Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Matka Teresa z Kalkuty

Matka Teresa z Kalkuty

Błogosławiona
Matka Teresa z Kalkuty
(Maria Teresa od Dzieciątka Jezus)
Agnesë Gonxhe Bojaxhiu

Matka Teresa z Kalkuty na spotkaniu organizacji Pro-life w Bonn (1986 r.).
Data urodzenia 26 sierpnia 1910
Skopje , Imperium Osmańskie
Data śmierci5 września 1997
Kalkuta , Indie
Kościół / wyznanie katolicki
Data beatyfikacji 19 października 2003
Watykan
przez Jana Pawła II
Wspomnienie 5 września
Patronka Międzynarodowego Dnia Młodzieży

Matka Teresa z Kalkuty, właśc. Agnesë Gonxhe Bojaxhiu, imię zakonne: Maria Teresa od Dzieciątka Jezus (ur. 26 sierpnia 1910 [1][2] w Skopje (obecnie Macedonia ), zm. 5 września 1997 w Kalkucie w Indiach ) – zakonnica , założycielka zgromadzenia Misjonarek Miłości , błogosławiona Kościoła katolickiego , laureatka Pokojowej Nagrody Nobla .

Przez ponad 45 lat służyła ubogim, chorym, sierotom i umierającym w Indiach. Już w latach siedemdziesiątych była znana na świecie jako adwokat biednych i bezbronnych. O jej życiu i działalności powstawały liczne filmy i książki. W 1979 roku otrzymała Pokojową Nagrodę Nobla , natomiast rok później najwyższe indyjskie odznaczenie państwowe – order Bharat Ratna – za pracę humanitarną. Misjonarki Miłości systematycznie rozwijały się i w roku jej śmierci ( 1997 ) obsługiwały 610 misji w 123 krajach (hospicja, domy dla zarażonych HIV / AIDS , trądem i gruźlicą, jadłodajnie, programy wspierające dzieci i rodziny, domy dziecka i szkoły).

Matka Teresa z Kalkuty musiała też stawiać czoło różnorakiej krytyce. Pojawiały się zarzuty, że jednym z aspektów pracy zgromadzenia Misjonarek Miłości było nawracanie na katolicyzm oraz niepotwierdzone nigdy oskarżenia o chrzczenie umierających wbrew ich woli lub woli ich rodziców. Krytykowano jej sprzeciw wobec aborcji i antykoncepcji , wiarę w to, że ubóstwo jest czymś dobrym, a także standardy opieki medycznej w hospicjach Misjonarek Miłości i nieprzejrzysty sposób wydawania darowizn przez zgromadzenie.

Spis treści

Dzieciństwo

Agnesë Gonxhe[3] Bojaxhiu urodziła się 26 sierpnia 1910 roku w Üsküb w Imperium osmańskim (obecnie Skopje, stolica Macedonii). Była najmłodszym dzieckiem w rodzinie ze Szkodry w Albanii. Jej rodzicami byli Nikollë i Drana Bojaxhiu[4]. Jej ojciec aktywnie uczestniczył w albańskim życiu politycznym. Po jego śmierci w 1919 roku, matka wychowywała ją w wierze katolickiej. Według biografii Joan Graff Clucas, Agnieszka od wczesnych lat zafascynowana była żywotami misjonarzy i ich posługą. W wieku dwunastu lat postanowiła poświęcić swe życie Bogu[5]. Sześć lat później opuściła dom rodzinny i wstąpiła do Instytutu Błogosławionej Dziewicy Maryi i została misjonarką. Nigdy więcej nie ujrzała swej matki i siostry[6].

Początek życia zakonnego

Agnieszka udała się najpierw do opactwa Instytutu Błogosławionej Dziewicy Maryi w Rathfarnham w Irlandii , by nauczyć się języka angielskiego, którego Siostry Loreto używały w swych szkołach w Indiach[7]. 12 października 1928 roku rozpoczęła tam 6-tygodniowy postulat [8]. Do Indii przybyła na początku 1929 roku i 23 maja rozpoczęła nowicjat w Darjeeling , niedaleko Himalajów [9]. Swe pierwsze czasowe śluby zakonne złożyła 24 maja 1931 roku przyjmując imię Teresa – po Teresie z Lisieux , patronce misjonarzy[10]. Zaczęła wówczas nauczać w szkole przy klasztorze Sióstr Loreto w Darjeeling. Stamtąd została przeniesiona do szkoły Entally prowadzonej przez Instytut w Kalkucie. W tym samym czasie była też nauczycielką w szkole powszechnej im. Św. Tereski od Dzieciątka Jezus w Kalkucie[11]. Śluby wieczyste złożyła 24 maja 1937 roku[12]. Wyznaczono ją na stanowisko dyrektorki szkoły dla Bengalek oraz jako przełożoną kilku loretanek i grupy córek świętej Anny[13].

W niedziele matka Teresa miała zwyczaj odwiedzać biedaków w slumsach Kalkuty. Mimo osobistego ubóstwa, szukała w zakonie niepotrzebnych, zniszczonych rzeczy, którymi mogłaby wspomóc biednych. Coraz bardziej niepokoiło ją wzrastające w czasie II wojny światowej ubóstwo w Kalkucie. Klęska głodu w roku 1943 przyniosła ogromną liczbę ofiar śmiertelnych i wywołała nędzę w mieście. Matka Teresa pozostała jednak w Kalkucie, kontynuując nauczanie w szkole[14].

12 lipca 1944 roku po raz pierwszy spotkała ojca Celestyna Van Exema, belgijskiego jezuitę , znawcę języka arabskiego i islamu , który przybył do Kalkuty, aby pracować wśród tamtejszych muzułmanów. Na prośbę matki Teresy, za zgodą miejscowego arcybiskupa , został jej kierownikiem i ojcem duchowym [15].

Sierpień 1946 roku przyniósł eskalację konfliktu hindusko-muzułmańskiego, który pogrążył miasto w atmosferze grozy i rozpaczy. Po wybuchu walk w mieście ustały wszelkie dostawy żywności. Matka Teresa miała wtedy pod swoją opieką szkołę z internatem w Entally. Przebywało w nim wówczas 300 dziewcząt[16].

