Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Nie znaleziono szukanej frazy! Poniżej znajduje się fraza najbardziej przypominająca szukaną.

Krogulec

Krogulec

Krogulec
Systematyka
Domena eukarionty
Królestwo zwierzęta
Typ strunowce
Podtyp kręgowce
Gromada ptaki
Podgromada Neornithes
Nadrząd neognatyczne
Rząd jastrzębiowe
Rodzina jastrzębiowate
Podrodzina jastrzębie
Rodzaj Accipiter
Gatunek krogulec
Nazwa systematyczna
Accipiter nisus[1]
( Linnaeus , 1758)
Podgatunki

A. nisus nisus
A. nisus wolterstorffi
A. nisus melaschistos
A. nisus nisosomilis

Kategoria zagrożenia ( CzKGZ )[2]

Zasięg występowania

     obszary letnich lęgowisk

     zimowiska

     siedliska całoroczne

Krogulec (Accipiter nisus) – gatunek średniej wielkości ptaka drapieżnego z rodziny jastrzębiowatych .

Spis treści

Występowanie

Jest on najliczniejszym przedstawicielem rzędu szponiastych w Eurazji . Zamieszkuje Europę , środkową i wschodnią Azję oraz północną Afrykę .

Przybliżone zasięgi podgatunków:

W Polsce rozpowszechniony na niżu, ale skrajnie nieliczny (lub lokalnie bardzo nieliczny) ptak lęgowy. Stosunkowo najliczniej występuje w rozległych lasach na wschodzie kraju[3]. Szacowanie liczebności było zaniżane z powodu skrytego trybu życia i niedostępność lęgowisk tego ptaka. Obecnie ocenia się jego liczebność na 25 000-35 000 par i ta wartość stale wzrasta, podobnie jak zasięg.
Częściowo wędrowny (przeloty III-V i VIII-X). Część ptaków nie odlatuje na zimę, lecz prowadzi koczowniczy tryb życia. Wiosną i jesienią przelatują przez Polskę ptaki, które gnieżdżą się dalej na wschodzie i na północy.

Charakterystyka

Cechy gatunku

Głowa młodego krogulca

Samica jest wyraźnie większa od samca (o około 1/3). Różnice nieznacznie widać też w ubarwieniu. U bardziej jaskrawego samca występuje niebieskoszary wierzch i na białawym spodzie ciała widać rdzawe prążkowanie. Tęczówki pomarańczowe. U samicy wierzch ciała szary, spód białoszary z poprzecznym pręgowaniem. Jasne policzki i żółte tęczówki oka. Obie płcie mają jednak ogon dłuższy niż szerokość ich skrzydła. Gdy ptak siedzi, na grzbiecie widać białe plamki. Prosto ścięty ogon jest stosunkowo długi. Nogi żółte, zakończone hakowatymi pazurami. Są długie, w odróżnieniu od jastrzębich. Samica krogulca jest podobna, choć nieco mniejsza od jastrzębia , od którego w locie łatwo można odróżnić je ogonie: u krogulca jest on równo ścięty, u jastrzębia – lekko zaokrąglony. Samiec jest mniejszy od pustułki, podczas gdy samica jest od niej większa. Prowadzi skryty tryb życia, choć jesienią częściej wylatuje na otwarte przestrzenie.

Samica w locie

Lot

W locie jego sylwetka przypomina nieco dużo bardziej pospolitą u nas kukułkę , którą jednak częściej słychać niż widać. W powietrzu dostrzec można zaokrąglone, krótkie, choć szerokie skrzydła i długi ogon na którym znajdują się na środkowych sterówkach 4-5 ciemne pasy. Krótkie uderzenia skrzydeł i falowany tor ruchu przypominają lot gołębia – szybko wznosi się, szybuje, po czym opada. Krogulec potrafi na małym dystansie rozwinąć znaczną prędkość.

Głos

Odzywa się bardzo rzadko, przeważnie gdy jest niepokojony w pobliżu miejsca gniazdowania. Wykrzykuje wtedy jękliwe "kee-kee-kee-kee". Zimą nie wydają żadnych odgłosów.

Lotki pierwszorzędowe samca krogulca

Wymiary ciała samca

dł. ciała ok. 30–33 cm
rozpiętość skrzydeł 60–63 cm
waga ok. 150 g

Wymiary ciała samicy

dł. ciała ok. 35–39 cm
rozpiętość skrzydeł 74–79 cm
waga ok. 280 g

Biotop

Zamieszkuje skraje lasów w pobliżu pól z kępami drzew, w tym 20-50 letnie świerkowe i sosnowe drągowiny oraz śródpolne zagajniki. Mogą być to zarówno duże kompleksy leśne, ze zwartymi drzewostanami poprzecinane przesiekami i porębami, ale też polne biotopy w których rosną krzewy i drzewa. Często spotykany dość blisko siedzib ludzkich, wydaje się przyzwyczajać do antropologicznych zmian, jak i samej obecności ludzi. Jego zasięg nie jest zależny od wysokości nad poziomem morza. Coraz częściej spotyka się go w większych parkach miejskich i ogrodach oraz polującego w pobliżu gospodarstw wiejskich. Zimą widywany na polowaniu w centrach miast (głównie na wróble) lub nawet przy karmnikach (czasem tylko płoszy małe ptaki by te ogłuszone uderzeniem w szybę dały się łatwo schwytać). Krajobraz musi być na tyle zróżnicowany by zapewnić dostateczną ilość pokarmu.

Okres lęgowy

Pisklęta w gnieździe

Toki

Przed wyprowadzeniem lęgu samce szukają bezpiecznego i zasobnego w pokarm miejsca na gniazdo. W tym czasie terytoria samic są dużo większe, tak, że pokrywają się z paroma rewirami łowieckimi samców. Zalatują one w te nakładające się obszary i wybierają jednego z samców do założenia rodziny. Para broni odtąd tego terenu dając sygnały dla konkurentów w postaci nawoływania i lotów godowych. W powietrzu partnerzy powoli wznoszą się ponad drzewami lub po falistym wznoszącym locie nagle pikują w dół i kończą go wspólnym łapaniem się za szpony i koziołkowaniem. Jest to czas budowy gniazda. Samiec dokarmia przebywającą na pustym jeszcze gnieździe samicę, która w tym czasie musi niekiedy walczyć z innymi samicami o miejsce lęgowe. Jednocześnie magazynuje wtedy zapasy energii na okres wysiadywania. Jest zatem uzależniona pod tym względem od odżywiającego ją samca.

Gniazdo

Gniazdo ulokowane jest zazwyczaj na świerku , modrzewiu lub jodle , w pobliżu pnia na niewielkiej wysokości (niżej niż gniazdo myszołowa czy jastrzębia). Zbudowane z cienkich patyków, wyścielone jest świeżymi gałązkami, jak też później, z racji pierzenia się samicy, piórami (co jest elementem niespotykanym u innych drapieżnych ptaków). W przeciwieństwie do innych jastrzębiowatych, krogulce zwykle co roku budują nowe gniazda. Wynika to z tego, że inne drapieżniki mogą zasiedlać zeszłoroczne miejsca lęgowe, które stają ich noclegowiskami lub je plądrować, jak robią to m.in. kuny. Nie bez znaczenia pozostaje duża ilość pasożytów mnożąca się po pewnym czasie w gnieździe.

Jaja

Jajo krogulca

Krogulec wyprowadza jeden lęg w roku, składając w maju lub czerwcu 4 do 6 niebieskawych jaj w brązowe plamki, w 2 - 3 dniowych odstępach czasu. Jaja są pokryte fioletowoszarymi lub ciemnobrązowymi plamami. Wyjątkowo gdy wcześnie utraci swój lęg, może założyć drugi tego samego roku.

Wysiadywanie i dorastanie

Jaja wysiadywane są przez okres około 33 dni przez samicę po zniesieniu przez nią 3-4 jaja. Co ciekawe, ilość piskląt uzależniona jest zarówno od wieku samicy, jak i od dokarmiania ją przez samca, bo ma ono wpływ na kondycję przyszłej matki. Pośrednio zatem wpływ na liczność lęgu ma też zasobność środowiska w pokarm. Pora gniazdowania dla wysiadujących samic jest wyjątkowo niebezpieczna, ponieważ właśnie wtedy się pierzą i są wyjątkowo bezbronne. Matka uczy młode polować poprzez specyficzną zabawę. Gdy jest na gnieździe łapie w dziób mięso złapanej zdobyczy, trzęsie nim i oddala się trochę od potomstwa, by te sprowokować do ataku. Samica pozostaje w gnieździe przez pierwsze 8-14 dni od wyklucia, rozdziela pokarm, chroni przed złymi warunkami pogodowymi i drapieżnikami oraz oczyszcza to miejsce z odpadków. Z czasem gdy jej potomstwo potrafi już się bronić poluje odlatując coraz dalej. Pokryte białym puchem pisklęta - gniazdowniki - opuszczają gniazdo po około 30-35 dniach, kiedy to stają się lotne. Przez kolejny miesiąc ćwiczą jeszcze latanie i polowanie nie opuszczając obszarów lęgowych rodziców. Młode do drugiego roku życia nie mają poprzecznych prążków na spodniej części ciała, ale podłużne plamy przypominające krople i są brązowawe. Już pierwszoroczne ptaki mogą się rozmnażać, lecz niewiele z nich już w tym wieku zakłada lęg.

Pożywienie

Samiec krogulca nad upolowaną ofiarą

Krogulec jest doskonałym myśliwym. Nie wypatruje nigdy łupu, jak np. myszołów , lecz podczas polowania niepostrzeżenie zbliża się do zdobyczy, lecąc nisko nad ziemią, koronami drzew lub krzewami i doskonale przy tym wykorzystując przeszkody i osłony terenowe np. żywopłoty lub krzaki. Zdobycz swoją błyskawicznie atakuje w locie lub na ziemi, co ułatwiają mu stosunkowo długie i cienkie nogi. Nieświadoma ataku zdobycz może być nawet zmieciona w trakcie lotu krogulca z gałęzi. Może też napadać na ofiarę czekając w ukryciu. Po dłuższym czasie przelatuje też z jednej czatowni do drugiej nieopodal. Zawsze wykorzystuje efekt zaskoczenia. W czasie polowania jest tak skoncentrowany, że nie zwraca zwykle uwagi na otoczenie, w tym na niekiedy bezpośrednią obecność człowieka. Dochodziło nawet do sytuacji, że ptak ten w pościgu za ofiarą wpadał do ludzkich mieszkań. Pogoń pomiędzy budynkami może również zakończyć się uderzeniem w szybę, co powoduje niekiedy śmierć ptaka. Gdy po pierwszym ataku niedoszłej ofierze uda się zbiec, krogulce korzystają ze swych długich nóg i próbują dostać się do niej, gdy ukrywa się w zakamarkach lub w gęstych krzakach. Upolowanego zwykle ptaka przenoszą w ustronne miejsce tzw. "skubalnie", którymi mogą być stare pniaki czy poziome gałęzie i tam oskubują go z piór. W okresie lęgowym zlokalizowane są one w pobliżu miejsc lęgowych, co ułatwia ornitologom analizowanie diety krogulców. Przy większej ofierze dowodem posiłku są pozostawione wnętrzności, kości, dzioby lub nogi.

Samica krogulca oskubująca złapaną sierpówkę

Na jego pożywienie składają się głównie drobne ptaki (najwyżej do rozmiarów gołębia lub drozda włącznie), szczególnie zimą często ofiarą padają wróble domowe (przez co zyskał przydomek krogulec – wróblarz), które gromadzą się w pobliżu domostw ludzkich, ale także mazurki , sikorki, trznadle, skowronki, zięby, rudziki, kosy, szpaki, a z innych gromad: myszy, żaby, gady i większe owady. Te ostatnie są tylko uzupełnieniem diety. Aby zaspokoić zapotrzebowanie energetyczne musi dziennie zjeść dwa zwierzęta porównywalne masą do wróbla. Tylko sporadycznie w żołądkach i gniazdach tych drapieżników znajdowano większe ptaki łowne i ssaki. Prawdopodobnie były to zwierzęta ranne, np. poszkodowane w wyniku wypadku drogowego lub w czasie prac polowych, co sprawiło, że były łatwe do pochwycenia. Krogulce jednak preferują pospolite i mniejsze ptaki, bo złapanie większych zwierząt wymaga od nich użycia znacznego wysiłku.

Ciekawa osobliwość u tych drapieżników wynika z różnic w wielkości pomiędzy płciami. Samica może polować na zdobycz o innych rozmiarach w porównaniu do samca, co zmniejsza konkurencję o pokarm między nimi. Mniejszy samiec poluje na drobniejsze zwierzęta i łatwiej potrafi poruszać się w gęstym lesie.

Ochrona

W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą [4].

Przez wiele lat krogulec był uznawany przez człowieka za szkodnika, więc go zwalczano. Największy spadek liczebności zanotowano jednak pod koniec ubiegłego wieku w wyniku intensywnego stosowania chloroorganicznych środków ochrony roślin. Ich wysoka zawartość w organizmach ptaków upośledzała układ nerwowy utrudniając polowanie, zmniejszała grubość skorup jaj i powodowała ich śmierć. Dopiero wycofanie szkodliwych substancji i ochrona gatunkowa pomogły odbudować populacje, dzięki czemu można krogulca spotkać w różnych częściach Polski.

Zobacz też

Przypisy

  1. Accipiter nisus w: Integrated Taxonomic Information System ( ang. )
  2. Accipiter nisus . Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) ( ang. )
  3. Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 228. .  Wg skali przyjętej przez autorów, dla okresu lęgowego bardzo nieliczny oznacza zagęszczenie 0,1–1 par na 100 km2, a skrajnie nieliczny – poniżej 0,1 pary na 100 km2.
  4. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną ( Dz. U. z 2004 r. Nr 220, poz. 2237 )

Bibliografia

  • Pavel Vasak: Ptaki leśne. Warszawa: Delta, 1993. . 
  • Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: MUZA, 2009. . 
  • Tomasz Chodkiewicz, Bartłomiej Woźniak: Kwartalnik "PTAKI" nr 4/2009. Warszawa: 2009. 


Inne hasła zawierające informacje o "Krogulec":

Sowa uszata ...

Beskid Żywiecki ...

Pojezierze Mazurskie ...

Góry Krymskie ...

Tajga ...

Drozd śpiewak ...

Krogulec Krogulec Systematyka Domena eukarionty Królestwo zwierzęta Typ strunowce Podtyp kręgowce Gromada ptaki Podgromada Neornithes Nadrząd neognatyczne Rząd jastrzębiowe Rodzina jastrzębiowate Podrodzina jastrzębie Rodzaj Accipiter Gatunek Krogulec Nazwa systematyczna Accipiter nisus( Linnaeus , 1758) Podgatunki A. nisus nisusA. nisus wolterstorffiA. nisus melaschistosA. nisus nisosomilisKategoria ...

Pustułka ...

Pióro ...

Zgierz w skład którego wchodziły: miasto Zgierz, miasteczko Dąbie i wsie: Zegrzany, Kargolec (Krogulec), Szczawiny (Szczawin) i Szeligi oraz później część Dąbrówek.1792: przeniesienie do Zgierza ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Krogulec":

029. Badania populacji (plansza 5) e height=380 width=770 > Rozmieszczenie skupiskowe Krogulec Duże stada ptaków albo ławice potrafią zdezorientować potencjalne drapieżniki, na przykład Krogulec ...

123. Ptaki drapieżne (plansza 24) Nasenlöcher - nozdrza der Mäusebussard - myszołów jede Bewegung - każdy ruch der Sperber - Krogulec die Weihen - błotniaki die Wüste - pustynia der Schreiseeadler - bielik ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie