Kultura kebaryjska - kultura epipaleolityczna z terenu Syropalestyny datowana na okres od XVI tys. p.n.e.

Poprzedzającymi ją kulturami górnego paleolitu na tym terenie były tzw. tradycja lokalna oraz tzw. lewanto-oryniak, którego związki z europejską kulturą oryniacką nie są jasne.

Zespół zjawisk kulturowych utożsamianych z kulturą kebaryjską obejmował swym zasięgiem tereny dzisiejszego Izraela (stanowisko Neweh Dawid) oraz Jordanii (stanowisko Al-Charaneh IV). Rozwój niniejszej kultury wyznacza okres maksimum glacjalnego. Inwentarz kamienny owej kultury reprezentowany jest przez mikrolity geometryczne w kształcie trapezów i prostokątów, z przewagą tylczaków . Ostrza z załamanym tylcem znane są jako ostrza typu Kebara. Licznie występują zbrojniki i mikrograwety.

Dyskusyjna jest kwestia podziału kultury kebaryjskiej na fazy. Jedna z koncepcji proponuje podział na trzy fazy (wczesną, Kebarien A i Kebarien B współczesną początkom kultury natufijskiej ). Konkurencyjna koncepcja wyróżnia tylko dwie fazy kultury kebaryjskiej (wczesną i klasyczną) natomiast fazę kolejną uważa za odrębną kulturę falicką, która miałaby się rozwinąć od XIV tys. p.n.e. i współistnieć do XI tys. p.n.e. z kulturą kebaryjską. Zwolennicy tej teorii wskazują na znaczenie mikrolitów trapezoidalnych, romboidalnych i prostokątnych w przemyśle falickim.

Osadnictwo kultury kebaryjskiej koncentruje się głównie na terasach i piaskach nadbrzeżnych. Obozowiska są małe, od 50 do 200 m kw. co wskazuje, że zamieszkujące je grupy nie mogły być liczne. Konstrukcje mieszkalne miały formę lekkich namiotów bądź szałasów wykonywanych z trzciny np. stanowisko Ein Guew III. Koliste jamy i ułożone z kamieni kręgi są pozostałością tych małych szałasów o średnicy ok. 2 m, często ze śladami paleniska na klepisku.

Pozostałości trwalszej zabudowy odkryto w warstwie Ain Gev I. Była to kolista chata na pochyłym stoku częściowo wkopana w ziemię. Jej ziemne ściany wspierał półkolisty mur kamienny o wysokości 40 cm. Jednak ze względu na swoją wyjątkowość to stanowisko nie może służyć za dowód powszechności stałego osadnictwa w tej kulturze.

Gospodarka kultury kebaryjskiej i falickiej opierała się nadal głównie na myślistwie na koziorożce, zające i gazele. Analiza kości zwierzęcych znalezionych w obozowiskach wskazuje na zwiększone zainteresowanie mniejszymi ssakami i swoistą specjalizację np. w Uadi Madagagh ponad 80 % kości należy do kozicy, w Nahal Oren (znanym również jako Uadi Fallah) 75 % kości zwierzęcych stanowią kości gazeli.

Obok intensyfikacji łowiectwa można zaobserwować także znaczny wzrost zainteresowania pożywieniem roślinnym. Na stanowisku Ain Gev I (datowanym na ok. 13750 p.n.e.) natrafiono niespodziewanie na kamienne tłuczki, rozcieracze i moździerze. Oprócz nich znaleziono krzemienne wkładki do sierpów z charakterystycznymi wyświeceniami krawędzi powstającymi przy ścinaniu traw i dzikich zbóż. Podobne znaleziska pochodzą z Ain Gev II i Haon III. W przetwarzaniu pożywienia roślinnego poświadczone jest znalezisko rozcieraczy i kamienni żarnowych na stanowisku Neweh Dawid. Wskazuje to na fakt, że już zbieracze kultury kebaryjskiej zaczęli zwracać uwagę na dzikie zboża .

Bibliografia

• Janusz K. Kozłowski, Wielka Historia Świata, t. I Świat przed "rewolucją" neolityczną, Fogra, Kraków 2004.
• Janusz K. Kozłowski, Archeologia Prahistoryczna, t. I Starsza Epoka Kamienia, Nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1972.
• Piotr Kaczanowski, Janusz K. Kozłowski, Wielka Historia Polski , t.1 Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w.), Fogra, Kraków 1998.
• Janusz K. Kozłowski (opracowanie naukowe), Encyklopedia historyczna świata, t. I Prehistoria, Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1999.
• Bolesław Ginter, Janusz K. Kozłowski, Technika obróbki i typologia wyrobów kamiennych paleolitu, mezolitu i neolitu (wyd. III), PWN, Warszawa 1990.
• J. Desmond Clark, Prahistoria Afryki, PWN, Warszawa 1978.
• Piotr Bieliński, Starożytny Bliski Wschód. Od początków gospodarki rolniczej do wprowadzenia pisma, PWN, Warszawa 1985,

Zobacz też: kultury paleolitu , prehistoria .