Makkartyzm - ogólna nazwa na zespół działań politycznych zainicjowanych przez specjalną komisję Senatu USA , Senate Internal Security Subcommittee (Senacki Podkomitet Bezpieczeństwa Wewnętrznego) powstałą 21 grudnia 1950 roku, której przewodniczącym i inicjatorem był senator Patrick McCarran , wspierany bezpośrednio przez prezydenta Harry'ego Trumana , natomiast sekretarzem Joseph Raymond McCarthy , od którego nazwiska pochodzi nazwa tego ruchu. Termin ten został po raz pierwszy użyty przez satyryka Herberta Blocka z The Washington Post , 29 marca 1950 r. Innymi ważnnymi organizacjami makkartyzmu były: House Un-American Activities Committee (Komisja Izby Reprezentantów do Badania Działalności Nieamerykańskiej) oraz Senate Permanent Subcommittee on Investigations (Stała Senacka Podkomisja Śledcza).

Pierwotnie celem powołania komisji było przeciwstawienie się infiltracji instytucji rządowych przez członków Komunistycznej Partii Stanów Zjednoczonych oraz agentów NKWD . Działania te jednak szybko wymknęły się spod kontroli i zostały rozszerzone przez grupę senatorów skupionych wokół McCarthy'ego na inwigilację wszelkich środowisk opiniotwórczych - aktorów, reżyserów, dziennikarzy, naukowców.

Działania te polegały na przesłuchiwaniu osób z listy sporządzonej na podstawie osobistych i zazwyczaj niczym nie uzasadnionych podejrzeń McCarthy'ego i w przypadku odmowy współpracy, w postaci podawania nazwisk kolejnych osób podejrzanych o sprzyjanie lub związki z członkami partii komunistycznej, łamanie ich kariery. Łamanie to polegało w przypadku osób zatrudnionych w prywatnych przedsiębiorstwach na wysyłaniu donosu do ich pracodawców, zaś w przypadku pracowników rządowych na wydawaniu negatywnych opinii o dopuszczeniu ich do tajemnic państwowych. Amerykański historyk Stanley Schultz (profesor emeritus Uniwesytetu Wisconsin) w "American History 102" napisał: " Ze znikomymi lub nieistniejącymi dowodami jego oskarżeń, McCarthy opierał się na pomówieniach, donosach i inuendach w celu zniszczenia reputacji swoich przeciwników (styl obecnie znany jako 'makkartyzm'). W 1954 telewizyjna relacja pozwoliła milionom oglądać metody McCarthe'go po raz pierwszy, co obudziło falę oburzenia i spowodowało oficjalną cenzurę jego działalności. Zmarł w wieku 49 lat na skutek komplikacji spowodowanych alkoholizmem"^[1].

Ofiary

Ofiarami politycznej nagonki FBI i Senackiej Komisji McCarthy'ego byli nie tylko ci, których wezwano na przesłuchiwania do Waszyngotmu ale i wokół których stwarzano atmosferę podejrzenia o pro sowieckie sympatie. U szczytu Zimnej Wojny , po obu stronach Żelaznej Kurtyny łatwo było rozniecić psychozę stałego zagrożenia. Niekonieczne były wyroki sądowe, by skłonic opinię publiczną do ferowania własnych samosądów. Posądzenie o "nieamerykańskość" (unamerican activities) była poważnym oskarżeniem, zdolnym złamac kariery, paść ofiarą ostracyzmu socjalnego. Do znanych ofiar makkartyzmu należeli:

1. David Bohm , fizyk
2. Charlie Chaplin , aktor
3. Aaron Copland , kompozytor
4. Paul Erdős , matematyk
5. Dashiell Hammett , pisarz
6. Lillian Hellman , scenarzysta
7. Arthur Miller , scenarzysta i eseista
8. Paul Robeson , aktor, pisarz, sportowiec i piosenkarz
9. Waldo Salt, pisarz
10. Paul Sweezy , ekonomista, założyciel Monthly Review
11. John Garfield , aktor
12. Pete Seeger , piosenkarz folkowy i działacz związkowy

Większość osób, ofiar McCarthy'ego, sympatyzowała w młodości lub w momencie przesłuchania z rozmaitymi ruchami lewicowymi, lecz większość "dowodów", na podstawie których skazywano je na "śmierć zawodową", była niewiarygodna. Samonapędzający się mechanizm działania komisji McCarthy'ego zaniepokoił w końcu samych jego inicjatorów z kół rządowych, którzy doprowadzili do publicznego ujawnienia sposobu jej działania.

Pierwszym był generał^[] Joseph Welch, szef adwokatury US Army , który w dyskusji przeprowadzonej w programie telewizyjnym stacji American Broadcasting Company zarzucił wprost McCarthy'emu brak elementarnego poczucia przyzwoitości. Dyskusja ta rozpoczęła narodową dysputę na temat działania komisji^[], która została podsumowana przez szczegółowy raport^[], sporządzony przez dziennikarza z CBS , Edwarda R. Murrowa , 9 marca 1954 r., którego skutkiem było oficjalne potępienie działań McCarthy'ego przez Senat USA kilka dni później.

Makkartyzm a agentura sowiecka w USA

Jakkolwiek większość oskarżeń McCarthy'ego nie miała wiarygodnych podstaw, to jednak obecnie otwierane archiwa NKWD oraz amerykańskiego Projektu Venona potwierdzają, że skala infiltracji ZSRR instytucji rządowych USA była istotnie w tym czasie dość wysoka^[].

Istnieją też dowody na to, że istotnie Komunistyczna Partia USA była bezpośrednio finansowana przez ZSRR, ok. 3 mln dolarów rocznie ^[2].

Agentami ZSRR byli m.in Julius Rosenberg , Klaus Fuchs i Theodore Hall, którzy dostarczyli szczegółów na temat amerykańskiego programu nuklearnego, Alger Hiss - przedstawiciel USA w komitecie założycielskim ONZ oraz Harry Dexter White , współzałożyciel Międzynarodowego Funduszu Walutowego .

Działająca na oślep komisja McCarthy'ego nie zdołała jednak wykryć większości dobrze zakonspirowanych agentów ZSRR. Np. z wyżej wymienionych osób, komisja zainteresowała się tylko Juliusem Rosenbergiem i to wyłącznie dlatego, że jego żona była przez krótki czas członkiem partii komunistycznej. Senate Internal Security Subcommittee działała do roku 1972 , jednak po odsunięciu McCarthy'ego z udziału w jej pracach zmieniono gruntownie zasady jej działania.

W 2005 roku George Clooney zadebiutował jako reżyser filmem " Good Night and Good Luck ", który bezpośrednio mówi o wydarzeniach tamtej epoki.

Zobacz też

• Antykomunizm

Linki zewnętrzne

• Słownik Wyrazów Obcych Wł.Kopalińskiego

Przypisy