Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

książę

książę - tytuł monarchów państw nie będących królestwami, tytuł feudalny władców wielkich jednostek terytorialnych w ramach monarchii, podległych królowi lub cesarzowi, tytuł członków rodziny monarchy i tytuł arystokratyczny. Jego źródłosłów związany jest ze staropolskim słowem kniądz (ksiądz), staroruskim kniaź, czeskim knieze czy południowosłowiańskim knez. Książę różnił się od króla tym, że nie był koronowany. Książę może władać lub być właścicielem księstwa. Na terenie pogańskiej Słowiańszczyzny wyraz książę oznaczał po prostu władcę terytorialnego lub plemiennego, bez jakiegokolwiek odniesienia do godności chrześcijańskich książąt (princepsów, duksów), królów (reksów) i cesarzy (cezarów, imperatorów).

Polskiemu słowu książę (w staropolszczyźnie też ksiądz, kniaź) odpowiada w innych językach kilka różnych znaczeń. Z pewnym uproszczeniem można wydzielić dwie podstawowe grupy książąt funkcjonujące w językach europejskich, wywodzące się od dwóch łacińskich słów princeps i dux.

Princeps

Princeps łac. – pierwszy, w znaczeniu pierwszy wśród równych, pierwotnie w starożytnym Rzymie oznaczało przywódców senatu – Princeps senatus, później przejęte jako tytuł cesarzy. Stąd wywodzą się słowa we współczesnych językach europejskich: fr., ang. – prince, niem. – Fürst, Prinz, hiszp. – príncipe, oznaczające:

  • władców niepodległych państw, nie będących królestwami – np. książęta (prince) Monako lub Liechtensteinu. Tytułem princeps określano także niekoronowanych władców Polski, np. Mieszka I. Tytuł księcia dawniej niezależnych księstw, później wchodzących w skład większych monarchii, z zachowaniem tradycji odrębności terytorialnej i niekiedy pewnej suwerenności, bywa stosowany jako tytuł następcy tronu np. książę Walii, książę Asturii lub książę Oranii, związany w tym przypadku z feudalną władzą terytorialną. Do tej kategorii książąt należy też zaliczyć potomków lokalnych dynastii panujących w księstwach włączonych do Rosji i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Należy do niej większość kniaziowskich rodzin dawnej Rzeczypospolitej.
  • członków rodzin królewskich lub cesarskich, jako tytuł honorowy, bez odniesienia do feudalnej władzy terytorialnej. Stosowane tu bywają ściślejsze rozróżnienia pokrewieństwa z suwerenem – np. Książę Krwi Królewskiej lub Książę krwi. Tytuł używany także przez niekoronowanych mężów królowych.
  • wielkich panów feudalnych, podległych bezpośrednio cesarzowi lub królowi. W Świętym Cesarstwie Rzymskim do kategorii Fürst zaliczali się książęta (Herzog), margrabiowie, landgrafowie i palatyni. Szczególną rangę zajmowali tu książęta elektorzy, mający prawo wyboru cesarza. Tytuł Fürst przysługiwał też arcybiskupom, biskupom i niektórym opatom. Na Śląsku biskupowi wrocławskiemu przysługiwał tytuł księcia Nysy (Fürst von Neisse). W Wielkiej Brytanii kurtuazyjny tytuł księcia stosowany jest w szczególnie oficjalnych sytuacjach także wobec markizów i earlów (Most Noble and Puissant Prince).
  • tytuł arystokratyczny, zazwyczaj niższy rangą od księcia – diuka (Herzog, duke), bez faktycznej feudalnej władzy terytorialnej, czysto honorowy, nadawany od XVI w., m.in. w Niemczech (np. Fürst von Bismarck), Francji (Prince de Polignac), Rosji (książę Potiomkin) czy w Polsce, tuż przed rozbiorami (książę Poniński).
Dux

Dux łac. – wódz, pierwotnie dowódcy w armii rzymskiej, później stosowany także na określenie wodzów barbarzyńskich wojowniczych plemion okresu wędrówki ludów. W cesarstwie Karolingów tym tytułem określano wodzów plemion niefrankońskich – np. Alemanów, Bawarów czy Akwitanów. W IX/X wieku przekształcił się w tytuł dziedzicznych władców plemiennych, później władców terytorialnych. Jako książąt określano niepodległych władców plemion słowiańskich (m.in. Meklemburgii, Pomorza). Dla władców Czech i Polski był to krok w kierunku otrzymania korony królewskiej. Tytuł Wielkiego Księcia (łac. Magnus Dux) przysługiwał władcom Litwy. W zachodniej Europie niektórzy książęta również uzyskiwali suwerenność, zwłaszcza po 1815 roku. Księstwem tej klasy jest np. Wielkie Księstwo Luksemburga.

Od łacińskiego słowa "dux" wywodzą się określenia w językach m.in. angielskim – duke, francuskim – duc, włoskim – duca, doge. Dosłownymi tłumaczeniami z łaciny są tytuł polskiego, czeskiego i węgierskiego wojewody oraz niemieckiego Herzoga. W Polsce tytuł wojewody przekształcił się w tytuł wysokiego urzędnika, zwierzchnika administracji województwa, o ograniczanych z czasem funkcjach wojskowych. W Czechach i na Węgrzech tytuł ten pozostał odpowiednikiem zachodnioeuropejskich tytułów księcia.

Obecnie jest używany na określenie:
  • władców księstw, które uzyskały po kongresie wiedeńskim suwerenność – w Niemczech np. Szlezwik-Holsztyn, Anhalt, Nassau, we Włoszech m.in. Modena, Parma, Lukka, w wyższej randze Wielkiego Księcia – dla władców m.in. Litwy, Luksemburga, Oldenburga. Tytuł weneckiego doży również ma tą samą etymologię.
  • władców księstw lennych, podległych większemu suwerenowi – np. większość księstw Rzeszy (podległych cesarzowi), księstwa (województwa) Siedmiogrodu, Mołdawii, Wołoszczyzny (podległe sułtanowi) lub dzielnicowych książąt polskich.
  • royal dukes – w Zjednoczonym Królestwie tradycyjnie przysługujący członkom rodziny królewskiej (m.in. Duke of Gloucester, Duke of Kent, Duke of Edinburgh, Duke of York), bez faktycznej władzy terytorialnej, jako tytuł honorowy.


Inne hasła zawierające informacje o "książę":

Mieszko II Lambert r., zm. 10 lub 11 maja 1034 r.) – król Polski 1025 - 1031 , książę Polski 1032 - 1034 z dynastii Piastów , drugi syn Bolesława I Chrobrego , a ...

Brno poetaJosef Stejskal - poeta, projektant plakatówAnna Ticho - malarkaAlexander Ypsilantis - grecki książę wołoski i mołdawski Lucie Šafářová - tenisistka Franz Bardon - pochowany tutaj Miroslav Verner ...

Uznam a na jej miejsce napływają Słowianie . HistoriaW roku 1128 władający wyspą pomorski książę Warcisław I przyjął chrzest z rąk Ottona z Bambergu . Ok. 1155 ...

Iwan IV Groźny dynastii Rurykowiczów , syn Wasyla III i Heleny Glińskiej .Od 4 grudnia 1533 wielki książę moskiewski , car Wszechrusi w latach 1547 - 1584 . Był pierwszym władcą Rosji, który ...

XVI wiek sir. Johna Seymoura46 Joanna Grey 12 października 153712 lutego 1554Tower1553Henry Grey (ok. 1515-1554), 1 książę SuffolkFrances Brandon (1517-1559), c. Charles Brandona, 1 ks. Suffolk47 Maria I Krwawa 18 ...

Wittenberga wybudowano nowy most na Łabie a w 1490 rozpoczęto budowę nowej rezydencji książęcej, kościoła Wszystkich Świętych oraz umocnień obronnych. ReformacjaNa początku XVI w. Wittenberga ...

1398 prawa miejskie. Wydarzenia na świecie12 października: Pokój na wyspie Salin : Witold , wielki książę litewski , przekazał Krzyżakom Żmudź .Państwo Bułgarów utraciło niezależność i stało się częścią ...

1362 buski. Wydarzenia na świecie 28 września – Urban V został wybrany na papieża.Wielki książę litewski Olgierd pokonał wojska Złotej Ordy w bitwie nad Sinymi Wodami . ...

1361 Urodzili się 26 lutego – Wacław IV Luksemburski (zm. 1419 ), król rzymsko-niemiecki , czeski , książę Luksemburga Zmarli 24 marca – Henryk z Grosmont, książę Lancaster, angielski żołnierz ...

Karl Philipp Schwarzenberg 18 kwietnia 1771 w Wiedniu , zm. 15 października 1820 w Lipsku ) – książę, austriacki feldmarszałek, dyplomata.Do wojska wstąpił w 1787 , w 1788 walczył w ...


Inne lekcje zawierające informacje o "książę":

11 LISTOPADA (plansza 1) ...

016d. Polska Piastów (plansza 5) ...

016b. Polska Piastów (plansza 9) Bezprym książę Polski Polska Piastów Gdy Mieszko II dowiedział się o śmierci Bezpryma, ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie