Lucjan Wolanowski
Lucjan Wolanowski Warszawa, wrzesień 2004
Imiona i nazwisko	Lucjan Wilhelm Kon-Wolanowski
Data i miejsce urodzenia	26 lutego 1920 Warszawa
Data i miejsce śmierci	20 lutego 2006 Warszawa
Narodowość	Polska
Dziedzina sztuki	literatura
Ważne dzieła	"Zwierciadło bogini. Reporter w kraju tranzystorów i gejsz", "Klejnot Korony. Reporter w Hongkongu w godzinie zarazy", "Poczta do Nigdy-Nigdy. Reporter w kraju koala i białego człowieka", "Upał i gorączka. Reporter wędruje szlakiem cierpienia", "Buntownicy Mórz Południowych", "Ląd, który przestał być plotką"

Lucjan Wilhelm Wolanowski, właściwie Lucjan Kon, pseud. Wilk; Waldemar Mruczkowski; W. Lucjański; (L.W.); lu; Lu; (lw); WOL. (ur. 26 lutego 1920 w Warszawie , zm. 20 lutego 2006 w Warszawie ) – polski pisarz, reporter, podróżnik i tłumacz.

Biografia

Urodził się w Warszawie w zasymilowanej rodzinie żydowskiej, jako najmłodsze dziecko i jedyny syn adwokata Henryka Kona (1868-1949) i Róży z domu Wolanowskiej (1883-1932). Był bratem Julii (1912-1912), redaktorki i tłumaczki literatury pięknej Elżbiety Eweliny Wassong (1908-2007) oraz prawniczki Ireny Sawickiej (1914-2004). Jego dziadkiem był lekarz Wilhelm Kohn (1831-1882), a pradziadkiem przemysłowiec Majer Wolanowski (1844-1900).

Uczeń Gimnazjum im. Mikołaja Reja w Warszawie oraz Gimnazjum Sanatoryjnego Męskiego Dra Jana Wieczorkowskiego w Rabce . Jako uczeń, m.in. wspólnie z Jackiem Woźniakowskim redagował szkolne czasopismo Szczebioty ( 1935 - 1938 ). Studiował następnie na Wydziale Elektrochemii i Elektrometalurgii Instytutu Politechnicznego w Grenoble , latem 1939 wrócił na wakacje do Polski i tu zastała go II wojna światowa .

Podczas okupacji przebywał początkowo w Warszawie , a następnie ukrywał się razem z ojcem i drugą siostrą Ireną w Sochaczewie i Podkowie Leśnej (m.in. w willi "Wanda", u rodziny Drabikowskich). W 1941 został zaprzysiężony w ZWZ , od 1942 był żołnierzem AK . Prowadził nasłuch radiowy zagranicznych stacji (m.in. BBC ) i przygotowywał komunikaty dla polskiego podziemia.

Debiutował w 1941 w piśmie Kronika Tygodniowa (felietonami pt.: Historyjki w cieniu historii, pod pseud. Wilk), potem w wielonakładowym Dniu Warszawy ( 1943 - 1944 ). Po wojnie pracował w PAP ( 1945 - 1951 ). Był m.in. sprawozdawcą z konferencji dla zagranicznych dziennikarzy w Ministerstwie Spraw Zagranicznych w Warszawie . W tym okresie poznał m.in. tak znanych później dziennikarzy jak: Edward R. Murrow , Sydney Gruson, Flora Lewis, Larry Allen, Vincent Buist czy Pierre Maréchal, będących wówczas korespondentami w Polsce .

W 1950 ożenił się z Anną-Bożenną Szumowską (ur. 1924 , obecnie Anna Wolan), śpiewaczką, późniejszą solistką Opery Poznańskiej (małżeństwo trwało do 1969 ), w 1952 urodziła się ich córka Anna, mieszkająca od końca lat 60. w Australii .

