Makroekonomia - dziedzina ekonomii posługująca się wielkościami agregatowymi (zbiorczymi, dotyczącymi całej gospodarki) do badania prawidłowości występujących w gospodarce jako całości.

Przedmiotem zainteresowania makroekonomii jest przede wszystkim tworzenie i podział dochodu narodowego , a także zagadnienia związane między innymi z inflacją , bezrobociem , inwestycjami i bilansem płatniczym , z uwzględnieniem polityki pieniężnej banku centralnego oraz polityki gospodarczej państwa.

Makroekonomia bada gospodarkę, zarówno narodową jak i światową, jako ogół zależności, występujących między najważniejszymi agregatami gospodarczymi, takimi jak: łączny (globalny) popyt i podaż produktów i usług, średni poziom cen , poziom zatrudnienia , wielkość konsumpcji i inwestycji, czy dochody i wydatki budżetu państwa .

Poprzez taką analizę makroekonomia określa związki przyczynowo-skutkowe między zjawiskami gospodarczymi, a także prognozuje tendencje rozwojowe całego systemu gospodarczego. Dzięki temu makroekonomia tworzy podstawy teoretyczne i formułuje przesłanki dla polityki państwa przede wszystkim w zakresie skutecznego osiągania celów gospodarczych takich jak wzrost gospodarczy , stabilny poziom cen czy równowaga bilansów zagranicznych. Ze względu jednak na szerokie zainteresowania makroekonomii i globalne uwarunkowania zależności gospodarczych, teorie makroekonomiczne muszą uwzględniać także inne dziedziny polityki państwa, jak polityka zagraniczna , obronna czy wewnętrzna kraju.

Mikro- i makroekonomia

Podstawową różnicą pomiędzy mikro- i makroekonomią jest podejście metodologiczne, natomiast przedmiot zainteresowania obydwu dziedzin ekonomii ma znaczenie drugorzędne. Zarówno mikro- jak i makroekonomia zajmują się wyjaśnianiem zjawisk o charakterze gospodarczym, lecz ujmują te zjawiska w odmiennej perspektywie.

Mikroekonomia zajmuje się badaniem zachowań indywidualnych podmiotów gospodarczych , analizą poszczególnych dóbr i rynków , w przekonaniu, że zachowanie gospodarki wynika z sumy zachowań poszczególnych, indywidualnych podmiotów gospodarczych. Wychodzi więc z założenia, że chcąc zbadać prawidłowości dotyczące całości gospodarki, należy przede wszystkim zbadać w jaki sposób zachowuje się jednostka gospodarująca.

Makroekonomia prezentuje odmienne podejście. U jej podstaw znajduje się przekonanie, że w gospodarce występują prawidłowości, które nie dają się wyjaśnić prostą sumą zachowań indywidualnych podmiotów gospodarczych. Pomiędzy poszczególnymi podmiotami zachodzą złożone relacje, które mają realny wpływ na kształt zjawisk gospodarczych. Aby wyjaśnić zatem prawidłowości rządzące gospodarką, makroekonomia bada zależności pomiędzy wielkościami agregatowymi, a nie poszczególnymi jej indywidualnymi elementami.

Zarówno w oparciu o podejście mikro- jak i makroekonomiczne można formułować warunki równowagi gospodarczej, czy przesłanki dla polityki państwa. Oba podejścia opisują podobne zjawiska, ale co innego stawiają w centrum swoich rozważań. Mikroekonomia jest spojrzeniem na gospodarkę z "perspektywy żaby", podczas gdy makroekonomia patrzy na tę samą gospodarkę z "perspektywy żyrafy".

Początki makroekonomii

Gospodarka narodowa jako przedmiot zainteresowania badaczy pojawiła się już u merkantylistów ( XVI - XVIII w.), którzy utożsamiali bogactwo kraju z akumulacją metali szlachetnych. Próby całościowego ujęcia gospodarki są widoczne również w fizjokratyzmie ( XVIII w. - tablica ekonomiczna ), a także w ekonomii klasycznej . Cechą wspólną tych prób wyjaśnienia funkcjonowania gospodarki jest podejście od strony pojedynczych rynków i indywidualnych uczestników zjawisk gospodarczych. Wszystkie teorie przyjmowały, że zachowanie gospodarki jest tożsame z zachowaniem indywidualnego podmiotu, a różni je jedynie skala zjawiska.

Charakterystyczne dla makroekonomii podejście do gospodarki jako całości i próba opisania jej za pomocą wielkości zagregowanych ukształtowało się dopiero w latach 30. XX w . Pojawienie się pod koniec lat 20 wielkiego kryzysu gospodarczego i masowego bezrobocia wymusiło przeniesienie zainteresowania ekonomistów na problematykę makroekonomiczną, w celu wyjaśnienia przyczyn tych zjawisk i próby łagodzenia ich skutków. Nie było to możliwe na polu dotychczasowych teorii ekonomicznych, które utrzymywały tezę, że poziom podaży produkcji określa rozmiary całkowitego popytu, wobec czego całkowita nadprodukcja jest niemożliwa. Fakty stały w jawnej sprzeczności z obowiązującymi poglądami ekonomicznymi, co wymagało zasadniczej zmiany myślenia o gospodarce narodowej.

