Księgi deuterokanoniczne (wtórnokanoniczne) (przez Kościoły protestanckie określane jako apokryfy - tylko odnośnie do Starego Testamentu) to księgi Pisma Świętego , których kanoniczność była kwestionowana w odróżnieniu od ksiąg protokanonicznych . Określenie księgi deuterokanoniczne pochodzi od istnienia dwóch kanonów ksiąg Starego Testamentu funkcjonujących równolegle w pierwszych wiekach chrześcijaństwa: pierwszy kanon stanowiły księgi uznawane za natchnione przez faryzeuszów , natomiast drugi kanon stanowiły księgi tzw. kanonu aleksandryjskiego, czyli Septuaginta .^[1] Dlatego, wbrew spotykanemu przekonaniu, określenie księga deuterokanoniczna nie oznacza, że została ona uznana za natchnioną w "drugim rzucie", ale wskazuje na pochodzenie z kanonu Septuaginty.

Księgi deuterokanoniczne w Starym Testamencie

Księgi wtórnokanoniczne, z wyjątkiem księgi Syracha oraz 2 Księgi Machabejskiej , powstawały w języku hebrajskim lub aramejskim . Do XX wieku znane były jedynie ich greckie przekłady, pochodzące z Septuaginty (III-I wiek p.n.e.). Odkrycia archeologiczne (m.in. w Qumran ) pozwoliły określić fragmenty oryginałów.

Część Ojców Kościoła działających na Wschodzie odrzucała księgi deuterokanoniczne jako natchnione. Orygenes w swej analizie wskazywał na różnicę pomiędzy księgami wtórnokanonicznymi a kanonem. Atanazy , Cyryl z Jerozolimy i Grzegorz z Nazjanzu , przygotowując katalog pism albo pomijali w ogóle te księgi, albo je włączali jako dodatki, Kościół Zachodu jednak uważał te księgi za kanoniczne. Ponieważ na skutek tego w II i III wieku doszło do kilku sporów związanych z używanym kanonem Starego Testamentu, w IV wieku podczas synodu w Hipponie i 3. synodu w Kartaginie orzeczono równoprawność ksiąg pierwszego i drugiego kanonu ("protokanonicznych" i "deuterokanonicznych"). Ostatecznie również Kościół na Wschodzie przyjął poglądy Zachodu i w roku 692 na synodzie trullańskim uznał autentyczność ksiąg deuterokanonicznych.

Księgi deuterokanoniczne (wtórnokanoniczne) Starego Testamentu:

• 1 Księga Machabejska (1 Mch);
• 2 Księga Machabejska (2 Mch);
• Księga Mądrości (Mdr);
• Mądrość Syracha (Eklezjastyk) (Syr);
• Księga Tobiasza (Tb);
• Księga Judyty (Jdt);
• Księga Barucha (Bar).

Fragmenty uznawane za deuterokanoniczne:

• z księgi Daniela : modlitwa Azariasza (Dn 3,34-90) i dwa ostatnie rozdziały (Dn 13-14);
• fragmenty Księgi Estery w języku greckim

Niektórzy włączają do powyższego spisu fragmenty Księgi Jeremiasza i Hioba, obecne tylko w Septuagincie.

Księgi deuterokanoniczne Starego Testamentu są określane przez protestantów mianem apokryfów (a księgi, które katolicy nazywają apokryfami , protestanci określają jako " pseudoepigrafy ").

Księgi deuterokanoniczne w Nowym Testamencie

Niekiedy sformułowania "deuterokanoniczne" używa się w stosunku do 7 ksiąg Nowego Testamentu :

• 2 List Piotra (2P);
• 2. List Jana (2J);
• 3. List Jana (3J);
• List Judy (Jud);
• List Jakuba (Jk);
• List do Hebrajczyków (Hbr);
• Apokalipsa świętego Jana (Ap).

Natchniony charakter niektórych z tych ksiąg podważali niektórzy reformatorzy, np. Marcin Luter nie uznawał Listu Jakuba i Listu Judy^[2]. Obecnie wszystkie wyznania chrześcijańskie uznają za powstałe z inspiracji Bożej wszystkie księgi Nowego Testamentu.

Zobacz też

• Apokryfy

Przypisy