Specjalizował się w literaturze faktu, pisząc reportaże dla czasopism:

• " Świat " ( 1951 - 1969 ); m.in. cykle: Cudze skrzydła ( 1957 ), Lądy i ludy (od 1957 ); Na dno i z powrotem ( 1958 ); Druga, ale czy ostatnia (z Japonii , 1960 ), Azja 1960 ( 1960 ),
• "Dookoła Świata" ( 1969 - 1976 ); m.in. cykle korespondencji z Australii ( 1965 - 1967 , 1975 ), Azji i Filipin ( 1968 ), Szwajcarii ( 1972 ),
• "Magazyn Polski" ( 1976 - 1988 ).

Współpracował z pismami:

• " Przekrój (współpraca w latach 40. i ponownie od lat 70.); m. in. cykl reportaży pt.: Teraz to już można opowiedzieć,
• " Express Wieczorny " (Kraków 1956 ); cykl reportaży "śledczych" o sprawie wielokrotnego mordercy Władysława Mazurkiewicza , w wyniku których wytoczono mu dwa procesy o zniesławienie (uniewinniony),
• " Poznaj Świat " ( 1956 - 1957 ),
• " Kontynenty " ( 1967 - 1968 ),
• " Życie Warszawy " ( 1967 - 1968 ),
• "Vlasta" ( Praha 1968 ),
• " Kulisy " ( 1969 - 1970 ).

W latach 60. odbył wiele podróży, w tym kilka dookoła świata. Był akredytowany przy wojskach ONZ ( 1962 - 1963 ) w czasie operacji desantowych na Nowej Gwinei . Stypendysta Departamentu Stanu USA ( 1965 ). Był obecny na Przylądku Kennedy'ego w czasie wystrzelenia pojazdu " Gemini 5 ". Pełnił funkcję doradcy Wydziału Informacji Światowej Organizacji Zdrowia WHO w Genewie , a następnie w rejonie Azji Południowo-Wschodniej i Oceanii (m.in. w New Delhi , Bangkoku i Manili ).
Jest autorem reportaży o zwalczaniu chorób tropikalnych i handlu na Filipinach ,
w Tajlandii , Hongkongu , Sarawaku , Sabah i Brunei ( 1967 - 1968 ).

Lucjan Wolanowski ze Stefanem Wiecheckim "Wiechem" , ok. 1972

Był członkiem Związku Zawodowego Dziennikarzy RP ( 1945 - 1951 ), Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich ( 1951 - 1982 i 1991 - 2006 ), Związku Literatów Polskich ( 1959 - 1983 ), Polskiego PEN-Clubu ( 1971 - 2006 ) i Stowarzyszenia Pisarzy Polskich ( 1989 - 2006 ).

Odznaczony m.in. Orderem Gwiazda Rumunii ( 1947 ), Złotym Krzyżem Zasługi ( 1956 ), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski ( 1961 ). Otrzymał wiele wyróżnień za swoją twórczość, m.in.: prywatną nagrodę Edmunda J. Osmańczyka Osman (za Zwierciadło bogini, 1962 ), Nagrodę Polskiego Klubu Publicystów Międzynarodowych SDP (za Klejnot korony, 1963 ), wyróżnienie Książka Miesiąca w plebiscycie Kuriera Polskiego (za Księżyc nad Tahiti, 1963 ), nagrodę redakcji " Nowych Książek " - Książka Roku 1973 (za Westchnienie za Lapu-Lapu, 1973 ), Wyróżnienie Doroczne Funduszu Literatury - Ministerstwo Kultury i Sztuki (za Ani diabeł, ani głębina: Dzieje odkryć Australii, opowiedziane ludziom, którym się bardzo spieszy, 1988 ).

Otrzymał honorowe obywatelstwo miasta Springfield w amerykańskim stanie Illinois ( 1965 ).

Autor 25 książek reportażowych, wielokrotnie wznawianych i przekładanych na obce języki. Mieszkał w Warszawie , na Mokotowie , przy ul. Odolańskiej 23, w dawnym domu pracowników PAP . Pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 2, uliczka 1)^[1].

W kwietniu 2006 Uniwersytet Śląski wydał specjalny dodatek do pisma uczelni, poświęcony pisarzowi, z fragmentami tekstów autobiograficznych,
wypowiedziami na temat jego twórczości (wśród autorów znaleźli się m.in.:

Artykuły Lucjana Wolanowskiego w pismach " Przekrój " i "Dookoła świata", lata 1947 - 1973

Jacek Woźniakowski , prof. Hilary Koprowski , Eugeniusz Grasberg , Ludwik Jerzy Kern , Lech Paszkowski , Jolanta Klimowicz-Osmańczyk , Krystyna Goldbergowa , Aleksander Ziemny ), fragmentami recenzji prasowych (autorstwa m.in. Melchiora Wańkowicza , Wisławy Szymborskiej i Leopolda Ungera ) oraz fotografiami archiwalnymi z odbytych podróży.

W październiku 2009 w ramach serii wydawniczej "Wokół reportażu podróżniczego" (Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, ) ukazała się poświęcona mu książka.

Archiwum pisarza przechowywane jest od 2006 r. w Brwinowie k. Warszawy.^[2].

Twórczość

• Ośmiornica. Historia jednego koncernu ( Książka i Wiedza 1952 )
• Przeważnie o ludziach ( Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik" 1953 )
• Na południe od Babiej Góry ( Państwowe Wydawnictwo "Iskry" 1954 )
• Śladami brudnej sprawy ( Książka i Wiedza 1954 )
• Cichy front ( Państwowe Wydawnictwo "Iskry" 1955 , 1956 )
• Czy Stanisław Talarek musiał umrzeć? (wespół z Mirosławem Azembskim ; Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1955 , Wyd. Kraj 1955 )

Paszport ONZ z czasów pracy dla Światowej Organizacji Zdrowia WHO , 1967

• Dokąd oczy poniosą... (Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1958 , 1959 )
• Żywe srebro (wespół z Henrykiem Kawką; Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1959 , 1963 )
• Zwierciadło bogini. Reporter w kraju tranzystorów i gejsz ( Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik" 1961 , 1962 , 1964 )
• Klejnot Korony. Reporter w Hongkongu w godzinie zarazy ( Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik" 1963 ; Nagroda Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskcih 1963 )
• Księżyc nad Tahiti... Reporter na wyspach mórz południowych ( Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik" 1963 ; "Książka Miesiąca" w plebiscycie Kuriera Polskiego 1963 )
• Basia nad biegunem (Biuro Wydawnicze "Ruch" 1964 )
• Dalej niż daleko. Reporter na Nowej Zelandii, Nowej Gwinei, w Malazji i Kambodży o dolach i niedolach, radościach i smutkach lądów i ludów oglądanych dalej niż daleko ( Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik" 1964 )
• Ocean nie bardzo Spokojny ( Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik" 1967 )

• Poczta do Nigdy-Nigdy. Reporter w kraju koala i białego człowieka ( Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik" 1968 , 1970 , 1972 , 1978 ; 1989 , , seria: " Z żaglem ")
• Z zapartym tchem ( Państwowe Wydawnictwo "Iskry" 1969 , seria: " Łowcy sensacji ")
• Upał i gorączka. Reporter wędruje szlakiem cierpienia ( Państwowe Wydawnictwo "Iskry" 1970 , 1973 , seria " Naokoło świata "; Muza S.A. 1996 , seria "Dookoła świata")
• Westchnienie za Lapu-Lapu. Reporter na najdalszym Dalekim Wschodzie ( Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik" 1973 , 1976 ; Nagroda "Nowych Książek" – "Książka Roku 1973 ")
• Min-Min. Mała opowieść o wielkim lądzie ( Krajowa Agencja Wydawnicza 1977 )
• Walizka z przygodami. Reporter tu, reporter tam ( Państwowe Wydawnictwo "Iskry" 1977 ; seria " Naokoło świata " )
• Lądy i ludy ( Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik" 1979 ; seria: "Biblioteka Literatury Faktu")
• Buntownicy Mórz Południowych ( Nasza Księgarnia 1980 , 1986 ; )
• Ląd, który przestał być plotką ( Państwowy Instytut Wydawniczy 1983 ; )
• Ani diabeł, ani głębina: Dzieje odkryć Australii, opowiedziane ludziom, którym się bardzo spieszy ( Instytut Wydawniczy "Nasza Księgarnia" 1987 ; ; "Wyróżnienie Doroczne Funduszu Literatury" Ministerstwa Kultury i Sztuki, Warszawa 1988 )
• Nieznana Australia: Rzeczywistość przekracza fantazję (książka nie wydana (maszynopis); Archiwum Książek i Dokumentów Lucjana Wolanowskiego, Brwinów )

Przekłady

• Ewen Montagu , Człowiek, którego nie było [Wspomnienie z wojny 1939-1945] (Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1958 )

Gabinet pisarza, ul. Odolańska 23/9, Warszawa

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Drawicz – Miła podróż z Wolanowskim, " Żołnierz Wolności ", nr 32, 16. 02. 1959
• Beata Sowińska – Podróże dalekie i bliskie, " Życie Warszawy ", nr 56, 6. 03. 1965
• Krystyna Goldbergowa – Słownik polskich pisarzy współczesnych - Lucjan Wolanowski, " Tygodnik Kulturalny ", nr 6, 5. 02. 1967
• Melchior Wańkowicz – Porcja smaków, " Nowe Książki ", 15. 12. 1967
• Stanisław Zieliński – Koneser bumerangów, " Kultura ", nr 34, 25. 08. 1968
• Jolanta Klimowicz – Wędrówka szlakiem cierpienia, "Służba Zdrowia", nr 36, 6. 09. 1970
• Kazimierz Dziewanowski – Reporter na szlaku cierpienia, " Nowe Książki ", nr 17, 15. 09. 1970
• Wisława Szymborska – Lektury nadobowiązkowe, " Życie Literackie ", nr 3, 20. 01. 1974
• Janusz Wolniewicz – Australijski "cicer cum caule", " Nowe Książki ", nr 51, grudzień 1983

Nagrobek Lucjana Wolanowskiego, cmentarz żydowski w Warszawie , 10 września 2006

• Leopold Unger – Widziane z Brukseli: Krzysztof Reagan czy Ronald Skrzetuski, " Kultura " ( Paryż ) nr 7-8 (490-491), lipiec - sierpień 1988
• Andrzej Tumialis – Cztery razy dookoła świata – podróże Wolanowskiego, " Tygodnik Ciechanowski ", 27. 01. 1998
• Lucjan Wolanowski – Nie wszyscy byli aniołami (Dziennik dziennikarza), "Gazeta Uniwersytecka UŚ", dodatek specjalny, kwiecień 2006 ; Uniwersytet Śląski, Katowice
• Wokół reportażu podróżniczego. Tom 3. Lucjan Wolanowski (1920-2006). Studia - szkice - materiały (Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2009 , seria: "Prace naukowe Uniwersytetu Śląskiego nr 2683", , ISSN 0208-6336)

Zobacz też

• reportaż
• tygodnik "Świat" (1951-1969)

Linki zewnętrzne

• LUCJAN WOLANOWSKI (1920-2006) - oficjalna strona internetowa
• Lucjan Wolanowski - strona poświęcona pisarzowi na Facebooku
• Lucjan Wolanowski (1920-2006) - życie i twórczość. Uniwersytet Śląski, Katowice; "Gazeta Uniwersytecka UŚ", kwiecień 2006 (wydanie specjalne)
• KSIĄŻKA O LUCJANIE WOLANOWSKIM: "Wokół reportażu podróżniczego" - Katowice, październik 2009 r. (plik pdf)
• Lucjan Wolanowski, cykl: "Którzy odeszli" ("Gazeta Wyborcza" XI 2006)
• Lucjan Wolanowski - wspomnienie (portal "Wydawca")
• Lucjan Wolanowski - artykuły w "Gazecie Uniwersyteckiej UŚ" (Uniwersytet Śląski, Katowice)
• Lucjan Wolanowski - Interia.pl Encyklopedia
• Lucjan Wolanowski Onet.pl WIEM - Portal wiedzy
• Lucjan Wolanowski – "Zwierciadło bogini. Reporter w kraju tranzystorów i gejsz"
• Lucjan Wolanowski – Did You Know? On Australian history: It is "almost always picturesque"
• Historia Gimnazjum Sanatoryjnego Męskiego dra Jana Wieczorkowskiego w Rabce