Marian Smoluchowski
Urodzony	28 maja 1872 Vorderbrühl
Zmarł	5 września 1917 Kraków
Znany z	wyjaśnienia budowy cząsteczkowej materii
Zawód	fizyk

Marian Smoluchowski (Marian Ritter von Smolan Smoluchowski, ur. 28 maja 1872 , zm. 5 września 1917 ) – polski fizyk .

Życiorys

Urodzony w Vorderbrühl pod Wiedniem w Austrii , w latach 1890-94 studiował fizykę na uniwersytecie w Wiedniu . Jego nauczycielami byli Franz Serafin Exner i Joseph Stefan. Poślubił Zofię Baraniecką (1881-1959), córkę profesora matematyki Uniwersytetu Jagiellońskiego Mariana Baranieckiego , z którą miał dzieci - córkę Aldonę (1902-1984) i syna Romana (1910-1996, także fizyka, profesora uniwersytetów w Princeton i Austin). W 1894-95 odbył służbę wojskową, w 1895 obronił z wyróżnieniem pracę doktorską w Wiedniu. Przez kilka lat pracował w laboratoriach różnych ośrodków naukowych Europy ( Sorbona , Glasgow , Berlin ). W 1898 otrzymał prawo wykładania (tzw. veniam legendi ). W latach 1899-1912 pracował na Uniwersytecie Lwowskim , od 1900 jako profesor . Od 1912 profesor na Uniwersytecie Jagiellońskim , w katedrze fizyki doświadczalnej. Objął ją po Auguście Witkowskim , który długo wcześniej wskazał go jako swego następcę.

Smoluchowski był klasykiem fizyki statystycznej. Prowadził badania nad wyjaśnieniem ruchów Browna . Einstein wykorzystał jego prace, aby sformułować teorię wyjaśniającą chaotyczne ruchy cząstek^[1]. Jedno z równań teorii dyfuzji jest znane jako równanie Smoluchowskiego. Był też zapalonym taternikiem . 15 lipca 1917 został wybrany na rektora UJ. Zmarł 5 września 1917 w Krakowie w wyniku dyzenterii . Wspomnienie o nim napisał m.in. Einstein^[2].

Jego imię nosi Instytut Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego , jedna z ulic w Krakowie oraz ulica w Poznaniu, przy której znajduje się Instytut Fizyki Molekularnej PAN. Także we Wrocławiu (w kampusie Politechniki Wrocławskiej), Warszawie, Lublinie, Malborku, Oświęcimiu, Rudzie Śląskiej i Gdańsku są ulice M. Smoluchowskiego. Polskie Towarzystwo Fizyczne ustanowiło Medal Mariana Smoluchowskiego nadawany za wybitne osiągnięcia w dziedzinie fizyki.

Decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej w 1970 jednemu z kraterów na Księżycu nadano nazwę Smoluchowski od Mariana Smoluchowskiego^{[3] [4]}.

Przypisy

Medal Polskiego Towarzystwa Fizycznego 1967

Bibliografia

• A. Teske - Marian Smoluchowski, Leben und Werk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1997.

Linki zewnętrzne

• Prace M. Smoluchowskiego w 3 tomach (same prace w formacie pdf; dostęp 13.04.2010)
• A. Fuliński: On Marian Smoluchowski's life and contribution to physics plik pdf, ( ang. ), Acta Phys. Polonica B, Vol. 29 (1998), No 6, s. 1523-1537 (dostęp 13.04.2010)
• Internetowa Wielka Encyklopedia Tatrzańska , wg Zofia i Witold H. Paryscy: Wielka Encyklopedia Tatrzańska, hasło osobowe Marian Smoluchowski (dostęp 13.04.2010)