Fundamenty makroekonomii stworzył angielski ekonomista John M. Keynes w latach 30. XX w . Odszedł on od doskonalonej przez klasyków mikroanalizy na rzecz operowania wielkimi agregatami. Wypracował takie pojęcia jak dochód narodowy, czy popyt zagregowany i za ich pomocą opisał funkcjonowanie gospodarki, podkreślając jednocześnie rolę globalnego popytu w kształtowaniu wielkości podaży produkcji (a więc i poziomu zatrudnienia). Jego poglądy dały początek keynesizmowi – jednej z wiodących szkół makroekonomicznych.

Paradygmaty makroekonomiczne

We współczesnej makroekonomii szczególnie popularne są dwa paradygmaty:

• Keynesowski - podkreślający cykliczną niestabilność gospodarki pozostawionej mechanizmowi rynkowemu oraz tendencję do wzrostu inflacji i bezrobocia. Staje się to podstawą do formułowania aktywnej polityki gospodarczej państwa, której celem miałoby być zapobieganie lub łagodzenie skutków niekorzystnych zjawisk gospodarczych. Kluczową rolę w stabilizowaniu gospodarki przypisuje popytowi globalnemu, który wyznacza poziom podaży produkcji, a co za tym idzie zatrudnienia. W ramach tego paradygmatu rozwija się wiele szkół makroekonomicznych, jak keynesizm , postkeynesizm i neokeynesizm .

• Neoklasyczny - nawiązujący do ekonomii klasycznej . Jako główną tezę prezentuje pogląd, że mechanizm rynkowy prowadzi do optymalnej alokacji zasobów, w tym pełnego zatrudnienia. Rolę regulatora procesów gospodarczych pozostawia rynkowi, tym samym odrzucając konieczność głębokiej interwencji państwa w gospodarkę. Wiodącymi szkołami rozwijającymi się w ramach paradygmatu neoklasycznego są monetaryzm oraz ekonomia neoklasyczna . Starają się one budować koncepcje makroekonomiczne bazujące na klasycznej analizie mikroekonomicznej.

W przeciwieństwie do tych dwóch głównych nurtów makroekonomii, szkoła austriacka nie postuluje ani wewnętrznej stabilności, ani niestabilności gospodarki rynkowej, uważając rozważania na ten temat jako nie należące do ekonomii w sensie stricte. Ekonomiści tej szkoły, wychodząc z minimalistycznego zestawu założeń, skupiają swe rozważania na działaniu pojedynczych jednostek i analizie, jaki na nie wpływ mają działania państwa, w szczególności polityka monetarna banku centralnego. W zgodzie z paradygmatem neoklasycznym, którego jest w pewnym sensie rozwinięciem i modyfikacją, szkoła austriacka postuluje bardzo ograniczoną lub zerową ingerencję państwa w gospodarkę.

Funkcje makroekonomii

• Teoriopoznawcza - zadaniem makroekonomii jest poznać, opisać, wyjaśnić i przewidzieć prawidłowości w występowaniu zjawisk i procesów gospodarczych.
• Aplikacyjna - makroekonomia dostarcza wskazówek w zakresie kształtowania procesów gospodarczych oraz przesłanek dla polityki państwa.
• Światopoglądowa - zrozumienie zjawisk gospodarczych pozwala na formułowanie sądów wartościujących, dotyczących celów i pożądanych stanów gospodarki.
• Dydaktyczno-wychowawcza - wiedza z zakresu makroekonomii pozwala społeczeństwu zrozumieć charakter zjawisk gospodarczych oraz dokonać oceny polityki makroekonomicznej państwa.
• Prognostyczna - zadaniem makroekonomii jest uprzedzanie występowania określonych zjawisk gospodarczych i wyprzedzające przedsięwzięcie odpowiednich środków, dzięki czemu polityka państwa jest prowadzona ex ante a nie ex post.

Zmienne makroekonomiczne

• zmienne zewnętrzne - klimat, środowisko, zasoby naturalne - oddziałują na gospodarkę, ale są niepodatne (stosunkowo) na wpływ gospodarki,
• zmienne polityczne - rząd, Bank Centralny, RPP - oddziaływają na gospodarkę i są kształtowane przez nią – narzędzia ekonomiczne
• zmienne indukowane - są produktem - czy też wynikiem - procesu gospodarczego. W zmiennych indukowanych zawierają się wszystkie cele polityki makroekonomicznej: produkcja, zatrudnienie, poziom cen i eksport netto.

Zmienne polityczne i zmienne zewnętrzne są siłą napędową gospodarki i wpływają na zmienne indukowane.

Zobacz też

• ekonomia
• mikroekonomia

Bibliografia