Józef Chodźko (ur.
19 grudnia
1800
w
Krzywiczach
, zm.
5 marca
1881
w
Tbilisi
) – polski
topograf
i
geodeta
w służbie rosyjskiej, badacz
Kaukazu
, generał lejtnant
armii Imperium Rosyjskiego
.
W latach (
1816
–
1821
) studiował na Uniwersytecie Wileńskim. Był członkiem akademickich organizacji patriotycznych. Po wybuchu
powstania listopadowego
został zmuszony do opuszczenia Wilna i wyjazdu na południe Rosji, skąd trafił do Mołdawii i Wołoszczyzny.
Prace geodetyczne rozpoczął pod rozkazami Tennera w guberniach nadbałtyckich. W
1840
r. Chodźko został przeniesiony na Kaukaz do Tbilisi i skierowany do pracy w Kaukaskim Oddziale Wojskowo-Topograficznym, będącym częścią rosyjskiego Korpusu Kaukaskiego. W latach (
1847
–
1853
) przeprowadzał triangulacje (którym szefował) w
Kurlandi
, na płd.
Kaukazie
, Armenii (
1854
), płn. Kaukazie (1859–1866) i Kraju Zakubańskim. Prowadził badania geodezyjne i geograficzne Kaukazu, których wynikiem był pierwszy geograficzny opis i
triangulacja
tej krainy. Na Kaukazie wykonał przeszło półtora tysiąca oznaczeń
hipsometrycznych
. Był pierwszym Polakiem (i jednym z pierwszych europejczyków), który wszedł na szczyt
Araratu
(
18 sierpnia
1850
r.), tutaj wykonał pomiar natężenia siły ciężkości i jako pierwszy zwrócił uwagę na tzw. odchylenia pionu. Służbę w armii zakończył w
1867
r.
W
1853
r. awansowano go do stopnia generała majora, a w
1862
r. do stopnia generała lejtnanta armii carskiej. W
1868
odznaczony złotym medalem
Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego
za prace związane z triangulacją Kaukazu. Był to pierwszy w dziejach Imperium Rosyjskiego przypadek wyróżnienia byłego politycznego zesłańca za zasługi dla nauki. W dowód uznania swoich osiągnięć został odznaczony także
Orderem Orła Białego
. Był honorowym członkiem Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego.
Napisał kilka prac z zakresu geodezji i topografii wojskowej.
Syn
Jana
, rodzony brat
Aleksandra
i
Michała
.
Źródła
- Andrzej Furier, Józef Chodźko, 1800-1881: Polski badacz Kaukazu, wyd. 1, TRIO, 2001, 214 s.,
- Polscy badacze Syberii i azji Środkowej art. w Rzeczpospolitej z 24-25 lipca 2010.