Misjonarki Miłości

10 września 1946 roku podróżując z Kalkuty do klasztoru w Darjeeling na coroczne rekolekcje Matka Teresa doświadczyła „powołania w powołaniu”. Została wezwana, by opuścić klasztor i założyć nowe zgromadzenie oddane pomocy ubogim. Wspominała później: "To był rozkaz. Odmowa byłaby zaparciem się wiary”[17]. Po powrocie z rekolekcji matka Teresa przekazała swemu kierownikowi duchowemu notatki dotyczące doświadczonego powołania. Zgodnie z nimi zasadniczymi rysami nowego zgromadzenia miała być:

  • "praca w duchu ubóstwa i radości na rzecz najbiedniejszych z biednych, mieszkających w dzielnicach nędzy";
  • specjalny ślub miłości wobec ubogich; oraz
  • działalność bez instytucji, szpitali i dużych przychodni ("praca wśród porzuconych, samotnych i najuboższych")[18].

"Nowe" powołanie matki Teresy zostało jednak wystawione na próbę, ponieważ miejscowy arcybiskup Périer zdecydował, że nie zatwierdzi prośby zakonnicy do Rzymu "wcześniej niż za rok"[19]. W styczniu 1948 roku zezwolono matce Teresie ubiegać się o pozwolenie opuszczenia zakonu loretanek. Najpierw zwróciła się z tą prośbą do matki generalnej zgromadzenia w Rathfarnham w Irlandii. Przełożona zgodziła się i poleciła matce Teresie zwrócić się o indult eksklaustracji do Kongregacji w Rzymie. Mimo to, matka Teresa prosiła Stolicę Apostolską o indult sekularyzacji , gdyż nalegał na to arcybiskup Périer. 12 kwietnia 1948 roku Kongregacja ds. Rozkrzewiania Wiary wydała dekret o eksklaustracji matki Teresy ważny przez rok[20].

Swą pracę misyjną z ubogimi ze slumsów rozpoczęła w sierpniu 1948 zamieniając habit Instytutu Błogosławionej Dziewicy Maryi na zwykłe bawełniane sari z niebieską obwódką. Przyjęła wtedy obywatelstwo indyjskie[21]. Początkowo założyła szkołę w Motijhil i wkrótce rozpoczęła udzielanie pomocy ubogim i głodującym[22]. Jej wysiłki w krótkim czasie zostały zauważone przez indyjskich urzędników oraz premiera Indii[23].

Z pamiętnika Matki Teresy z Kalkuty wynika, że pierwszy rok jej działalności był trudny. Nie miała żadnego źródła utrzymania i musiała żebrać o jedzenie i zaopatrzenie. Doświadczała również różnych wątpliwości, samotności i pokus, by wrócić do Instytutu Błogosławionej Dziewicy Maryi . Napisała w swym pamiętniku[24]:

Nasz Pan chce, bym była wolną zakonnicą z krzyżem ubóstwa na ramionach. Dzisiaj odebrałam dobrą lekcję. Ubóstwo ludzi biednych musi być dla nich bardzo ciężkie. Szukając domu nadającego się na szpital, chodziłam i chodziłam do czasu aż zaczęły mnie boleć nogi. Pomyślałam wtedy, jak bardzo oni muszą cierpieć na ciele i duszy szukając domu, jedzenia i uzdrowienia. Wówczas komfort życia klasztornego (w którym wcześniej służyła) zaczął mnie kusić. Kusiciel powtarzał: «Musisz wypowiedzieć tylko słowo, a wszystko będzie jak dawniej». Z wolnej woli, mój Boże, i z miłości do Ciebie pragnę pozostać i czynić wszystko, co wskaże Twoja święta wola. Nie pozwoliłam sobie na uronienie ani jednej łzy.

7 października 1950 roku Matka Teresa otrzymała pozwolenie z Watykanu na założenie zgromadzenia diecezjalnego, które później stało się zgromadzeniem Misjonarek Miłości[25]. Matka Teresa tak określiła cel swojego zgromadzenia: „Głodni, nadzy, bezdomni, sparaliżowani, ślepi, trędowaci, wszyscy ci ludzie w całym społeczeństwie czują się niechciani, niekochani i zaniedbani. Ludzie ci stali się ciężarem dla wszystkich i są przez wszystkich unikani”. Zgromadzenie rozpoczęło swą działalność w Kalkucie posiadając zaledwie 13 członków. Obecnie ma ponad 5000 sióstr zakonnych, prowadzących na całym świecie sierocińce , hospicja dla chorych na AIDS, centra pomocy charytatywnej, domy pomocy dla uchodźców, niewidomych, niepełnosprawnych, starców, alkoholików , ubogich, bezdomnych, ofiar powodzi, epidemii i głodu[26].

W 1952 roku Matka Teresa z Kalkuty otworzyła swój pierwszy dom dla umierających w miejscu udostępnionym przez miasto Kalkuta. Z pomocą urzędników indyjskich przemieniła opuszczoną świątynię hinduistyczną w Dom dla Umierających Kalighat – darmowe hospicjum dla ubogich. Nazwała je Kalighat – Dom Czystego Serca[27]. Ludzie przyprowadzani do hospicjum otrzymywali pomoc medyczną i dostawali możliwość odejścia z godnością, zgodnie z rytuałami ich wiary. Muzułmanom czytano Koran, Hindusi otrzymywali wodę z Gangesu , a katolicy otrzymywali sakrament namaszczenia chorych [28]. „Piękna śmierć” – mawiała Matka Teresa – „jest po to, by ludzie żyjący jak zwierzęta, umierali jak aniołowie – kochani i chceni”. Wkrótce misjonarka otworzyła dom dla chorych na trąd i nazwała to miejsce "Shanti Nagar", czyli "Miasto pokoju"[29]. Misjonarki Miłości założyły (również w Kalkucie) kilka klinik dla trędowatych zaopatrujących ich w lekarstwa, bandaże i żywność.

Misjonarki Miłości opiekowały się coraz większą liczbą bezdomnych dzieci. Matka Teresa poczuła więc potrzebę, by stworzyć dla nich dom. W 1955 roku otworzyła Nirmala Shishu Bhavan, czyli Dom Dzieci Nieskazitelnego Serca jako schronienie dla bezdomnych sierot i bezdomnej młodzieży[30].

Zgromadzenie założone przez Matkę Teresę z Kalkuty zaczęło szybko przyciągać zarówno kandydatki do życia zakonnego jak i darczyńców gotowych wspierać to przedsięwzięcie. W latach sześćdziesiątych w całych Indiach otwierane były hospicja, domy dziecka i domy dla trędowatych. Matka Teresa rozszerzyła następnie zgromadzenie na cały świat. Pierwszy dom poza Indiami został otwarty w Wenezueli w 1965 roku[31]. Następne domy zgromadzenia otwierane były w Rzymie, Tanzanii i w 1968 roku w Austrii . W latach siedemdziesiątych domy otwierane były w wielu innych krajach Azji , Afryki , Europy oraz w Stanów Zjednoczonych [32].

W 1996 roku działało 517 misji zgromadzenia Misjonarzy Miłości w ponad 100 krajach[33]. Przez lata zgromadzenie Matki Teresy urosło z 12 młodych kobiet gotowych nieść pomoc potrzebującym do 5000 zakonnic służących „najbiedniejszym z biednych” w ponad 450 miejscach na całym świecie.

Zgromadzenie Braci Misjonarzy Miłości zostało założone w 1963 roku, a gałąź kontemplacyjna sióstr Misjonarek Miłości w roku 1976 . Świeccy katolicy i niekatolicy zostali włączeni do zgromadzenia jako Współpracownicy Matki Teresy. Zostali nazwani Cierpiącymi Współpracownikami i Świeckimi Misjonarkami Miłości. Na prośbę wielu księży w 1984 roku Matka Teresa założyła również Kapłański Ruch Corpus Christi przeznaczony dla księży[34]. W tym samym roku wraz z ojcem Josephem Langfordem założyła również Zgromadzenie Ojców Misjonarzy Miłości[35], by połączyć cele kształcenia Misjonarek Miłości z sakramentalną posługą duchowieństwa. Do 2007 roku całe zgromadzenie Misjonarzy Miłości liczyło około 450 braci i 5000 zakonnic na całym świecie pracujących na 600 misjach, w szkołach i placówkach opiekuńczych w 120 krajach[36].

Dobroczynność międzynarodowa

Podczas oblężenia Bejrutu w 1982 roku Matka Teresa z Kalkuty uratowała 37 dzieci ze szpitala na froncie pośrednicząc w chwilowym zawieszeniu broni pomiędzy Izraelską armią i Palestyńskimi partyzantami[37]. W towarzystwie pracowników Czerwonego Krzyża przeszła przez strefę ognia do zniszczonego szpitala, by ewakuować młodych pacjentów[38].

Gdy w latach '80. Europa Wschodnia otworzyła się szerzej na świat, Matka Teresa zwiększyła swe wysiłki na rzecz krajów komunistycznych , które wcześniej nie zezwoliły na działanie Misjonarkom Miłości rozpoczynając tam dziesiątki projektów. Stanowczo sprzeciwiała się aborcji i rozwodom.

Matka Teresa z Kalkuty pojechała również do Etiopii , by nieść pomoc i służyć głodującym, do Czarnobyla , by pomóc ofiarom napromieniowania i do Armenii , by ratować tamtejsze ofiary trzęsienia ziemi[39]. W 1991 roku po raz pierwszy powróciła do ojczyzny i założyła w Tiranie dom Braci Misjonarzy Miłości.

Życie duchowe

Analizując jej czyny i osiągnięcia Jan Paweł II zapytał: „Gdzie Matka Teresa znajdowała siłę i wytrwałość, aby oddać się całkowicie służbie innym? Znajdowała ją w modlitwie i w cichej kontemplacji Jezusa Chrystusa , Jego Świętego Oblicza, Jego Najświętszego Serca[40]. Prywatnie Matka Teresa doświadczała wątpliwości i walk na tle wiary, które trwały prawie 50 lat, aż do końca jej życia. Jej postulator , ksiądz Brian Kolodiejchuk, zeznał że podczas swej "nocy duchowej" „w ogóle nie czuła obecności Boga”, „ani w swym sercu, ani w Eucharystii[41]. Matka Teresa wyrażała poważne wątpliwości, co do istnienia Boga i cierpiała z powodu braku wiary:[42]

Gdzie jest moja wiara? Nawet głęboko... nie ma niczego prócz pustki i ciemności... Jeśli jest Bóg – niech mi wybaczy. Kiedy staram się wznieść moje myśli do Nieba, napotykam na tak wielką pustkę, że te myśli wracają jak ostre noże i ranią moją duszę... Jak wielki jest ten nieznany ból – nie mam wiary. Odraza, pustka, brak wiary, brak miłości, brak zapału... Po co ja pracuję? Jeśli nie ma Boga, nie ma i duszy. Więc jeśli nie ma duszy, Jezu, Ty też nie jesteś prawdziwy.

W nawiązaniu do powyższych słów, ksiądz Brian Kolodiejchuk zasygnalizował, że pojawia się ryzyko, że niektórzy mogą źle zinterpretować ich znaczenie. Wiara Matki Teresy w to, że Bóg działa przez nią pozostała niezmienna i pomimo, że usychała z tęsknoty za utraconym poczuciem bliskości Boga, nigdy nie kwestionowała jego istnienia[43]. Wielu innych świętych miało podobne doświadczenia duchowego opuszczenia. Kościół katolicki wierzy, że jest to duchowa próba. Przechodziła ją również imienniczka Matki Teresy, święta Teresa z Lisieux , która nazwała tę próbę „nocą nicości”[43]. W przeciwieństwie do błędnego przekonania, że wątpliwości, których doświadczała są przeszkodą w jej procesie kanonizacyjnym, identyczne doświadczenia charakteryzują świętych uznanych za mistyków [43].

Matka Teresa opisuje, że po dziesięciu latach walki z wątpliwościami, miała krótki etap ożywienia wiary. Jesienią 1958 roku, w chwili śmierci papieża Piusa XII modląc się za niego na mszy żałobnej powiedziała, że została uwolniona z „długiej ciemności: tego dziwnego cierpienia”. Pięć tygodni później opisuje jednakże powrót tych samych wątpliwości dotyczących wiary[44].

Matka Teresa napisała wiele listów do swych spowiedników i przełożonych. Poprosiła, by jej listy zostały zniszczone po jej śmierci, bojąc się, że „ludzie będą bardziej myśleli o mnie niż o Jezusie”[45]. Pomimo tej prośby jej korespondencja została zebrana w dzieło zatytułowane Mother Teresa: Come Be My Light[46]. W jednym z opublikowanych listów jej autorstwa, który adresowany jest do jej powiernika duchowego, księdza Michaela van der Peeta, napisała: „Jezus darzy cię szczególna miłością. U mnie zaś, cisza i pustka są tak wielkie, że patrzę i nie widzę, słucham i nie słyszę – język porusza się w modlitwie, ale nie przemawia... chcę żebyś się za mnie modlił – tak, by Jego wola wypełniła się w moim życiu.”

Wiele serwisów informacyjnych odniosło się do pism Matki Teresy, wskazując na „kryzys jej wiary"[47]. Niektórzy krytycy Matki Teresy, jak Christopher Hitchens , uznają jej pisma za dowód, że jej publiczny wizerunek został stworzony przede wszystkim dla rozgłosu. Hitchens pisze: „Co jest bardziej uderzające: to, że wierni powinni odważnie stawić czoła faktowi, że jedna z ich bohaterek straciła swoją wiarę, czy to, że Kościół powinien kontynuować szerzenie jej kultu, jako znanej ikony zagubionej starszej pani, która dla praktycznych celów przestała wierzyć?”[44]

Inni natomiast, jak ksiądz Brian Kolodiejchuk, redaktor Come By My Light, porównują Matkę Teresę z Kalkuty do szesnastowiecznego mistyka świętego Jana od Krzyża , który stworzył termin "nocy duszy", by opisać konkretny etap w rozwoju duchowym mistrzów duchowości. Watykan stwierdził, że jej listy nie wpłyną na jej proces kanonizacyjny[48].

Benedykt XVI w swej pierwszej encyklice Deus Caritas Est wymienił Matkę Teresę z Kalkuty trzy razy. Użył on również przykładu jej życia jako wyjaśnienia jednego z głównych punktów encykliki: „Na przykładzie błogosławionej Matki Teresy z Kalkuty możemy jasno zobaczyć, że czas poświęcony Bogu na modlitwie nie tylko nie ogranicza efektywnej i pełnej miłości służby bliźniemu, lecz jest również niewyczerpalnym źródłem tej służby”[49]. Matka Teresa stwierdziła, że „tylko modlitwą i czytaniem duchowym możemy rozwijać umiejętność modlitwy"[50]. Sama Matka Teresa spędzała codziennie kilka godzin na modlitwie przed Najświętszym Sakramentem .

Mimo, że nie ma bezpośredniego związku między zgromadzeniem Matki Teresy, a zakonem franciszkańskim, podziwiała ona zawsze świętego Franciszka z Asyżu [51]. W jej życiu można również zauważyć wpływy duchowości franciszkańskiej . Misjonarki Miłości odmawiają codzienne rano po przyjęciu Komunii Świętej modlitwę świętego Franciszka o pokój. Śluby i reguły w obu zakonach są również podobne[51]. Święty Franciszek kładzie nacisk na ubóstwo, czystość, posłuszeństwo i uległość wobec Chrystusa. Poświęcił on również, tak jak Matka Teresa z Kalkuty, większość swojego życia służbie biednym, szczególnie trędowatym.

Utrata zdrowia i śmierć

Matka Teresa z Kalkuty w 1983 roku w czasie wizyty u papieża Jana Pawła II w Watykanie doznała ataku serca. Po drugim ataku w roku 1989 otrzymała rozrusznik serca . W 1991 roku po walce z zapaleniem płuc podczas pobytu w Meksyku miała dalsze problemy z sercem. Zaproponowała swą rezygnację ze stanowiska przewodniczącej Misjonarek Miłości, lecz zakonnice ze zgromadzenia w tajnym głosowaniu wyraziły wolę, by nadal im przewodziła. Matka Teresa zgodziła się kontynuować swoją pracę jako przewodnicząca zgromadzenia.

W kwietniu 1996 roku upadła i złamała obojczyk. W sierpniu tego samego roku chorowała na malarię i niewydolność lewej komory serca. Miała kolejną operację serca, lecz było widocznym, że jej zdrowie się pogarsza. Podczas kolejnej choroby podjęła kontrowersyjną decyzję i zamiast udać się do jednej z klinik swego zgromadzenia, udała się na leczenie do dobrze wyposażonego szpitala w Kalifornii[52]. Arcybiskup Kalkuty, Henry Sebastian D’Souza, powiedział że gdy Matka Teresa po raz pierwszy była hospitalizowana z powodu kłopotów z sercem, polecił księdzu egzorcyście, by odprawił na niej egzorcyzm, ponieważ myślał, że może być atakowana przez diabła.

13 marca 1997 roku ustąpiła ze stanowiska przewodniczącej zgromadzenia Misjonarek Miłości. Zmarła 5 września 1997 roku. Jej śmierć była opłakiwana zarówno przez świeckich jak i przez religijne wspólnoty wyznaniowe. W hołdzie Nawaz Sharif , premier Pakistanu, powiedział, że była „wyjątkowym człowiekiem, który żył długo dla wyższych celów. Jej całożyciowe oddanie opiece nad biednymi, chorymi i upośledzonymi było jednym z najwyższych przykładów poświęcenia się ludzkości". Były sekretarz ONZ, Javier Pérez de Cuéllar , powiedział: „Ona jest Organizacją Narodów Zjednoczonych. Ona jest pokojem na świecie”[53].

W chwili jej śmierci zgromadzenie Misjonarek Miłości Matki Teresy z Kalkuty liczyło ponad 5000 sióstr, a związane z nim braterstwa 300 członków. Zgromadzenie posiada aktualnie 610 misji w 123 krajach. Misjonarki Miłości są również wspomagane przez współpracowników, których liczba w latach dziewięćdziesiątych wynosiła ponad milion[54].

We wrześniu 1997 roku, na tydzień przed jej pogrzebem, ciało Matki Teresy z Kalkuty zostało wystawione na widok publiczny w kościele świętego Tomasza w Kalkucie. Została uhonorowana przez rząd indyjski pogrzebem państwowym w podziękowaniu za zasługi na rzecz ubogich wszystkich religii w Indiach[55].

Cud i beatyfikacja

W 1997 roku po śmierci Matki Teresy z Kalkuty Stolica Apostolska rozpoczęła proces jej beatyfikacji . Proces wymagał udokumentowanego cudu dokonanego za wstawiennictwem Matki Teresy. W 2002 roku Watykan uznał za cud uzdrowienie guza w jamie brzusznej u Hinduski Moniki Besry. Kobieta została uzdrowiona po tym, jak założyła medalion z wizerunkiem Matki Teresy z Kalkuty. Monika Besra powiedziała, że z obrazka wyszedł promień światła i uleczył guza w jamie brzusznej. Doktor Ranjan Mustafi, który powiedział gazecie " The New York Times ", że leczył Besrę, stwierdził że guz nie był wcale rakiem, lecz torbielem spowodowanym gruźlicą. Dodał ponadto: „To nie był cud... brała lekarstwa od dziewięciu miesięcy do roku”[56].

Argumentacja strony uznającej cud powołuje się na dokumentację medyczną Moniki zawierającą sonogramy, recepty oraz notatki lekarzy, które mogą potwierdzić czy rzeczywiście był to cud. Monika twierdzi, że siostra Betta z Misjonarek Miłości przechowuje tę dokumentację. Siostra Betta nie komentuje tych doniesień. Urzędnicy ze szpitala Balurghat , gdzie Monika była leczona, twierdzą że są naciskani przez zgromadzenie, by uznać uleczenie za cud.[57]

Christopher Hitchens był jedynym świadkiem wezwanym przez Watykan do składania zeznań przeciwko beatyfikacji i kanonizacji Matki Teresy z Kalkuty[58]. Hitchens twierdził, że „intencją Matki Teresy nie była pomoc ludziom” i że okłamywała ona darczyńców co do przeznaczenia ich datków. Hitchens powiedział: „Kiedy rozmawiałem z nią, odkryłem, i ona mnie o tym zapewniła, że nie działała w celu złagodzenia ubóstwa”. Matka Teresa starała się bowiem ewangelizować świat; wyznała kiedyś: „Nie jestem pracownikiem socjalnym. Nie robię tego dla celów socjalnych. Robię to dla Chrystusa. Robię to dla Kościoła.”[59]

Stolica Apostolska w procesie beatyfikacyjnym przestudiowała ogromną liczbę dokumentów, opublikowanych i nieopublikowanych, krytykujących życie i pracę Matki Teresy. Urzędnicy watykańscy powiedzieli, że zarzuty Hitchensa zostały przebadane przez Kongregację do Spraw Kanonizacyjnych i że nie znaleziono żadnej przeszkody do beatyfikacji Matki Teresy. W odpowiedzi na ataki, niektórzy katoliccy publicyści nazwali ją znakiem, któremu sprzeciwiać się będą (tymi słowami nazwał Chrystusa starzec Symeon w czasie ofiarowania w świątyni – Łk 2, 34)[60].

Matka Teresa z Kalkuty została beatyfikowana 19 października 2003 roku.

Uznanie międzynarodowe i przyjęcie przez ludzi

Przyjęcie w Indiach

W 1962 roku Matka Teresa z Kalkuty została po raz pierwszy wyróżniona przez rząd indyjski otrzymując order Padma Shri . W kolejnych dziesięcioleciach otrzymywała główne indyjskie odznaczenia, m. in. w 1972 roku nagrodę Jawaharlala Nehru za Międzynarodowe Porozumienie. W 1980 roku otrzymała najwyższe indyjskie odznaczenie cywilne – order Bharat Ratna .

W 1992 roku została opublikowana jej oficjalna biografia, której autorem jest indyjski urzędnik Navin Chawla[61].

Opinie mieszkańców Indii o Matce Teresie z Kalkuty nie były jednakowo przychylne. Aroup Chatterjee, jej krytyk, który urodził i wychował się w Kalkucie, lecz żył w Londynie, twierdził że „żyjąc nie była ważną osobą w Kalkucie”. Obwiniał on również Matkę Teresę o promowanie negatywnego obrazu jego miasta rodzinnego.

Obecność Matki Teresy z Kalkuty w życiu politycznym Indii wywoływała zgrzyty, gdyż często sprzeciwiała się indyjskiej racji stanu. Indyjska Partia Ludowa weszła z nią w spór o sposób traktowania chrześcijańskich Dalitów , lecz uhonorowała ją po śmieci wysyłając reprezentanta na jej pogrzeb. Światowy Komitet Hindusów, z drugiej strony, sprzeciwił się decyzji rządu o przyznanie jej pogrzebu państwowego.

Sekretarz Światowego Komitetu Hindusów powiedział, że „stawiała interes Kościoła nad posługę państwu”. Oskarżył ją również o faworyzowanie chrześcijan i o „chrzczenie w ukryciu” umierających. Indyjski tygodnik Frontline na stronie tytułowej poświęconej Matce Teresie z Kalkuty oddala te zarzuty nazywając je „ewidentną nieprawdą” i stwierdza, że „nie miały one żadnego wpływu na postrzeganie jej pracy przez społeczeństwo, szczególnie w Kalkucie”. Tygodnik ten również chwali jej „bezinteresowną opiekę”, energię i odwagę. Autor tego artykułu krytycznie jednak odniósł się do jej publicznej kampanii przeciwko aborcji. Skrytykował ją również za to, że pomimo twierdzeń, że jest apolityczna, angażowała się w politykę[62].

Ronald Reagan i Matka Teresa z Kalkuty – wręczenie " Medal of Freedom " w roku 1985

Przyjęcie przez resztę świata

Matka Teresa z Kalkuty była wyróżniana zarówno przez rządy jak i organizacje świeckie. W 1962 roku otrzymała nagrodę Ramona Magsaysaya za pracę w południowej i wschodniej Azji na rzecz Międzynarodowego Porozumienia. Przyznanie tej nagrody właśnie jej uzasadniono w następujący sposób: „Rada Członków uznaje jej miłosierdzie okazane żyjącym w nędzy i biednym, dla pomocy których stworzyła nowe zgromadzenie”[63]. Na początku lat siedemdziesiątych Matka Teresa stała się znana na całym świecie. Jej sława wzrosła w dużej mierze po filmie dokumentalnym i książce o wspólnym tytule Something Beautiful for God autorstwa Malcolma Muggeridge'a. Muggeridge w tym czasie przechodził drogę rozwoju duchowego. Materiał filmowy był kręcony w warunkach słabego oświetlenia, głównie w Domu dla Umierających. Wydawało się więc, że film nie będzie użyteczny dla ekipy z powodu słabej jakości. Po powrocie z Indii okazał się on jednak bardzo dobrze oświetlony. Muggeridge twierdził, że był to cud „boskiego światła” Matki Teresy[64]. Pozostali członkowie ekipy uważali, że było to spowodowane nowymi, bardzo wrażliwymi na światło, taśmami filmowymi firmy Eastman Kodak [65]. Muggeridge niedługo po tym wydarzeniu przeszedł na katolicyzm.

W tym czasie, katolicy zaczęli czcić Matkę Teresę jako świętą. W 1971 roku papież Paweł VI nagrodził ją Nagrodą Pokoju papieża Jana XXIII "za pracę na rzecz ubogich, obraz chrześcijańskiej miłości i wysiłki na rzecz pokoju"[66]. W 1976 roku otrzymała Nagrodę Pacem In Terris[67].

W 1982 roku została mianowana honorowym Kompanem Orderu Australii „za służbę dla społeczności Australii i całej ludzkości”[68]. Rządy Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych wielokrotnie przyznawały jej wyróżnienia. W 1983 otrzymała Order Zasługi Wspólnoty Narodów, a 16 listopada 1996 roku honorowe obywatelstwo Stanów Zjednoczonych. Albania , ojczyzna Matki Teresy, uhonorowała ją w roku 1994 .

Uniwersytety, zarówno we wschodnich jak i zachodnich Indiach, przyznawały jej doktoraty honoris causa . W 1978 otrzymała Nagrodę Balzana za propagowanie godności ludzkiej, pokoju i braterstwa pomiędzy ludźmi[69], zaś w 1975 roku Międzynarodową Nagrodę Alberta Schweitzera [70].

W 1979 roku Matka Teresa z Kalkuty otrzymała Pokojową Nagrodę Nobla „za walkę z biedą i cierpieniem, co również stanowi zagrożenie dla pokoju”. „Odmówiła udziału w uroczystym bankiecie na cześć laureatów i poprosiła, by suma 192 000 dolarów , którą otrzymała jako nagrodę, została ofiarowana biednym w Indiach"[71]. Zaznaczyła również, że wcześniejsze nagrody były dla niej o tyle ważne, o ile pomagały potrzebującym na świecie. Podczas odbierania nagrody zapytano ją: „Co możemy uczynić na rzecz pokoju na świecie?”, odpowiedziała: „Idźcie do domu i kochajcie swoje rodziny”. Powiedziała ponadto: „Na całym świecie, nie tylko w biednych krajach, ale również na zachodzie znalazłam ubóstwo, lecz o wiele trudniejsze do usunięcia. Kiedy przyjmuję głodnego człowieka z ulicy, daję mu talerz ryżu i kromkę chleba. Czuję się wtedy spełniona. Usunęłam głód. Lecz istnieje jeszcze inna bieda, bieda osoby, która jest odrzucona od innych, która czuje się niechciana, niekochana, przerażona, osoby, która została usunięta ze społeczeństwa – ta bieda jest tak bardzo raniąca i dla mnie bardzo trudna”. Matka Teresa uznała ponadto aborcję za „największego niszczyciela pokoju na świecie”[72].

W czasie swego życia i po śmierci Matka Teresa była uznawana przez Instytut Gallupa za najbardziej podziwianą osobę w USA. W 1999 roku w ankiecie przeprowadzonej w USA została uznana „najbardziej podziwianą osobą w XX wieku”.

Matka Teresa z Kalkuty

Krytyka

Zasady moralne, które Matka Teresa wprowadzała do domów swojego zgromadzenia spotkały się z krytyką. David Scott napisał, że Matka Teresa z Kalkuty nie starała się rozwiązać problemu biedy jako takiego, lecz ograniczała się do tego, by utrzymać ludzi przy życiu[73]. Rozwiązanie problemu biedy w Indiach jest jednak praktycznie niemożliwe ze względu na liczbę ludzi potrzebujących pomocy i wiarę mieszkańców Indii. Hinduiści wierzą, że ludzie biedni lub chorzy odbierają karę za złe życie we wcześniejszym wcieleniu, dlatego też nie udzielają im żadnej pomocy.

Matka Teresa z Kalkuty została również skrytykowana w artykule w Alberta Report za to, że twierdziła, że cierpienie zbliża ludzi do Jezusa[74].

W prasie medycznej krytykowano standard obsługi medycznej oferowany pacjentom terminalnie chorym w Domach dla Umierających. The Lancet i British Medical Journal poinformowały o wielokrotnym używaniu igieł do strzykawek, złych warunkach życia, w tym zimnej wodzie do kąpieli dla wszystkich pacjentów oraz o takim podejściu do chorób i cierpienia, które wykluczało użycie wielu elementów nowoczesnej opieki medycznej, takiej jak systematyczne diagnozy[75]. Doktor Robin Fox, redaktor The Lancet, określa opiekę medyczną w placówkach zgromadzenia, jako „przypadkową”. Z powodu braku lekarzy, ochotnicy bez wiedzy medycznej musieli podejmować decyzje o opiece nad pacjentami. Robin Fox zaobserwował też, że zgromadzenie Matki Teresy nie dzieliło pacjentów na uleczalnie i nieuleczalnie chorych, co skutkowało tym, że ludzie, którzy mogliby przeżyć byli narażeni na infekcje i brak leczenia[76]. Jednak jedyną alternatywą dla pacjentów placówek zgromadzenia była śmierć na ulicy.

Kolejnym punktem krytyki był sposób wydawania pieniędzy przez zgromadzenie. Christopher Hitchens i Niemiecki magazyn Stern stwierdzili, że Matka Teresa nie skupiała wydawania pieniędzy na łagodzeniu ubóstwa i na poprawianiu warunków w jej hospicjach, lecz na otwieraniu nowych klasztorów i na dziele misyjnym[77].

Powodem krytyki były też źródła pochodzenia niektórych darowizn. Matka Teresa przyjmowała datki od autokratycznej i skorumpowanej rodziny Duvalier z Haiti i otwarcie ich chwaliła. Przyjęła również 1,4 miliona dolarów od Charlesa Keatinga zamieszanego w oszustwo i skandal korupcyjny znany jako "skandal Keating Five". Wspierała go również przed i po aresztowaniu. Paul Turley, ówczesny zastępca prokuratora okręgowego w Los Angeles , napisał do Matki Teresy prosząc ją, by zwróciła darowane pieniądze ludziom, którym Keating je ukradł. Jednym z nich był „ubogi stolarz”. Darowane pieniądze nie zostały rozliczone, a Turley nie otrzymał odpowiedzi.

Colette Livermore – była Misjonarka Miłości – opisuje powody, dla których opuściła zgromadzenie w swej książce Hope Endures: Leaving Mother Teresa, Losing Faith, and searching for Meaning. Livermore uważa, że „teologia cierpienia” Matki Teresy była błędna, pomimo że była dobrą i odważną osobą. „Teologia cierpienia” Matki Teresy była jednak zgodna z nauczaniem Jezusa w Ewangeliach. Mimo, że Matka Teresa nauczała tych, którzy poszli za nią o ważności szerzenia Ewangelii raczej poprzez uczynki niż lekcje teologii, Livermore nie mogła tego pogodzić z pewnymi praktykami zgromadzenia. Jako swe zarzuty podaje: odmawianie pomocy potrzebującym, którzy prosili o nią zakonnice poza ustalonym harmonogramem, zniechęcenie zakonnic zgromadzenia Misjonarek Miłości w poszukiwaniu kształcenia medycznego potrzebnego do radzenia sobie z napotykanymi chorobami i nakładanie „niesprawiedliwych kar”, takich jak przenosiny z dala od przyjaciół. Livermore twierdzi, że przełożone Misjonarek Miłości „infantylizują” swe podopieczne poprzez zakazywanie czytania świeckich książek i gazet. Oskarża również przełożone o to, że stawiają posłuszeństwo nad niezależne myślenie i rozwiązywanie problemów[78].

Zobacz też

Przypisy

  1. Kathryn Spink: Matka Teresa. Autoryzowana biografia. Lublin: Wydawnictwo Gaudium, 2001. . Cytat: Tak obojętnie podchodziła do chronologii swojego życia i faktycznie tak daleko była od chęci czytania tego, co o niej pisano, że przez wiele lat, a zatem także w wielu książkach błędnie podawano jako datę jej urodzenia 27 sierpnia 1910 r. Ta sama figuruje nawet w rejestrze (...) Zgromadzenia Sióstr Loretanek w Indiach. Tymczasem jak wyznała Eileen Egan, (...) była to data chrztu.. 
  2. Matka Teresa uważała datę 27 sierpnia, dzień swego chrztu, za dzień „swych prawdziwych narodzin” (2002) "Mother Teresa of Calcutta (1910–1997) ". Vatican News Service
  3. gonxhe w języku albańskim oznacza pączek róży
  4. Meer Lester: Saints' Blessings: Wisdom and Guidance Inspired by the World's Most Beloved Saints . 2004. [dostęp 2010-08-09].
  5. Joan Graff Clucas: Mother Teresa. New York: Chelsea House Publications, 1988, s. 24. . 
  6. Lori Sharn: Mother Teresa dies at 87 . USA Today, 1997-09-05. [dostęp 2010-08-09].
  7. Joan Graff Clucas: Mother Teresa. New York: Chelsea House Publications, 1988, ss. 28-29. . 
  8. Kathryn Spink: Matka Teresa. Autoryzowana biografia. Lublin: Wydawnictwo Gaudium, 2001, s. 31. . 
  9. Joan Graff Clucas: Mother Teresa. New York: Chelsea House Publications, 1988, s. 31. . 
  10. Anne Sebba: Mother Teresa: Beyond the Image. New York: Doubleday, 1997, s. 35. . 
  11. Kathryn Spink: Matka Teresa. Autoryzowana biografia. Lublin: Wydawnictwo Gaudium, 2001, ss. 36-37. . 
  12. Joan Graff Clucas: Mother Teresa. New York: Chelsea House Publications, 1988, s. 32. . 
  13. Kathryn Spink: Matka Teresa. Autoryzowana biografia. Lublin: Wydawnictwo Gaudium, 2001, s. 40. . 
  14. Kathryn Spink: Matka Teresa. Autoryzowana biografia. Lublin: Wydawnictwo Gaudium, 2001, ss. 38-40. . 
  15. Kathryn Spink: Matka Teresa. Autoryzowana biografia. Lublin: Wydawnictwo Gaudium, 2001, ss. 41-42. . 
  16. Kathryn Spink: Matka Teresa. Autoryzowana biografia. Lublin: Wydawnictwo Gaudium, 2001, ss. 42-43. . 
  17. Joan Graff Clucas: Mother Teresa. New York: Chelsea House Publications, 1988, s. 35. . 
  18. Kathryn Spink: Matka Teresa. Autoryzowana biografia. Lublin: Wydawnictwo Gaudium, 2001, ss. 45-46. . 
  19. Kathryn Spink: Matka Teresa. Autoryzowana biografia. Lublin: Wydawnictwo Gaudium, 2001, ss. 48-50. . 
  20. Kathryn Spink: Matka Teresa. Autoryzowana biografia. Lublin: Wydawnictwo Gaudium, 2001, ss. 51-53. . 
  21. Joan Graff Clucas: Mother Teresa. New York: Chelsea House Publications, 1988, s. 39. . 
  22. Joan Graff Clucas: Mother Teresa. New York: Chelsea House Publications, 1988, ss. 48-49. . 
  23. Paul Williams: Mother Teresa. Indianapolis: Alpha Books, 2002, s. 57. . 
  24. Kathryn Spink: Matka Teresa. Autoryzowana biografia. Lublin: Wydawnictwo Gaudium, 2001, ss. 61-62. . 
  25. Paul Williams: Mother Teresa. Indianapolis: Alpha Books, 2002, s. 62. . 
  26. Spink, Kathryn (1997). Mother Teresa: A Complete Authorized Biography. New York. HarperCollins, str 284 ISBN 0-06-250825-3
  27. Anne Sebba: Mother Teresa: Beyond the Image. New York: Doubleday, 1997, ss. 58-60. . 
  28. Spink, Kathryn (1997). Mother Teresa: A Complete Authorized Biography. New York. HarperCollins, str 55 ISBN 0-06-250825-3 .
  29. Anne Sebba: Mother Teresa: Beyond the Image. New York: Doubleday, 1997, ss. 62-63. . 
  30. Joan Graff Clucas: Mother Teresa. New York: Chelsea House Publications, 1988, ss. 58-59. . 
  31. Spink, Kathryn (1997). Mother Teresa: A Complete Authorized Biography. New York. HarperCollins, str 82 ISBN 0-06-250825-3 .
  32. Spink, Kathryn (1997). Mother Teresa: A Complete Authorized Biography. New York. HarperCollins, str 286–287 ISBN 0-06-250825-3 .
  33. Paul Williams: Mother Teresa. Indianapolis: Alpha Books, 2002, ss. 199-204. . 
  34. God's People Yearn For Holy Priests, Founded by Blessed Mother Teresa of Calcutta . Corpus Christi Movement for Priests.
  35. The Religious Community of priests founded by Mother Teresa . Missionaries of Charity Fathers.
  36. Slavicek, Louise (2007). Mother Teresa. New York; Infobase Publishing, str 90–91 .
  37. CNN Staff, "Mother Teresa: A Profile", retrieved from CNN online
  38. Joan Graff Clucas: Mother Teresa. New York: Chelsea House Publications, 1988, s. 17. . 
  39. Cooper, Kenneth J. (14 September 1997). " Mother Teresa Laid to Rest After Multi-Faith Tribute ". The Washington Post.
  40. John Paul II, "Address Of John Paul II To The Pilgrims Who Had Come To Rome For The Beatification Of Mother Teresa"
  41. Van Biema, David. (2007-08-23) "Mother Teresa's Crisis of Faith" TIME
  42. Kolodiejchuk, Brian. (2007) "Mother Teresa: Come Be My Light" . New York. Doubleday
  43. 43,0 43,1 43,2 New Book Reveals Mother Teresa's Struggle with Faith Beliefnet
  44. 44,0 44,1 "Hitchens Takes on Mother Teresa" (2008-12-11) Newsweek
  45. http://www.suntimes.com/news/metro/524638,CST-NWS-mother24.article [martwy link]
  46. Mother Teresa's Crisis of Faith – TIME
  47. Mother Teresa's diary reveals her crisis of faith
  48. Mother Teresa's canonisation not at risk
  49. Benedykt XVI Deus Caritas Est . (PDF). Vatican City, str 10
  50. Mother Teresa, Thomas Moore, No Greater Love
  51. 51,0 51,1 "Mother Teresa of Calcutta Pays Tribute to St. Francis of Assisi" on the American Catholic website
  52. Irish Independent http://www.independent.ie/unsorted/features/easter-the-church-and-the-same-party-line-42461.html
  53. Online Memorial Tribute to Mother Teresa . ChristianMemorials.com.
  54. Mother Teresa – Biography
  55. Associated Press. India honors nun with state funeral
  56. "Her Legacy: Acceptance and Doubts of a Miracle" , by David Rohde. New York Times.
  57. "What's Mother Teresa Got to Do with It?" . Time Magazine.
  58. Hitchens, Christopher. "Less than Miraculous" . Free Inquiry Magazine . Volume 24, Number 2.
  59. The Debate Over Sainthood . CBS News.
  60. Shaw, Russell. (September 1, 2005). Attacking a Saint , Catholic Herald.
  61. "Mother Teresa: The Authorized Biography" .
  62. Frontline, Parvathi Menon Cover story: A life of selfless caring , Frontline, Vol.14 :: No. 19 :: 20 September–3 October 1997
  63. Ramon Magsaysay Award Foundation (1962) Citation for Mother Teresa .
  64. Anne Sebba: Mother Teresa: Beyond the Image. New York: Doubleday, 1997, ss. 80-84. . 
  65. lpion, Gezmin (2007). Mother Teresa: Saint or Celebrity?. Routledge Press, str 9 ISBN 0-415-39246-2
  66. Joan Graff Clucas: Mother Teresa. New York: Chelsea House Publications, 1988, ss. 81-82. . 
  67. 'Quad City Times. " Habitat official to receive Pacem in Terris honor ". Peace Corps.
  68. It's an Honour: AC
  69. Mother Teresa of Calcutta , Fondazione Internazionale Balzan, 1978 Balzan Prize for Humanity, Peace and Brotherhood among Peoples.
  70. Jones, Alice & Brown, Jonathan (7 March 2007). " Opposites attract? When Robert Maxwell met Mother Teresa ". The Independent.
  71. Locke, Michelle for the Associated Press (March 22, 2007). " Berkeley Nobel laureates donate prize money to charity ". San Francisco Gate.
  72. Mother Teresa. " Nobel Prize Lecture ". NobelPrize.org.
  73. Scott, David A Revolution of Love: The Meaning of Mother Teresa Chicago, Loyola Press, 2005. str7
  74. Byfield, Ted.(20 October 1997) "If the real world knew the real Mother Teresa there would be a lot less adulation" Alberta Report/Newsmagazine
  75. Loudon, Mary. (1996) The Missionary Position: Mother Teresa in Theory and Practice , Book Review, BMJstr 64–5
  76. Fox, Robin. (1994) "Mother Theresa's care for the dying" The Lancet str 807
  77. Hitchens, Christopher (20 October 2003). " Mommie Dearest ". Slate Magazine.
  78. http://podcastdownload.npr.org/anon.npr-podcasts/podcast/77/510036/98314432/KERA_98314432.mp3 KERA's Think Podcast: Leaving Mother Teresa, Losing Faith, and Searching for Meaning.

Bibliografia

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Matka Teresa z Kalkuty":

Mieszko II Lambert ...

Władysław Komar ...

Tadeusz Kognowicki ...

Iwan IV Groźny ...

1749 ...

Stanisław Hozjusz ...

Maria Teresa ...

Stanisław Konarski ...

Bernardo Bellotto ...

Zygmunt III Waza ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Matka Teresa z Kalkuty":

229 Stosunki państwo-Kościół w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (plansza 3) ...

229 Stosunki państwo-Kościół w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (plansza 6) ...

11 LISTOPADA (plansza 1) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie