Grecka kosmogonia ukazuje nam okres od powstania świata do jego uporządkowania oraz dzieje ludzi od złotego wieku do wieku żelaznego. Głównym źródłem mitu kosmogonicznego jest
Theogonia
Hezjoda
,
Przemiany
Owidiusza
i
Biblioteka
Apollodorosa
.
Rodzaje kosmogonii
W wierzeniach starożytnych greków istniały dwie koncepcje kosmogonii:
- optymistyczna – świat powstaje od zła i dąży do doskonałości
- pesymistyczna – świat od stanu doskonałości (raju) dąży do upadku
Teogonia
Najpierw powstał
Chaos
, później
Gaja
,
Eros
,
Ereb
i
Nyks
(
bóstwa chtoniczne
). Z Gai narodził się
Uranos
. Uranos strącał swoje dzieci do
Tartaru
. W wyniku buntu Gai i
tytanów
utracił władzę. Jeden z synów,
Kronos
, odciął ojcu narządy płciowe i uwolnił
cyklopów
i
sturękich
z Tartaru. Tytani powierzyli rządy Kronosowi, który na nowo uwięził sturękich i cyklopów, poślubił swoją siostrę
Reę
. Gaja i Uranos przepowiedzieli Kronosowi, że straci władzę z ręki własnego syna. Każdego rodzącego się kolejno potomka połyka (
Hestię
,
Demeter
,
Herę
,
Hadesa
i
Posejdona
). Oburzona tym Rea prosi rodziców (Gaję i Uranosa) o pomoc w zemście nad Kronosem. Rea rodzi
Zeusa
, ukrywa go w górach a mężowi podaje do połknięcia głaz. Dorosły Zeus odnajduje
Metydę
, która dostarcza mu napój wymiotny, który w pomocą Rei podsunięto Kronosowi. Po jego wypiciu Kronos zaczął wyrzucać swoje dzieci w kolejności odwrotnej, niż je połykał. Zeus z braćmi podjął bój przeciw tytanom (
tytanomachia
). Wreszcie Gaja przepowiedziała mu, że wygra jeśli uwolni sturękich i cyklopów. Zeus uwolnił ich i razem natarli na tytanów i zepchnęli ich pod ziemię. Bracia podzielili świat między siebie: Hades dostał świat podziemny, Posejdon morza i oceany a Zeus resztę. Gaja w akcie zemsty na nim rodzi
gigantów
i namawia ich do buntu. Rozpoczyna się szturm na Olimp (
gigantomachia
). Giganta można było zabić przez połączenie się nieśmiertelnych bogów ze śmiertelnymi (
Heraklesem
). Bogowie olimpijscy pokonali synów Gai, której gniew wzrósł jeszcze bardziej. Urodziła więc ostatniego syna
Tyfona
(lub Tyfoeusa), który napadł na Olimp (
Tyfonomachia
). Niektóre źródła podają, że wszyscy bogowie prócz Zeusa i
Ateny
uciekli do Egiptu pod różnymi postaciami. Zeus zranił Tyfona wielkim sierpem adamantowym, którym kiedyś Kronos okaleczył Uranosa, ale potwór oplótł go wężowymi splotami i odciął bogu ścięgna nóg i ramion. Nie wiadomo kto wyleczył Zeusa, który odzyskawszy siły rzucił się w pogoń za Tyfonem. Zeus przywalił go górą Etną, a jej wulkaniczne wrzenie to płomienie jakie wyrzuca z siebie potwór albo reszta piorunów Zeusa.
Dzieje ludzi
Źródła
