Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Mazurzy

Mazurzy

Mazurzy
Język polski ( gwara mazurska ) także wysokoniemiecki
Religia luteranizm
Grupa Polacy

Mazurzy – mieszkańcy południowych Prus Wschodnich , potomkowie polskich osadników z Mazowsza (przeważnie chłopów, ale także szlachty ), którzy w kilku falach osadnictwa zasiedlili południową i częściowo wschodnią część Prus Książęcych od XIV w.

Chata mazurska, Prusy Wschodnie , 1931
Zagroda mazurska z domem ustawionym szczytem do drogi

W odróżnieniu od katolickich Warmiaków , przyjęli oni luteranizm wraz z sekularyzacją Prus Książęcych oraz przejściem ich władcy ( Albrechta Hohenzollerna ) na protestantyzm w 1525 . Odtąd luteranizm stał się ważną cechą wyróżniającą Mazurów od pokrewnych grup etnicznych.

Mazurzy często nie uznawali się ani za Polaków , ani Niemców , a za polskojęzycznych Prusaków. Mówili gwarą mazurską , wypieraną od połowy XIX w. przez język niemiecki . Językiem oświaty i literatury religijnej Mazurów aż do lat 30. XIX w. był język polski . Mazurska szlachta polska uległa germanizacji najwcześniej, bo już pod koniec XVIII w.

Język niemiecki, używany przez Mazurów był językiem literackim ( hochdeutsch ) i różnił się od potocznego języka niemieckich mieszkańców Prus Wschodnich, który był bliski językowi dolnoniemieckiemu (plattdeutsch).

Spis treści

Historia

W XIX wieku polskojęzyczna ludność Mazur, podobnie jak i Śląska, poddana została germanizacji przez rząd pruski. Germanizacji przeciwdziałał Gustaw Gizewiusz , polski działacz społeczno-narodowy i folklorysta. Przede wszystkim domagał się utrzymania języka polskiego w szkołach, a w celu powstrzymania germanizacji wydawał polskie książki dla Mazurów, m.in. tłumaczenie podręcznika szkolnego Przyjaciel młodzieży, we współpracy z Marcinem Gregorem (Królewiec 1845). Spisywał pieśni ludu mazurskiego włączone później przez O. Kolberga do jego Dzieł Wszystkich. Po I wojnie światowej, władze niemieckie otwarcie zwalczały gwarę mazurską. Prześladowania rozpoczęte przez bojówki niemieckie dotknęły zwłaszcza tą część ludności, która w plebiscycie, w 1920 roku, opowiedziała się za przynależnością do Polski ale szybko objęły wszystkich Mazurów, którzy nie utożsamiali się z Niemcami. Także w latach późniejszych władze niemieckie tłumiły przejawy tożsamości narodowej Mazurów zamykając szkoły w których nauczano mowy mazurskiej.

Mazurzy, podobnie jak Warmiacy i inne grupy etniczne, po II wojnie światowej byli szykanowani przez polskie władze komunistyczne jako element niepewny. Często byli traktowani jako Niemcy. Wynikało to ze znacznego zgermanizowania Mazurów w XIX-XX w. Doprowadziło to do fal migracji Mazurów i wielu innych częściowo zgermanizowanych, polskich grup etnicznych, które na swej ziemi przetrwały wieki. O prawa Mazurów w tym okresie walczył Jerzy Burski .

Powiązania etniczne

Na ziemiach polskich można znaleźć natomiast innych potomków Mazurów. Są nimi Kurpie zamieszkujący Kurpiowszczyznę . Posługują się oni gwarą kurpiowską , która tylko nieznacznie różni się od klasycznej gwary mazurskiej . Z powodu dość dużych odmienności w tradycji i kulturze regionalnej zwykło się uważać Kurpiów za odrębną grupę etnograficzną .

Etnonimia

Pierwotne znaczenie słowa "Mazur" = człowiek z Mazowsza np. Jan Chryzostom Pasek jako mieszkaniec Mazowsza. Określenia "mazurskość", "język mazurski" zaczęły rozpowszechniać władze pruskie w połowie XIX wieku aby zaznaczyć rzekomą odrębność mieszkańców południowych Prus od ludności polskiej. Takim też mianem określana była w Małopolsce i Rusi Czerwonej ( Galicja )[1][2], ludność osadzana na prawie polskim i magdeburskim począwszy od XIV wieku (zob. Sienieńscy, Krasiccy ). Byli jedną z ważniejszych grup etnograficznych Galicji zaliczani do tzw. Podolaków czyli równiaków, mieszkańców równin obok Krakowiaków, Grębowiaków (Lisowiacy czyli Borowcy), Głuchoniemców , Bełżan, Bużan (Łopotniki, Poleszuki) Opolan, Wołyniaków, Pobereżców czyli Nistrowian"[3].

Zobacz też

Przypisy

  1. SGKP tom II. str. 458
  2. " Mazowsze zasługuje na uwagę ze względu uzdolnień kolonizacyjnych ludności, które to plemię zapędzały na Ruś Czerwoną, w ziemię bialską, więc w sadyby dawnych Jadźwingów , na Podole . Wszędzie jednakże swoje plemienne cechy, a chociażby nazwę Mazurzy. Do dziś dnia (Tatomir Geografija Galicji 1876 . str. 59) między Rabą a lewym brzegiem Sanu ludność miejscowa nosi nazwę Mazurów, z których część pod nazwą Grębowiaków ( Lisowiaków al. Borowców) siedzi między Wisłą, dolnym Sanem po Mielec , i Leżajsk . Mamy zaś ślady, że w 1373 w Sanockiem nad Sanem , z daru księcia Władysława Opolczyka , a wówczas pana Rusi (lwowskiej) otrzymał wieś Jabłonicę Przybysław syn Fala z ziemi łęczyckiej ( AGZ t. VII, str. 15-16)..." [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom VI. III. Etnografia i stosunki społeczne. str. 191.
  3. SGKP tom II str. 459

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Mazurzy":

Doły Jasielsko-Sanockie ...

Województwo warmińsko-mazurskie ...

Mazurzy MazurzyJęzyk polski ( gwara mazurska ) także wysokoniemiecki Religia luteranizm Grupa Polacy Mazurzy – mieszkańcy południowych Prus Wschodnich , potomkowie polskich ...

Ślązacy ...

Warmiacy ...

Wielkopolska jednakże nowe pokolenia ludności wiejskiej w większości już ich nie znają[12].Grupy etnograficzne Wielkopolski: Bambrzy Biskupianie DzierżniacyGostynianie[]Szamotulanie[] Hazacy Kaliszacy Krajniacy Mazurzy wieleńscy Pałuczanie Poznaniacy Zobacz też krainy historyczne w Polsce Przypisy↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i ...

Efraim Oloff (duchowny) ...

mazury kościelnym ani świeckim, dlatego nie da się ustalić ścisłych granic dla Mazur. Mazurzy byli to Prusacy wyznania protestanckiego mówiący po polsku lub mazursku. Pod ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Mazurzy":

218. Struktura narodowościowa i etniczna Polski (plansza 10) okolicZakopanego Struktura narodowościowa i etniczna Polski Wśród Polaków istnieje wiele grup etnicznych: Kaszubi górale Ślązacy Kurpie Łowiczanie (Księżacy) Kociewiacy Mazurzy Krakowiacy inne Charakteryzują się one poczuciem odrębności, własnym językiem lub gwarą, specyficzną kulturą ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie