Mastyks - "Łzy Chios" - miękka żywica naturalna, pozyskiwana z balsamu, wyciekającego z drzewa Pistacia lentiscus, rosnącego na greckiej wyspie Chios , w Afganistanie , Beludżystanie, zachodniej i północnej Afryce, a także w Meksyku . Stosowany do sporządzania werniksu do utrwalania malowideł, nasycania podobrazi drewnianych oraz sklejania płócien. Używany był także jako część składowa spoiwa do malowidła przejrzystego aureola.

Pistacia lentiscus

Grudki mastyksu

Mastyks występuje w zależności od pochodzenia w kilku rodzajach:

• chioski.
• lewantyński.
• bombajski.

Mastyks sprzedawany jest w postaci grudek różnej wielkości i koloru, pokroju gruszkowatego, kulistego, walcowatego lub jajowatego. Występują grudki koloru żółtawego lub zielonawożółte, przeźroczyste lub mętne. Jest żywicą kruchą o złomie muszelkowym błyszczącoszklistym. Grudki mastyksu pokryte są pyłkiem. Łatwo się ścierają, tarte wydzielają balsamiczną woń.

Zawiera 42% kwasów mastycynowych, około 50% żywicy beta, 2% olejków lotnych i około 5% innych składników. Rozpuszcza się zupełnie w alkoholach amylowym i butylowym, ksylenie i toluenie . Częściowo rozpuszcza się w acetonie , alkoholach metylowym i etylowym, czterochlorku węglowym, dwusiarczku węglowym i olejku terpentynowym. Mastyks rozpuszczony w olejku terpentynowym w stosunku 1:2 tworzy werniks. Werniks mastyksowy sporządza się go na gorąco. Żywicę miałką umieszcza się we woreczku bawełnianym w naczyniu, zawierającym olejek terpentynowy. Jedną część wagowo żywicy miesza się z jedną częścią olejku, co daje około 50% roztwór. Poprzez dodanie do takiego roztworu dwu części olejku terpentynowego zimnego tworzy się około 12% werniks średnio szybko schnący o barwie żółtawej. Gdy zamiast olejku terpentynowego dodaje się dwie części toluenu , otrzymuje się werniks szybko schnący bezbarwny. Werniks sporządzany przy użyciu toluenu sporządza się na zimno.

Werniks mastyksowy obok damarowego uważany jest za najcenniejszy i jest używany jako werniks końcowy. W konserwatorstwie używa się go do impregnowania podobrazi drewnianych i sklejania płócien

Bibliografia

• Hopliński J. – „Farby i spoiwa malarskie”, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo, Wrocław-Kraków-Warszawa-Gdańsk-Łódź 1990,