Pomnik Leona Schillera w Łodzi

Grób Leona Schillera na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie , 23 lipca 2008

Leon Schiller, właściwie Leon Schiller de Schildenfeld (ur. 14 marca 1887 , zm. 25 marca 1954 w Warszawie ) – polski reżyser , krytyk i teoretyk teatralny, autor scenariuszy teatralnych i radiowych , kompozytor i pieśniarz polski pochodzenia austriackiego , poseł na Sejm Ustawodawczy z ramienia PPR , potem PZPR .

Życiorys

Pochodził z nobilitowanej przez cesarzową Marię Teresę katolickiej rodziny austriackiej, osiadłej w XIX wieku w Polsce.

Zasłynął interpretacjami dramatów Mickiewicza – legendarne Dziady w Teatrze Polskim w Warszawie 1934; wystawiane wcześniej we Lwowie (1932), Wilnie (1933) oraz później w Sofii (1937).

Studiował filozofię i polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz na Sorbonie w Paryżu . Współpracował z teatrami w Warszawie (Teatr Polski, Reduta, Teatr im. W. Bogusławskiego, Teatr Ateneum ), Łodzi i Lwowie .

Debiutował jako piosenkarz w kabarecie Zielony Balonik w 1906, a jako reżyser w 1917 w Teatrze Polskim w Warszawie. W latach 1930-1932 był kierownikiem artystycznym i reżyserem dramatu w Teatrze Wielkim , Rozmaitości i Małym we Lwowie . We Lwowie rozwinął swoją koncepcję teatru monumentalnego, która zaowocowała m.in. realizacjami utworów wielkich romantyków ( Kordian – 1930, Dziady – 1932, Sen srebrny Salomei – 1932). W tym czasie wystawił na trzech scenach (w Teatrze Wielkim, w Teatrze Małym w sali Domu Katolickiego na Gródeckiej oraz w Teatrze Rozmaitości przy ul. Rutowskiego) 29 premier w dziale dramatu oraz kilkanaście wodewilów i operetek. Związki Schillera ze Lwowem trwały sporadycznie do 1939 – reżyserował kilka spektakli w czasie dyrektorowania Wilama Horzycy .

Od 1933 kierownik wydziału reżyserskiego Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej (PIST).

Więziony na Pawiaku i w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau w związku z represjami po zastrzeleniu w marcu 1941 Igo Syma . Wykupiony z Auschwitz w maju tego roku przez siostrę, Annę Jackowską, za 12 tysięcy złotych za sprzedane klejnoty.

Po II wojnie światowej, w latach 1946-1949, rektor Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Łodzi (PWST). Redaktor naczelny pisma Teatr (1947-1949), twórca pisma Pamiętnik Teatralny (1952).

Twórczość

Autor:

• artykułów esejów zebranych w tomach:
  • Teatr ogromny (1961)
  • U progu nowego teatru (1978)

• scenariuszy widowisk:
  • Pastorałka (1931)
  • Kram z piosenkami (1977)

Główne kierunki twórczości:

• spektakle monumentalne:
  • Samuel Zborowski (1927)
  • Kordian (1930)
  • Dziady (1934)
  • Nie-boska komedia (1926)

• Zeittheater (przedstawienia o aktualnej problematyce społecznej):
  • Opera za trzy grosze(1929)
  • Krzyczcie Chiny (1932)
  • Kapitan z Koepenick (1932)

• widowiska muzyczne:
  • Dawne czasy w piosence, poezji i zwyczajach (1924)
  • Bandurka (1925)
  • Kulig (1929)