Fazy ekspansji Państwa Machabeuszy

Bitwy Judy Machabeusza (167–161 p.n.e.)

Wojciech Stattler , Machabeusze

Machabeusze, znani również jako: Hasmoneusze ( hebr. : מכבים lub מקבים, Makabim) - judejski ród kapłański , a po powstaniu Machabeuszy - dynastia panująca w Judei ( 147 p.n.e. - 37 p.n.e. ).

Historia

W 168 p.n.e. , po udanej inwazji na królestwo Ptolemeuszy (najwyraźniej bez pomocy żydowskiej), Antioch IV został przekonany przez Republikę Rzymską do wycofania się. Wg. Liwiusza : Kiedy jednak przekroczył rzekę pod Eleusyną (...) zaszli mu drogę legaci rzymscy. Podchodzących do niego pozdrowił i podał rękę Popiliuszowi, ale Popiliusz wręczył mu pismo senatu i to kazał nasamprzód przeczytać. Król przeczytał i powiedział, że zastanowi się wraz z przyjaciółmi, co ma robić. Wtedy Popiliusz, zgodnie ze zwykłą swego usposobienia surowością, zakreślił rózgą, którą trzymał w ręce, wokół niego linię i rzekł: ,,Zanim z tego koła wyjdziesz, odpowiedz, co mam oznajmić senatowi". Wprowadzony w osłupienie tym tak gwałtownym rozkazem zawahał się chwilę, po czym odpowiedział: „Postąpię zgodnie z opinią senatu".^[1] Wracając w stronę Antiochii , Antioch obległ Jerozolime i ograbił jej Świątynie, dokonując rzezi wielu żydów:

Po zwycięstwie nad Egiptem w sto czterdziestym trzecim roku [169 p.n.e.] Antioch wycofał się i z wielkim wojskiem wyruszył przeciw Izraelowi i przeciwko Jerozolimie. W swojej pysze wtargnął do świątyni i zabrał złoty ołtarz i świecznik razem z tym wszystkim, co do niego należało, stół pokładny, naczynia do ofiar płynnych, czasze, złote kadzielnice, zasłonę, wieńce, złote ozdoby świątynnej fasady - i wszystko połamał. Zabrał srebro, złoto i kosztowne naczynia; zabrał też ukryte skarby, które odnalazł. Zabrawszy to wszystko, odszedł do swojego kraju, a [w Jerozolimie] uczynił rzeź i przemawiał z ogromną pychą. Na Izraela zaś spadła głęboka żałoba po wszystkich ich siedzibach;^[2]

Wprowadził wtedy podatek i zbudował fortece w Jerozolimie. Antioch próbował zakazać publicznego świętowania żydowskiego prawa, najprawdopodobniej w celu zapewnienia sobie kontroli nad żydami, profanując Wzgórze Świątynne poprzez ustanowienie tam bałwana , oraz zakazując obrzezania i posiadania Tory , pod karą śmierci. Wg. Józefa Flawiusza :

Antiocha nie zadowoliło ani tak niespodziewane zawładnięcie miastem, ani jego splądrowanie, ani tak wielka masakra. Działając pod wpływem niepohamowanych namiętności i dobrze pamiętając o trudach poniesionych podczas oblężenia, zmuszał Żydów, aby łamiąc prawo ojczyste pozostawiali niemowlęta nie obrzezanymi i składali na ołtarzu ofiary ze świń.^[3]

Zakazał także przestrzegania Szabatu i ofiarowania całopaleń w Świątyni Jerozolimskiej oraz wymagał od żydowskich przywódców składania ofiar bałwanom . Egzekucje karne również zostały wprowadzone.

Powstanie Machabeuszy

Księgi Prawa, które znaleziono, darto w strzępy i palono ogniem. Wyrok królewski pozbawiał życia tego, u kogo gdziekolwiek znalazła się Księga Przymierza albo jeżeli ktoś postępował zgodnie z nakazami Prawa. Tak z miesiąca na miesiąc [Uroczystość królewskich urodzin obchodzono każdego miesiąca] stosowano przemoc przeciw Izraelowi, przeciwko każdemu, kogokolwiek udało im się pochwycić w miastach. Dnia dwunastego piątego miesiąca [Kislew] składano ofiary na ołtarzu, który wzniesiono na ołtarzu całopalenia. Wtedy to na mocy królewskiego dekretu wymordowano kobiety, które obrzezały swoje dzieci. I powieszono im niemowlęta na szyjach. A także [zabito] domowników i tych, którzy dokonywali na nich obrzezania. Wielu jednak spomiędzy Izraelitów postanowiło sobie i mocno trzymało się swego postanowienia, że nie będą jeść nieczystych pokarmów. Woleli raczej umrzeć, aniżeli skalać się pokarmem i zbezcześcić święte przymierze. Oddali też swoje życie. Wielki gniew [Boży] strasznie zaciążył nad Izraelem.^[4]

Gdy w Świątyni Jerozolimskiej Grecy zbudowali ołtarz ku czci Zeusa Olimpijskiego , Żydzi podnieśli bunt pod wodzą Judy Machabeusza . W 164 p.n.e. Juda triumfalnie wkroczył do zdobytej Jerozolimy, dokonując ponownego poświęcenia odbudowanej Świątyni Jerozolimskiej. Według podań nastąpił wówczas cud, gdyż jednodniowe zapasy oliwy do palenia w menorze, wystarczyły na dni osiem. Stąd powstało święto żydowskie Chanuki :

Dwudziestego piątego dnia dziewiątego miesiąca, to jest miesiąca Kislew, sto czterdziestego ósmego roku [W grudniu 164 p.n.e.] wstali wcześnie rano i zgodnie z Prawem złożyli ofiarę na nowym ołtarzu całopalenia, który wybudowali. Dokładnie w tym samym czasie i tego samego dnia, którego poganie go zbezcześcili, został on na nowo poświęcony przy śpiewie pieśni i grze na cytrach, harfach i cymbałach. (...) Juda zaś, jego bracia i całe zgromadzenie Izraela postanowili, że uroczystość poświęcenia ołtarza będą z weselem i radością obchodzili z roku na rok przez osiem dni, począwszy od dnia dwudziestego piątego miesiąca Kislew.^[5]

Państwo Machabeuszy

Zobacz też

• Chanuka
• Świątynia Jerozolimska
• Starożytny Izrael

Przypisy

1. ↑ Tytus Liwiusz , Dzieje Rzymu od założenia miasta, ks. XLV, rozdz. 12
2. ↑ 1 Księga Machabejska 1, 20-25 – Biblia Tysiąclecia
3. ↑ Józef Flawiusz , Wojna żydowska, ks. I, rozdz. 1, 2
4. ↑ 1 Księga Machabejska 1, 56-64 – Biblia Tysiąclecia
5. ↑ 1 Księga Machabejska 4, 52-54 i 59 – Biblia Tysiąclecia

Judea za Judy Machabeusza	Podboje Jonatana Machabeusza	Podboje Szymona Machabeusza	Podboje Jana Hirkana I
Podboje Arystobula I	Podboje Aleksandra Jannaja	Państwo Machabeuszy za Aleksandry Salome	Rzymska Judea za Jana Hyrkana II