wędrówki Celtów

wędrówki plemion germańskich od II wieku p.n.e do IV wieku n.e.

Kultura puchowska (daw. kultura cieszyńska) – kultura archeologiczna epoki żelaza (300 lat p.n.e - 180 r. n.e. (regionalnie do IV w. n.e).

Chronologia geneza i zanik

Nazwa wywodzi się od eponimicznego stanowiska Púchov nad Wagiem na Słowacji, które przebadał E. Beninger w roku 1937 , jednak pierwszego odkrycia zabytków przypisanych później tej kulturze dokonał w latach 1888 - 1894 E. Hoening.

Stanowiska tej kultury datowane są na okres pomiędzy III w. p.n.e. a I w. n.e. . Kultura puchowska nastąpiła po wcześniejszej kulturze łużyckiej jako kontynuatorka zespołu zachodniohalsztackich i lateńskich grup kulturowych w odmianie celtycko - trackiej . Od północy do II w.n.e. stanowiska k. puchowskiej sąsiadowały ze stanowiskami kultury przeworskiej oraz od wschodu z kultury zarubinieckiej .

Obszar występowania i kontekst archeologiczny

Stanowiska kultury puchowskiej występowała w okresie lateńskim tj. do końca okresu LT B (połowa III w.p.n.e.) na terenach północnej i wschodniej Słowacji głównie w jej partiach górskich oraz w górnym dorzeczu Nitry , Wagu i Hronu . W okresie LT C na tereny południowej Polski przenika zapewne część grup ludności celtyckiej m.in. na ziemie kotliny sądeckiej , kotliny żywieckiej oraz obszar górnego i środkowego dorzecza Sanu na tzw. Doły Jasielsko-Sanockie – za pośrednictwem silnego ośrodka zemplińskiego we wschodniej Słowacji na terenach południowej Polski oraz północnej części Słowacji .

Charakterystyczne wytwory kulturowe

Ceramika tzw. grafitowa, szklane bransolety, niespotykane dotąd narzędzia rolnicze i kowalskie.

Osadnictwo

Osady ufortyfikowane o konstrukcji ziemno-drewniano-kamiennej. W niektórych osadach, np. Liptowska Mara na Słowacji , znajdowały się miejsca kultu, gdzie składano ofiary.

Obrządek

Brak informacji na temat obrządku pogrzebowego .

Południowy zasięg plemion Anartów i Kotynów (Anartii, Cotini) na początku I wieku n.e.

Gospodarka i społeczeństwo

Ludność kultury puchowskiej prezentowała wysoki stopień rozwoju gospodarki, o którym świadczą chociażby lokalne emisje monet. Głównym nosicielem tej kultury była ludność utożsamiana z celtyckim plemieniem Kotynów (o Kotynach wspomina Tacyt ^[1]), osiadła na zachodnim pograniczu oraz plemię Anartów (Anartii, Anartfracti) na wschodnim pograniczu w dorzeczu Sanu i Cisy . Kultura puchowska przetrwała na ziemiach ziemiach polskich co najmniej do końca II w. n.e. W okresie upływającym po wojnach markomańskich (lata 166 - 180 ) ślady osadnictwa tej kultury zanikają.

Tablica chronologiczna

Muzeum Kultury Puchowskiej, Púchov, Słowacja

Stanowiska archeologiczne

• Horodyszcze nad Sanem : Początki osadnictwa celtyckiego na terenie dorzecza Sanu sięgają IV wieku p.n.e. Celtowie osiedlili się w południowej jego części w rejonie nad Górnym i środkowym Sanem w okolicach Sanoka. Na terenie tym do chwili obecnej zlokalizowano 26 stanowiska archeologiczne z materiałami, które należy przypisać kulturze celtyckiej. Do najlepiej przebadanych należą osady w miejscowościach Pakoszówka , Sanok -Biała Góra oraz Trepcza . Na stanowisku w m. Trepcza jeszcze w latach 60. ubiegłego wieku znaleziono m.in. złotego statera celtyckiego. Ciekawostką jest, że nazwa "San" w języku Gallów to " rzeka ", czyli rzeka Shannon (ir: Siannan), Saona , Seine i San mają wspólny galijsko/celtycki źródłosłów, pra-indeoeuropejski sufix -onna oznaczyłby źródło lub rzekę.
• Maszkowice : wały i osada obronna.

Literatura

Linki zewnętrzne

• Kultura puchowska artykuł w jęz. ang.
• Warsztaty kultury puchowskiej pod Krakowem, art. w jęz. ang.
• Kultura puchowska, artykuł w jęz. niem.

Przypisy