Sztandar 1. Legii Legionów Polskich we Włoszech
Żołnierz Legionów Polskich we Włoszech
Legiony Polskie we Włoszech – polskie formacje wojskowe, tworzone na terenie Polski oraz zagranicą, których celem była walka o niepodległość. Walczące u boku wojsk francuskich i włoskich w latach
1797
–
1807
, utworzone z inicjatywy
Jana Henryka Dąbrowskiego
przez Francuzów w pn. Włoszech. Tam wojska polskie miały się odbudować i przygotować do dalszych działań, gdyż po III rozbiorze polskie wojska były w pewnej części bezwładne.
Po
III rozbiorze
nastąpiła emigracja żołnierzy i oficerów z Polski do Włoch i Francji. Dzięki wpływom
Napoleona
, za pośrednictwem
Agencji
(polska organizacja emigracyjna założona w Paryżu po upadku powstania kościuszkowskiego w 1794)
Jan Henryk Dąbrowski
podpisał 9 stycznia
1797
umowę z nowym rządem
Republiki Lombardzkiej
. Współtwórcami Legionów byli
Karol Kniaziewicz
,
Józef Wybicki
i
Antoni "Amilkar" Kosiński
. Ze znanych oficerów służyli tam, m.in.
Józef Wielhorski
i
Franciszek Ksawery Rymkiewicz
.
Oddziały otrzymały nazwę Legionów Polskich. Mundury i sztandary były zbliżone do polskich, język komend i stopnie wojskowe również były polskie. Na szlifach widniał włoski napis Ludzie wolni są braćmi. Kokardy przypięte do mundurów były trójkolorowe w nawiązaniu do rewolucji francuskiej symbolizującą sojusz i protekcję Republiki. Dąbrowski zagwarantował ochotnikom obywatelstwo lombardzkie z prawem powrotu do kraju, gdy Lombardia będzie już wolna i bezpieczna.
W maju 1797 w szeregach Legionów stanęło około 7 tys. żołnierzy, głównie Polaków przebywających na emigracji oraz polskich jeńców i dezerterów z armii austriackiej generała Dogoberta Wurmsera w Mantui(6000 Polaków), wcielonych do niej uprzednio i zmuszanych do walki z Francuzami. Utworzone zostały dwie legie po 3 bataliony każda. W skład każdego batalionu wchodziło 10 kompanii , w tym (8 fizylierskich, 1 grenadierska, 1 strzelecka -stan kompanii 125 żołnierzy). Dowódcą pierwszej legii był gen. Józef Wielhorski, drugiej gen.Franciszek Rymkiewicz. Dąbrowski wprowadził w legionach nowoczesny system dowodzenia na wzór francuski, zniósł kary cielesne, dał możliwość awansu również żołnierzom nie mającym pochodzenia szlacheckiego, nakazał naukę czytania i pisania oraz pogłębianie wiedzy z historii Polski.
Początkowo Legiony walczyły u boku Napoleona. Pierwszy raz w kwietniu 1797 pod Rimini, Weroną i nad jeziorem Garda, w akcji przeciw zbuntowanemu ludowi włoskiemu. Legiony w Rzymie zajmowały się rabowaniem dóbr kultury i jego wywozem do Francji ("Popioły" Żeromskiego). Po zawarciu pokoju z Austrią (w październiku tegoż roku) przeistoczyły się w Korpus Posiłkowy
Republiki Cisalpińskiej
. Część legionistów została wysłana do Rzymu, gdzie Francja obaliła wkrótce rządy papieskie. W listopadzie
1798
uczestniczyli oni w obronie Republiki Rzymskiej. Miesiąc później oddziały legionistów pod dowództwem Karola Kniaziewicza przyczyniły się do zwycięstwa Francuzów pod
Civita Castellana
. Potem brali udział w zwycięskiej ofensywie republikanów na Królestwo Neapolu. Następnie tłumili antyfrancuskie powstanie chłopskie w Republice Patrenopejskiej utworzonej w południowych Włoszech. Tu sformowano pułk jazdy istniejący potem pod różnymi nazwami, m.in. jako ułani nadwiślańscy.
W
1799
polscy legioniści (ok. 8 tys.) wzięli udział w walkach z wojskami
II koalicji antyfrancuskiej
. W tym okresie legiony poniosły szereg porażek i ciężkie straty, np.: w bitwach pod Weroną, Magnano, w oblężonej Mantui, bitwach nad Trebbią i pod Novi. Straty pierwszej legii wynosiły 2 tys. zabitych i rannych; w drugiej legii, dowodzonej wówczas przez Dąbrowskiego, pozostało tylko 800 żołnierzy zdolnych do walki. W 1799 powstał nad Renem, dowodzony przez gen. Kniaziewicza, legion zwany
naddunajskim
, a w
1800
Dąbrowski odbudował 6-tysięczny legion pod nazwą Pierwsza Polska Legia.
W tym czasie Francuzi odnosili kolejne zwycięstwa nad wojskami koalicji na wielu frontach, m.in.: pod Zurychem (Szwajcaria), Castricum (Holandia) w 1799 oraz pod Marengo (Włochy) i Hohenlinden (Bawaria) w 1800. Rosja poróżniona z Austrią i Wielką Brytanią wycofała się z koalicji antyfrancuskiej, a Austria zawarła
pokój z Francją w Lunéville
w
1801
, ale skończona wojna nie przyniosła jednak pozytywnego rozwiązania kwestii polskiej. To powodowało rozprzężenie w armii, zwątpienie, dochodziło do otwartej krytyki polityki Francji. Oficerowie podawali się do dymisji. Niewygodne Napoleonowi legie zostały wysłane na wyspę
Hispaniola
/
San Domingo
(obecnie
Haiti
) do tłumienia
antyfrancuskiego powstania
niewolników murzyńskich. Do Europy powróciło zaledwie kilkuset legionistów, którzy nie zostali zabici przez tubylców, nie zmarli wskutek chorób tropikalnych i nie osiedlili się w Ameryce.
We Włoszech pozostała 1 półbrygada piechoty dawnych legionistów, przeformowana następnie w polski pułk piechoty oraz regiment jazdy (ułani nadwiślańscy). W
1803
legioniści polscy jako wojsko najemne walczyli z Anglikami w Apuli, a w
1805
przyczynili się do zwycięstwa wojsk napoleońskich we Włoszech pod
Castelfranco
. Następnie w
1806
brali udział w walkach z ekspedycją sił brytyjskich w Kalabrii (południowe Włochy). Później Napoleon także korzystał z polskich legionistów w wielu kampaniach, były to już jednak inne oddziały. Polscy legioniści walczyli po stronie Napoleona nawet po
klęsce Napoleona
w
1812
i odwrocie z Rosji, gdzie
Józef Poniatowski
uratował życie Napoleonowi. Potem Polacy uczestniczyli w wielu walkach, np. pod
Lipskiem
w
1813
i pod
Waterloo
w
1815
.
W Legionach polskich walczyło w sumie ok. 35 tys. ludzi, zginęło ok. 20 tys. Wykształciły one znakomitą kadrę przyszłych oficerów, były szkołą patriotyzmu i demokracji. Symbolem wiary w niepodległość stała się w
1797
pieśń legionistów napisana przez
Józefa Wybickiego
, zwana też "
Mazurkiem Dąbrowskiego
", która w XX wieku została polskim hymnem narodowym. Stratą jest, że w Polsce nie zauważa się, iż Legiony brały udział w tłumieniu ruchów narodowowyzwoleńczych w krajach takich jak Włochy czy Haiti. Polacy walczyli o własną niepodległość tłumiąc jednak ruchy wolnościowe innych narodów w służbie Napoleona.
Ważniejsze bitwy z udziałem Legionów
- 1 XII 1798 – Magnano. Brygada pod dowództwem Kniaziewicza zwyciężyła korpus wojsk Królestwa Neapolu.
- 5 XII 1798 – Falari. Legioniści odparli atak wojsk Neapolu.
- 17-19 VI 1799 –
bitwa nad Trebbią
(dolina rzeki Trebbia). Legioniści u boku Francuzów walczyli z armią
Aleksandra Suworowa
. Ponieśli znaczne straty, ale powstrzymały wojska rosyjsko-austriackie, a potem osłaniały odwrót Francuzów.
- 3 XII 1800 – Hohenlinden. Legia Naddunajska pod wodzą Kniaziewicza pomogła rozgromić wojska austriackie.
- 24 XI 1805 – piechota pod dowództwem płk. Grabińskiego i jazda gen. Rożnieckiego pomogła rozbić i wziąć do niewoli austriacki korpus ks. De Rohan.
Zobacz też
Linki zewnętrzne
