Seigneurie d'Outre-Jourdain Oultrejordain Lordship Zajordanie
← 1126 ?/ 1134 – 1187 / 1189 [1] →
Herb Księstwa Oultrejordain[2] Herb Księstwa Oultrejordain[2]
Język urzędowy	łacina starofrancuski
Język używany	grecki arabski hebrajski
Stolica	Montreal (1118/1134- 1161) Karak (1161-1187)
Ostatnia głowa państwa	Rejnald z Chatillon [3]
Status terytorium	formanie lenno , praktycznie niezależne
Zależne od	Królestwo Jerozolimskie
Data powstania	1126 / 1134
podbój	Saladyn 1187 / 1189
Religia dominująca	Islam, Chrześcijaństwo (Katolicyzm)
Terytoria zależne	Petra
Mapa Księstwa Oultrejordain[2]
Bliski Wschód w XII wieku

Księstwo Oultrejordain, także Oultrejourdain lub Zajordanie ( starofr. Za Jordanem) – nazwa utworzona i używana w czasie wypraw krzyżowych na określenie rozległych terytoriów na wschód od rzeki Jordan będących w posiadaniu krzyżowców . Od starożytności tereny te znane były jako Edom i Moab .

Geografia i demografia

Terytorium Oultrejordain rozciągało się daleko na południe, ograniczone dopiero Zatoką Akaba . Na północy symboliczną granicę wyznaczało Morze Martwe ; na wschodzie nie posiadało ściśle wyznaczonych granic, jednak wschodnie szlaki po których podróżowali pielgrzymi i karawany należały już do Hidżazu (część południowo-wschodnia), lub do Sułtanatu Damaszku (część północno-wschodnia).

Do końca XI wieku terytorium Zajordanii należało do państwa Fatymidów . Jednak wpływy kalifów egipskich były słabe i po przybyciu I krucjaty zupełnie się załamały, a lokalne plemiona zawarły z krzyżowcami pokój. Dopiero w 1100 król Baldwin I dokonał pierwszej wyprawy na wschód od Jordanu.

Z uwagi na długie panowanie Muzułmanów , większość mieszkańców przyszłego księstwa stanowili wyznawcy Islamu , zwłaszcza szyici (głównie koczowniczy Beduini ). Terytorium to zamieszkiwali także syryjscy Chrześcijanie , ale po zajęciu Ziemi Świętej przez krzyżowców, znaczna ich część została po roku 1115 przesiedlona do Jerozolimy , w miejsce wypędzonych lub zabitych Żydów . Pozostali na miejscu chrześcijanie prowadzili głównie półnomadyczny tryb życia i często pozostawali nieufni wobec krzyżowców.

Oultrejordain

Zamek w Karak, ostatnia siedziba panów Zajordania

Baldwin I wyprawiał się na wschód jeszcze dwukrotnie: w 1107 i 1112 , a dla utwierdzenia swojego zwierzchnictwa nad tymi ziemiami zbudował w 1115 na południowym wschodzie dobrze ufortyfikowany zamek – Krak de Montréal , który stał się szybko główną siedzibą panów Zajordania. Dzięki temu Królestwo Jerozolimskie uzyskało kontrolę nad wschodnimi szlakami, które zaczęły przynosić państwu spory dochód (szlaki wiodły do Medyny i Mekki ). Krzyżowcom udało się także opanować Petrę , gdzie powołano do życie arcybiskupstwo pod zwierzchnictwem patriarchy Jerozolimy (a w latach 1161 - 1168 Petra pozostawała lennem Zajordanii).

Wg XIII-wiecznego dziejopisarza Jana z Ibelinu Oultrejordain było jednym z głównych lenn Królestwa Jerozolimskiego (obok m.in.: Hrabstwa Jaffy i Aszkelonu czy Galilei ). Jan nazwał Oultrejordain lordostwem (właść. seigneurie) podległym królowi Jerozolimy, ale faktycznie można je traktować jako księstwo , będące ze względu na: rozległość (ok 30% powierzchni całego Królestwa) i niedostępność terenu (m.in. Pustynia Negew ) dość niezależnym organizmem państwowym. Tą niezależność potęgowała jeszcze zasada Incompatibilitas , według której pan Zajordania nie mógł jednocześnie zajmować innego stanowiska w Królestwie Jerozolimskim.

Prawdopodobnie aż do roku 1126 ziemie na wschód od Jordanu były pod bezpośrednią władzą króla^[4], kiedy to utworzono lordostwo dla dotychczasowego kamerdynera królewskiego Pagana le Bouteiller'a. Pagan pozostał władcą do swojej śmierci w 1147 , choć z powodu dość sprzecznych informacji nie można wykluczyć, że jeszcze w latach 30. (do ok. 1134 ), władzę dzierżył Roman Le Puy^[5]. Po śmierci Pagana, jego następcą został jego bratanek Maurycy, o którym brak dokładniejszych informacji, za wyjątkiem faktu, że odstąpił księstwo Filipowi de Milly i jego żonie, a swojej córce, Izabeli.

W kolejnych latach księstwo zostało lepiej ufortyfikowane, poprzez wzniesienie zamków Karak , który stał się nowym ośrodkiem administracyjnym i Subeibe. Jednocześnie jednak zostało narażone na najazdy, gdyż podczas II krucjaty pan Oultrejordain, wziął udział w ataku na Damaszek . Krucjata zakończyła się klęską i zwiększyła muzułmańskie zagrożenie dla księstwa.

Upadek

W latach 1168 - 1187 księstwem władali kolejno trzej mężowie Stefanii de Milly: Humphrey III z Toron, Miles de Plancy i Rejnald z Chatillon . Ostatni z nich, zaczął już jawnie negować prawo do królewskiej zwierzchności nad Zajordanią i prowadził tak niezależną politykę, jakby sam był koronowany. Z zamku Montreal dokonywał licznych napadów na karawany i muzułmańskich pielgrzymów, wreszcie zdecydował się na zaatakowanie Mekki. W odpowiedzi Saladyn najechał Królestwo Jerozolimskie i pokonał katolickie rycerstwo pod Hittin , zabijając także Rejnalda. Do końca 1189 Ajjubidzi opanowali niemal całe Królestwo i Księstwo Oultrejordain, zdobywając lub niszcząc wszystkie zamki. Księstwo Zajordanii praktycznie przestało istnieć w 1187 , choć – czysto tytularnymi – książętami byli jeszcze: Humphrey IV z Toron, oraz po śmierci Humphreya jego bratanica, Alicja z Armenii wraz z mężem Rajmundem IV z Antiochii .

Władcy Oultrejordain

Faktyczni

• Roman Le Puy ( 1118 ?- 1126 ?/ ?- ok. 1134 ?)
• Pagan le Bouteiller ( 1126 ?-ok. 1134 ?, ok. 1134 - 1147 )
• Maurycy ( 1147 -ok. 1161 ), bratanek Pagana
• Philippe de Milly (pk. 1161 - 1168 ), jako mąż Izabeli- córki Maurycego
  • Stefania de Milly, córka i następczyni Filipa, faktycznie rządy jej małżonków:
• Humphrey III z Toron ( 1168 - 1173 )
• Miles de Plancy ( 1173 - 1174 )
• Rejnald z Chatillon ( 1176 - 4 lipca 1187

Tytularni

• Humphrey IV z Toron ( 1187 ?- przed 1197 )
• Alicja z Armenii, bratanica Humphreya, z mężem Rajmundem IV (ok. 1187 - 1199 )
• ród Montfort do wygaśnięcia w poł. XIV wieku (jako potomkowie Izabeli, córki Stefanii de Milly)

Zobacz też

• Montreal
• Księstwo Galilei
• Księstwo Antiochii
• Hrabstwo Jaffy i Aszkelonu
• Hrabstwo Trypolisu

Przypisy

Bibliografia