o więcej niż 10 m. Po ziemi większość małp chodzi na czworakach, opierając się na całej stopie , tylko człekokształtne chodzą na dwóch nogach , opierając się na zewnętrznej krawędzi stopy. Tylko gibonowate chodzą na tylnych nogach z balansująco rozstawionymi na boki rękami. Małpy człekokształtne podpierają się zwykle paliczkami środkowymi I, II i III palca dłoni.

Budowa i umięśnienie

Narządy wewnętrzne małp są zbudowane podobnie jak u człowieka. Mózg , stosunkowo duży, o potężnie rozwiniętych półkulach mózgowych , przykrywających móżdżek , różni się od ludzkiego słabo rozwiniętą korą mózgową . Szczególnie słabo są rozwinięte płaty skroniowe , tak charakterystyczne dla mózgu ludzkiego. Z narządów zmysłów najlepiej rozwinięte są oczy , obdarzone wysoką zdolnością akomodacyjną . Dobrze jest również rozwinięty zmysł słuchu ; węch u małp właściwych odgrywa stosunkowo niewielką rolę. U niektórych małp właściwych występują torby policzkowe i worek krtaniowy. Charakterystyczny dla małp jest znaczny rozwój umięśnienia twarzy, dzięki czemu odznaczają się one bogatą mimiką . W odróżnieniu od małpiatek małpy mają górną wargę suchą i niepodzieloną. Uszy małp są nieruchome, o słabo rozwiniętej muszli; cechę zwierzęcą nadaje im zaostrzony wierzchołek. Na policzkach i pośladkach niektórych gatunków małp właściwych występują modzele , czyli obszary nieowłosionej skóry , pokrytej brodawkami i silnie zrogowaciałej. Modzele te występują najczęściej na pośladkach u małp Starego Świata z wyjątkiem małp człekokształtnych . Modzele mają często jaskrawe barwy.

Tryb życia

Większość małp żyje w stadach lub grupach rodzinnych o rozbudowanej strukturze społecznej. Występują też gatunki monogamiczne . Często stadu przewodzi najmocniejszy samiec. U samic występuje 4-tygodniowy cykl menstruacyjny , brak sezonowości urodzeń. Samica rodzi zwykle jedno młode, które przez dłuższy czas jest przy matce, trzymając się mocno kończynami.

Systematyka

Bibliografia

  1. Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. . 


Inne hasła zawierające informacje o "Małpy właściwe":

Rodzimy Kościół Polski ...

Sztuka ...

Peter Debye ...

Rankery ...

Czarny Grzbiet (Karkonosze) ...

Pierwouste ...

Wirki ...

Celuloza ...

Łaska ...

Kraina historyczna ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Małpy właściwe":

Trawienie i wchłanianie substancji odżywczych (plansza 16) ...

02. Człowiek jako istota społeczna (plansza 16) ...

031. La Mettrie Człowiek maszyna (plansza 11) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie