Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Kult płodności

Kult płodności

Kult płodności – jedna z form kultu religijnego cechująca się oddawaniem czci różnym przejawom i źródłom płodności, jak np. urodzaj, deszcz, Słońce , Księżyc , wody, roślinność, gleba, kobieta, itp. Jest on jednym z najbardziej rozpowszechnionych i najstarszych kultów religijnych na świecie.

Spis treści

Systematyka

Klasyfikacja kultów płodności - ze względu na złożoność zjawiska - nie jest prosta. Ogólnie rzecz biorąc, możemy je dzielić według:

  1. źródła - np. kulty roślinności, chtoniczne, zwierząt, Wielkiej Matki , falliczne, atmosferyczne, akwatyczne.
  2. celu - np. kulty agrarne, rybołówstwa, polowania, porodów.

Rodowód

Wenus z Laussel - jedna z najstarszych personifikacji płodności

Jak dowodzą wykopaliska archeologiczne, kult płodności występował lub mógł mieć swe początki w okresie górnego lub końcowego paleolitu . Znalezione na stanowiskach archeologicznych Willendorf, Dolni Vestonice , Kostionki , Buriet figurki tzw. Wenus oraz liczne ryty naskalne - np. Wenus z Laussel - świadczą o rozpowszechnieniu tego kultu na dużym obszarze[1]. Także niektóre freski na ścianach jaskiń sugerują występowanie kultu zwierzęcej płodności związane zapewne z magią łowiecką.

W okresie mezolitu i neolitu wraz z pojawieniem się uprawy roślin i hodowlą zwierząt na pierwszy plan wysunęły się kulty agrarne. Odkryte na ścianach świątyni w Çatal Höyük z ok. 7000 lat. p.n.e. freski oraz przedstawienia tutejszej bogini w trzech postaciach świadczą o istnieniu zorganizowanego już kultu. Na ślady kultu płodności natrafiono także w Hačilar i w Tell Halaf. Znalezione w tych miejscach figurki kobiece mogą świadczyć o kulcie Wielkiej Bogini Matki[2].. Kobiece posążki odkryto także w Beludżystanie i w zachodnich Indiach na stanowisku tzw. kultury Kulli . Kult płodności istniał także zapewne prearyjskich kulturach Mohendżo Daro i Harrappy [3].

Obok kultu Wielkiej Bogini rozwijał się także na neolitycznym Bliskim Wschodzie kult boga-byka lub boga-barana. Jednym z takich kultów był kult Apisa w starożytnym Egipcie, istniejący już zapewne w okresie predynastycznym. U neolitycznych ludów pasterskich na pierwszy plan wysunęły się kulty płodności zwierzęcej.

Charakterystyka

Hierogamia

Hierogamia, czyli boskie małżeństwo, jest jedną z najbardziej charakterystycznych kultów płodności. Odzwierciedla ona pierwotną parę boską, tzw. Wielkich Rodzicieli Wielkiej Matki i Wielkiego Ojca, źródło i krzewicieli wszelkich form życia. Uosabiają oni w wielu związek typu:

Rytualnym odzwierciedleniem mitycznego aktu boskiego małżeństwa jest ceremonia małżeństwa i jego konsumpcja, a w sensie zbiorowym rytualna orgia[4].. Jak podaje Frazer rytuał świętych zaślubin odbywał się na wyspie Letar na początku pory deszczowej[5].

Wegetacja i zmartwychwstanie bóstwa

Kapłan podlewający rośliny kiełkujące z mumii Ozyrysa. Świątynia Izydy w File

Tajemnica cyklu wegetacji oraz związane z nim obumieranie i odradzanie roślin stała się źródłem dla powstania koncepcji odradzających się bóstw, takich jak:

Należą one zdaniem Eliadego do najważniejszych motywów scenariuszy mitycznych i rytualnych.

W starożytnym Egipcie obchodzono w czasie maksimum wylewu Nilu - który był uważany za wcielenie Ozyrysa - święto Chojak. Święto to wiązało się oprócz kultu Ozyrysa także z rozpoczęciem prac rolniczych[6]. Sumerowie a później Akadyjczycy na początku wiosny, tj. w miesiącu Nisan urządzali obrzędy związane z cyklami pór roku i odnową roślinności. W świątyni Astarte w Byblos co roku opłakiwano, jak pisze Frazer , śmierć Adonisa .

Kulty te na Bliskim Wschodzie stały się w czasach hellenistycznych i rzymskich źródłem misteriów antycznych.

Księżyc i płodność

Księżyc od zarania dziejów wiązany był z płodnością. Można tu powiedzieć za Eliadem , że ponad 15 tysięcy lat przed odkryciem rolnictwa został zastosowany do celów praktycznych cykl księżycowy[7]. W wielu religiach świata bóstwa lunarne , jak np. Alahtin u Indian Czumaszów z Kalifornii, Anignat u alaskańskich Eskimosów , indyjska Anumati, egipski Chonsu , Chia u Czibczów , Ixmucane u majańskich Indian Kicze , Njingon u Fangów , sumeryjski Nanna były zarazem bóstwami łączonymi z płodnością (także płodnością kobiet). Na związek księżyca z płodnością świadczyć może choćby święto nowiu obchodzone przez kobiety u Pigmejów ku czci bogini księżyca Pe bogini, nazywanej "matką płodności"[8], czy wierzenia Papuasów , że księżyc wywołuje menstruację u kobiet[9].

