Kościół maronicki – jeden z
Kościołów
Wschodu, powstały w
VII wieku
na terenach obecnego
Libanu
i
Syrii
i tam pierwotnie działający. Wyodrębnił się wskutek przyjęcia
herezji
monoteletyzmu
. Jako jedyny z
Kościołów Wschodu
w całości pozostaje w unii z
Rzymem
, nawiązanej w czasach
wypraw krzyżowych
.
Należy zaznaczyć, że sami maronici zaprzeczają, jakoby ich Kościół kiedykolwiek był heretycki, i rzeczywiście, brak bezpośrednich tego dowodów. Z pewnością nigdy nie został oficjalnie potępiony jako taki. Według wersji maronickiej ustanowienie odrębnego
patriarchatu
maronickiego było skutkiem długotrwałego braku patriarchy w
Antiochii
, który od czasu najazdu arabskiego rezydował w
Konstantynopolu
(od
685
), a potem w ogóle przestał być powoływany (od
702
do
742
). Jednakże wersji tej nie potwierdzają żadne źródła pochodzące spoza kręgu maronickiego, w szczególności spisy patriarchów antiocheńskich nie wymieniają świętego Jana Marona, który miałby być pierwszym maronickim patriarchą.
Obraz przedstawiający św. Marona
Nazwa Kościoła pochodzi od imienia jego założyciela świętego Marona (arab. Maroun) - mnicha, pustelnika, kapłana i nauczyciela, cudotwórcy i uzdrowiciela, żyjącego w II połowie IV wieku w górach
Taurus
nad rzeką
Orontes
w Syrii, na terenie
patriarchatu Antiochii
. Święty Maron pozostawił po sobie maronitów - liczne grono uczniów i naśladowców, tworzących zwartą grupę, mieszkającą w
monasterze
Beit-Maroun. Maronici uznali naukę
soboru chalcedońskiego
, co postawiło ich w opozycji do antiocheńskich
monofizytów
(
jakobitów
). Wskutek prześladowań ze strony monofizytów maronici w V wieku poczęli stopniowo emigrować w góry Libanu, których mieszkańców nawrócili do swoich nauk.
W VII wieku w kościele Wschodu, już wówczas podzielonym na odłam monofizycki i
melchicki
, doszło do następnej herezji -
monoteletyzmu
. Maronici przyjęli tę herezję, wskutek czego zaczęli ich prześladować również
melchici
. Do tego dołączyła wojna związana z podbojem tych terenów przez
Arabów
. Po potępieniu monoteletyzmu przez
sobór konstantynopolitański III
w
681
doszło do całkowitej emigracji maronitów w góry Libanu, gdzie w
687
w dolinie Jbeil obrali własnego patriarchę - świętego Jana Marona, biskupa
Botrys
w Libanie. Pod jego wodzą maronici pokonali bizantyjską karną ekspedycję pod w bitwie pod
Amioun
(
694
). Po nieudanej próbie powrotu do Antiochii w
938
, patriarchowie zamieszkali w dolinie Batroun. Maronici zamieszkiwali trudno dostępne górskie doliny, a najazd arabski spowodował ich całkowite odcięcie od reszty Kościoła, który był przekonany o ich wyginięciu.
Stan taki trwał do czasów wypraw krzyżowych. W
1099
krzyżowcy, ku swemu zdumieniu, napotkali w górach Libanu chrześcijan - maronitów, którzy wkrótce stali się ich sprzymierzeńcami. Maronici wstępowali do zakonów rycerskich i wspierali krzyżowców militarnie, a w życiu "cywilnym" doszli do dużej zażyłości z europejskimi mieszkańcami Ziemi Świętej. W
1181
patriarcha maronicki złożył przysięgę wierności papieżowi przed łacińskim patriarchą Antiochii Amaury'm z Limoges. W ten sposób Kościół maronicki porzucił herezję monoteletyzmu (o ile przyjąć, że ją wyznawał) i przystąpił do unii z Rzymem. Obyło się przy tym bez rozłamu, zarówno wśród hierarchii, jak i wśród wiernych. Kontakt z Rzymem nie został już później zerwany, hierarchie obu kościołów komunikowały się ze sobą. Patriarcha Jeremi z Amshiti uczestniczył nawet w
Soborze Laterańskim IV
w 1215. Od
1246
maronici utrzymywali kontakt z
franciszkanami
. Okres krucjat okazał się renesansem maronitów.
Po klęsce wypraw krzyżowych maronici stali się celem najcięższych w swej historii prześladowań ze strony muzułmanów - najpierw egipskich
Mameluków
(
1291
-
1516
), a następnie Turków osmańskich (
1516
-
1919
). W dodatku między
1260
i
1303
Liban został czterokrotnie najechany przez
Mongołów
. Chroniąc się przed wojną maronici ponownie wycofali się w górskie doliny, gdzie żyli przemieszani z
szyitami
i
druzami
. Maronici zachowali organizację patriarchalno-biskupią. Administrację cywilną sprawowali starsi poszczególnych wsi (arab. mukaddam, l.mn. mukaddimin). W
1440
patriarchowie przenieśli się w dolinę Kannoubine. Na synodzie w Kannoubine w
1580
Kościół maronicki przyjął naukę soboru trydenckiego. W
1606
pod wpływem Rzymu maronici przyjęli
kalendarz gregoriański
.
W wyniku zabiegów jezuity Jana Eliano
papież Grzegorz XIII
w
1584
ustanowił w Rzymie Kolegium Maronickie, w którym wykształciło się wielu znakomitych duchownych i świeckich maronitów, między innymi patriarcha
Stefan Douaihy z Ehden
(zm.
1704
), bibliotekarz watykański Józef Assemani, profesor paryskiego Kolegium Królewskiego
Gabriel z Syjonu
, uczony Mirhej ben Namroun. Kolegium Maronickie stało się oknem maronitów na świat. Przetrwało do czasów
rewolucji we Francji
(
1789
), gdy zastąpiło je seminarium duchowne w Ain Waraqah.
Od początku XVII wieku w Libanie zaczęły powstawać domy zakonów Zachodu -
kapucynów
(
1626
),
karmelitów
(
1635
),
jezuitów
(
1656
). W
1694
patriarcha Douaihy ustanowił pierwszy maronicki zakon - świętego Antoniego. Na początku XVIII wieku wśród maronitów doszło do sporów na tle latynizacji ich obrządku. W celu ich rozstrzygnięcia w
1736
odbył się synod w Louaizeh, który jednak nie podjął decyzji w tej kwestii, a tylko potwierdził unię z Rzymem.
W
1845
, a później w
1860
doszło do walk z druzami, w wyniku których kilka tysięcy maronitów zginęło, a wielu spośród nich wyemigrowało. Po tych zdarzeniach, na skutek dyplomatycznej i militarnej interwencji
Francji
Porta Osmańska
udzieliła maronitom autonomii. Druga fala emigracji nastąpiła po zakończeniu I wojny światowej, w czasie której wspólnota maronicka cierpiała głód wskutek blokady gór Libanu. W
1919
patriarcha Eliasz Hoayek reprezentował mieszkańców Libanu na konferencji pokojowej w Wersalu. Pod
mandatem
francuskim (
1919
-
1943
) maronici cieszyli się autonomią i swobodą kultu. W niepodległym Libanie tworzą drugą co do liczebności grupę wyznaniową. Do czasów wojny domowej mieli konstytucyjnie zagwarantowane współrządy z muzułmanami.
Obecnie w Libanie i Syrii mieszka około 2 milionów maronitów. Kościół ma 13 diecezji w Libanie (
Antelias
,
Baalbek
,
Botrys
,
Bejrut
,
Dżubajl
, Dżubba,
Dżunija
,
Sajda
, Sarba,
Trypolis
,
Tyr
,
Zahla
i
Zgharta
), dwie w Syrii (
Latakija
i
Aleppo
), dwie na
Cyprze
(
Nikozja
i Damas), po jednej w
Izraelu
(
Hajfa
) i w
Egipcie
(
Kair
).
Diaspora
maronicka liczy około 4 milionów wiernych, mieszkających głównie w Ameryce Północnej i w południowej Europie. Diecezje maronickie istnieją w
USA
(
Brooklyn
i
Los Angeles
), w
Kanadzie
, w
Argentynie
, w
Brazylii
i w
Australii
.
Kościół maronicki ma własny
obrządek
, wywodzący się z rytu antiocheńskiego, ale z licznymi elementami rzymskimi. Obrzędy sprawowane są w liturgicznym języku
aramejskim
. Latynizacja liturgii nastąpiła głównie w XVII wieku pod wpływem Kolegium Maronickiego i zakonów. Od czasu
Soboru Watykańskiego II
usiłowania idą w odwrotną stronę - przywraca się tradycyjną liturgię maronicką. Maronicki Instytut Liturgii w Kaslik poddał już rewizji maronicki
mszał
(
1992
) i
lekcjonarz
(
1993
). Maronici wprowadzili do kościoła rzymskiego takie wschodnie instytucje, jak
różaniec
i
droga krzyżowa
.
Z Kościoła maronickiego wywodzi się czworo świętych - Św. Maron,
Św. Charbel Makhlouf
, Św. Rafka, Św. Nimatullach.
Obecnie (od
1986
) patriarchą maronickim jest
kardynał
Nasrallah Piotr Sfeir
.
Linki zewnętrzne