Matka zboża

Z kultem płodności wiąże się także wierzenie o ukrytej sile tkwiącej w płodach rolnych, a zwłaszcza w zbożu. Ta "ukryta siła" często bywa uosabiana jako tzw. "matka zboża" lub "duch zboża". Kult ten jest znany u wielu ludów świata. Birmańscy Karenowie wierzą, że na polach ryżowych mieszka tzw. Kelah "duch ryżu" i jeżeli ryż zaczyna wysychać, to oznacza, że duch je opuścił. W celu ponownego jego sprowadzenia odmawiają specjalną modlitwę. W Malezji odprawia się obrzędy związane z tzw. "duszą ryżu-dziecka" i "matki ryżu-dziecka". Podobne wierzenia są także znane w folklorze europejskim. W Szkocji jak podaje Frazer ostatnią garść zboża nazywa się "staruchą" a ostatni snop u Słowian "Matką Zboża"[10].

Fallizm

Jednym z ciekawszych form tego kultu jest są tzw. kulty falliczne, związane z kultem penisa jako źródła płodności. W kulturach wysoko rozwiniętych kult ten miał charakter wiejski i ludowy (grecki Priap , japoński Dosojin). Kulty te znane są między innymi w Afryce - Kem(bóstwo), Ibudu(bóstwo); w Ameryce Środkowej - Baklum Chaam u Majów , Icelaca(bóstwo) w Hondurasie; w Ameryce Południowej - Pamuri Mahse u Desanów; drawidyjski Gansam.

Przypisy

  1. zob. Eliade, M., Historia, t. I s. 16-18.
  2. zob. tenże, s. 32-34.
  3. zob. James, E.O, Starożytni bogowie, s. 44-45.
  4. zob. Eliade, Traktat, § 136, s. 348-350., Frazer, Złota gałąź , rozdz. XIII
  5. zob. opis w Traktacie Eliadego na str. 135.
  6. zob. E.O. James, Starożytni bogowie, s. 130-133.
  7. zob. M. Eliade, Historia ,t. I, s. 18
  8. zob. Trilles, Les pygmées, s. 112, 113, 115 i ns.
  9. zob. Eliade, Traktat, s. 168.
  10. zob. Frazer, Złota gałąź, rozdz. 39.

Bibliografia

  • Michell Brezillon: Encyklopedia kultur pradziejowych. Warszawa: WAiF, 1981. 
  • Mircea Eliade: Traktat o historii religii. Warszawa: Książka i Wiedza, 1966. 
  • Mircea Eliade: Historia wierzeń i idei religijnych. T. 1-3. Warszawa: PAX, 1988-1995. 
  • James George Frazer: Złota gałąź. Warszawa: PIW, 1969. 
  • Edwin Oliver James: Starożytni bogowie. Historia rozwoju i rozprzestrzeniania się religii starożytnych na Bliskim Wschodzie i w basenie śródziemnomorskim. Warszawa: PWN, 1970. 
  • Marjorie Leach: Uniwersalny leksykon bóstw. Poznań: Oficyna Wydawnicza ATENA, 1998. . 
  • J. Bidez, Franz Cumont, Les mages hellénisés, Bruksela 1938.
  • R. Briffault, The Mothers. A study of origins sentiments and institutions, Londyn 1927.
  • Albert Dieterich, Mutter Erde, B.G. Truebner, Lipsk, 1925.
  • James George Frazer, The Worship of Nature,Macmillan & Co., Londyn 1927.
  • James George Frazer, The Belief in Immortality, t. 1, Londyn 1913.
  • William Warde Fowler, The Religious Experience of the Roman People", Macmillan & Co., Londyn 1911.
  • Michel Granet, Fêtes et chansons anciennes de la Chine, Paryż 1920.
  • Andrew Lang, Myth, Rytual and Religion, Londyn 1887.
  • Wilhelm Mannhardt, Wald- und Feldklulte, Gebrüder Bornträger, Berlin 1875.
  • Herbert Gordon May, The Fertility Cult in Hosea, ,,American Journal of Semitic Language and Literatures, University of Chicago Press, Chicago 1932, t. XLVIII.
  • Martin Persson Nillson, History of Greek Religion, Clarendon Press, Oxford 1925.
  • Raffaele Pettazzoni, Dio, t. 1: L'Essere Celeste nelle credenze dei popoli primitivi, Societá Athaeneum, Roma 1922.
  • John Eric Thompson, Mexico before Cortez: An Account of the Daily Life, Religion and Ritual of the Aztecs, Charles Scribner's Sons, Londyn i Nowy Jork, 1935.
  • H. Trilles, Les Pygmées et la forêet equatoriale, Paris 1932.
  • Alice Werner, African Mythology, Boston 1925.


Inne hasła zawierające informacje o "Kult płodności":

Rodzimy Kościół Polski ...

Dzień Zmarłych ...

I wiek ...

Kopiec Kościuszki ...

Tadeusz Rejtan ...

Ewolucja ...

List do Hebrajczyków ...

Religioznawstwo ...

Rod (bóg) ...

Fortuna ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Kult płodności":

204 Kryzys europejskiej myśli demokratycznej (plansza 14) ...

010c. Rzym (plansza 12) ...

232 Kultura i nauka w latach 1945 ? 2003 (plansza 3) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie