Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Kościół św. Andrzeja i klasztor Bernardynów we Lwowie

Kościół św. Andrzeja i klasztor Bernardynów we Lwowie

Na mapach: 49°50'22″N 24°02'05″E / 49.83944, 24.03472

Kościół Bernardynów we Lwowie

Fasada kościoła bernardynów
Zbudowano1600-1630
Data poświęcenia1630
Wyznanie rzymskokatolickie (do 1945);
greckokatolickie (od 1990)
Wezwanie św. Andrzeja
ArchitektPaweł Rzymianin;
Ambroży Przychylny ;
Andrzej Bemer
Obecniecerkiew greckokatolicka

Kościół św. Andrzeja i klasztor Bernardynów we Lwowie ( ukr. Бернардинський костел Св. Андрія Первозванного) - były kościół rzymskokatolicki położony przy pl. Soborowym 3 (ukr. площі Соборній, 3-А; przed 1945 - pl. Bernardyńskim) we Lwowie .

Został zbudowany w latach 1600 - 1630 na miejscu dawnego, drewnianego kościoła według planów Pawła Rzymianina. Łączy w swej architekturze najlepsze wzory włoskiego i flamandzkiego manieryzmu i jest jednym z najpiękniejszych kościołów Lwowa. Zachwyca swą zgrabną sylwetą i bogato dekorowaną fasadą[1].

Kościół i klasztor OO. Bernardynów znajdował się poza zasięgiem murów obronnych Lwowa , dlatego cały kompleks został ufortyfikowany i tworzył osobną warownię.

Spis treści

Historia kościoła i klasztoru

Początki obecności zakonu braci mniejszych gałęzi obserwanckiej na ziemiach polskich sięgają roku 1453, kiedy to do Krakowa przybył franciszkański zakonnik św. Jan Kapistran . Na krakowskim rynku głosił on płomienne kazania, które gromadziły tłumy słuchaczy. Swoim talentem kaznodziejskim i osobistym przykładem przyciągał ogromne rzesze ludzi[2].

Wtedy też powstał pierwszy w Królestwie Polskim dom zakonny franciszkanów-obserwantów ; wzniesiono go na Stradomiu . By nie pomylić nowych franciszkanów ze starymi, konwentualnymi, zaczęto powszechnie używać nazwy bernardyni – od imienia patrona nowej gałęzi – św. Bernardyna ze Sieny .

Kolejny dom zakonny został ufundowany kilka lat później we Lwowie. Nowy zakon szybko zyskał popularność, konkurując z dominikanami i jezuitami.

W 1460 starosta lwowski, wojewoda ruski i podolski Andrzej Odrowąż ofiarował bernardynom plac przed Bramą Halicką, pomimo początkowych oporów arcybiskupa lwowskiego Grzegorza z Sanoka . Bernardyni rozpoczęli wznoszenie kompleksu kościelno-klasztornego, który miał się stać ich największym klasztorem na Rusi. Kościół dedykowano św. Andrzejowi Apostołowi i i św. Bernardynowi ze Sieny. Jednym z celów zakonu była praca misyjna wśród wyznawców prawosławia. Spowodowało to w efekcie odwet ze strony Rusinów, którzy w 1464 spalili kościół.

W klasztorze bernardyńskim ostatnie lata swego życia (1463–1484) spędził Jan z Dukli . Tam też spoczęły jego relikwie[3].

W 1509 hospodar mołdawski Bogdan III spalił przedmieścia Lwowa, w tym również kościół bernardyński. Ojcowie bernardyni szybko jednak go odbudowali. W 1581 Sebastian Czepek z Krakowa zbudował nową zakrystię. Pod koniec XVI w. ojciec Bernard Gąsiorek przeprowadził zasadniczą reformę zakonu; zmiany objęły również zakonników we Lwowie, którzy w tym czasie (1600) zaczęli budować nowy kościół i gmachy klasztoru. Fundatorami kościoła byli: wojewoda sandomierski Jerzy Mniszech i starosta lwowski Adam Hieronim Sieniawski . W uroczystości wmurowania kamienia węgielnego wzięli udział również: hetman wielki koronny Jan Zamoyski i hetman polny koronny Stanisław Żółkiewski . Prace budowlane nadzorował prowizor zakonu ojciec Bernard Avellides, który przygotował szkic nowego założenia dla architekta prowadzącego budowę, Pawła Rzymianina. Do starego, drewnianego kościoła została dobudowana wymurowana z kamiennych ciosów trzynawowa bazylika . W trakcie prac postanowiono zbudować też nowe, większe niż pierwotnie zakładano, prezbiterium , które ukończono w 1609 zamykając je apsydą . W 1613 zasklepiono nawę a w roku następnym ozdobiono ją malowidłami. W 1615 zbudowano kryptę . W 1614 Paweł Rzymianin przestał kierować przykościelną fabryką, a jego zadania przejął na 4 lata Ambroży Przychylny [4]. Po nim z kolei kierownictwo robót przejął pochodzący z Wrocławia Andrzej Bemer. On jest projektantem i budowniczym charakterystycznej, zachowanej do dziś fasady kościoła w stylu manieryzmu niderlandzkiego oraz stojącej obok wieży . Ok. 1619 w kościele zbudowano manierystyczny ołtarz główny z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem i z rzeźbami św. Antoniego Padewskiego i św. Bernardyna ze Sieny.

Ok. 1620 rozpoczęto budowę klasztoru. Ponieważ w tym czasie południowo-wschodnim rubieżom Rzeczpospolitej zagrażała Turcja całe założenie kościelno-klasztorem, położone poza murami miasta, zostało silnie ufortyfikowane.

Budowa kościoła dobiegła końca w 1630 i w tym samym roku dokonano jego konsekracji.

W efekcie trwających kilkadziesiąt lat prac budowlanych powstało dzieło o wybitnej wartości artystycznej. Najbardziej charakterystycznym elementem architektonicznym była fasada Bemera, oblicowana kamieniem i ujęta pilastrami w porządku toskańskim. Szczyt fasady i spływy boczne udekorowano ornamentem okuciowym i licznymi rzeźbami. Również wewnątrz świątynia prezentowała się okazale. Uznanie współczesnych wzbudziła zwłaszcza dekoracja sklepienia, po której pozostały stiukowe figury świętych. W prezbiterium wzniesiono manierystyczne stalle . W 1608 wojewoda ruski i kasztelan lwowski Jan Daniłowicz ufundował pomnik nagrobny Jana z Dukli. Figurę wyrzeźbił z czerwonego marmuru Jan Kapinos. Żelazną galerię w chórze wykuł w 1642 kowal Paweł z Nowego Sącza.

Tak bogaty wystrój świątynia bernardyńska zawdzięczała licznym donacjom najpotężniejszych rodów żyjących na Rusi: Mniszchów , Sieniawskich , Żółkiewskich i Zamoyskich a także arcybiskupa lwowskiego Jana Dymitra Solikowskiego .

Kościół bernardyński był świadkiem wielu ważnych wydarzeń; m. in. tu w 1621 wręczono buławę polną koronną Stanisławowi Lubomirskiemu a w 1663 Jan Świderski przepraszał króla Jana III Sobieskiego w imieniu związku wojskowego. W I poł. XVIII w. wnętrze kościoła przeszło dużą zmianę. W 1734 z zapisu pozostawionego przez rod Sieniawskich wzniesiono z tyłu zespołu klasztornego monumentalna wieżę zwieńczoną smukłym miedzianym hełmem z latarnią . W 1736, trzy lata po beatyfikacji Jana z Dukli, przed kościołem ustawiono kolumnę z jego figurą w scenie w jakiej miał się ukazać Bogdanowi Chmielnickiemu podczas oblężenia Lwowa. Fundatorem rzeźby był Seweryn Michał Rzewuski a wyrzeźbił ją Sebastian Fesinger. W latach 1738–1740 malarz zakonny, brat Benedykt Mazurkiewicz, uczeń Giuseppe Carlo Pedrettiego, wykonał ogromny fresk na sklepieniu. Posługując się techniką panoramy stworzył dzieło przedstawiające ”Triumf św. Franciszka z Asyżu”. Był on rowniez autorem polichromii na ścianach bocznych. Malowidła w przedsionku wykonał w późniejszym okresie Stanisław Stroiński.

W tych samych latach w kościele powstał zespól 17 barokowych ołtarzy dłuta snycerza Konrada Kotschenreitera i rzeźbiarza Tomasza Huettera. Ołtarz główny ozdobiły figury Najświętszej Marii Panny, św. Anny, św. Tekli i św. Antoniego Padewskiego. Inne ołtarze były dedykowane m. in. bl. Janowi z Dukli, Najświętszej Marii Pannie (1736), św. Antoniemu (1736), Trzem Królom (1737), św. Andrzejowi (1737), św. Franciszkowi z Asyzu, św. Piotrowi z Alkantary, Ukrzyżowaniu Chrystusa, św. Annie (1739) i św. Michałowi Archaniołowi (1739). Kilka obrazów ołtarzowych namalował Benedykt Mazurkiewicz.

Fasada założenia kościelno-klasztornego od strony pl. Soborowego

Ok. 1780 malarz Łukasz Doliński namalował stacje Męki Pańskiej. Na dziedzińcu klasztornym zbudowano studnię bł. Jana z Dukli.

W chwili pierwszego rozbioru Rzeczpospolitej w konwencie żyło 61 braci zakonnych. Choć klasztor bernardynów szczęśliwie uniknął kasaty józefińskiej w 1783, to część gmachów klasztornych zajęto na cele archiwum, które gromadziło akta grodzkie i ziemskie okolicznych ziem byłego województwa ruskiego.

W 1786 kościół bernardynów znalazł się w obrębie nowo utworzonej parafii przy pokarmelitańskim kościele Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny a po trzech latach sam stał się siedzibą tej parafii.

Do 1806 zarząd nad kościołem sprawowali księża diecezjalni, a później przejęli go bernardyni.

W 1829 przy konwencie utworzono Studium Generalne dla zakonników.

W 1860 w ołtarzu głównym umieszczono nowy obraz – kopię dzieła Pierantonio Marratrissa "Matka Boska z Foligno" z bł. Janem z Dukli, którą namalowała Zofia Fredrówna , córka Aleksandra Fredry .

W latach 1824, 1882–1883 i w 1906 poddano konserwacji polichromie Benedykta Mazurkiewicza.

Lata powojenne

Po drugiej wojnie światowej kościół i klasztor zostały zamknięte. Znajdujące się w klasztorze relikwie bł. Jana z Dukli zostały przewiezione do Rzeszowa a później do kościoła Bernardynów w rodzinnej Dukli. W klasztorze umieszczono szkołę muzyczną oraz biura i archiwa miejskie Ukraińskiej SRR. W latach 1976–1977 zespól poddano gruntownej restauracji i przekazano pod nadzór Lwowskiej Galerii Obrazów.

Sam kościół po zamknięciu po II wojnie światowej pozostawał niewykorzystany. Stał pusty i popadał w ruinę z powodu czynników atmosferycznych — wiele okien było rozbitych i zaciekał dach. Przekazany przez władze miejskie wraz z częścią dawnego klasztoru greckokatolickiemu zakonowi Bazylianów został otwarty w listopadzie 1991 jako cerkiew św. Andrzeja Apostoła. Obrządek Bazylianów jest najbliższy rzymskokatolickiemu, wiąże się z tym ich "tolerancja" wobec zachodnich form sztuki sakralnej, w szczególności akceptacja posągów i "zachodniego" stylu wystroju świątyni. Można przypuszczać, że z tym wiąże się mała ilość zmian we wnętrzu[5].

Architektura

Wieża bernardyńska – charakterystyczny element panoramy Lwowa.

Kościół św. Andrzeja to trójnawowa bazylika z wydłużonym prezbiterium, zbudowana z nietynkowanych kamiennych ciosów w stylu manieryzmu. Przy połączeniu prezbiterium z nawą wznosi się wieża o wysokości 38 m. Jest ona zbudowana na planie kwadratu, przechodzącego w górnej części w plan ośmioboku i zwieńczona renesansowym hełmem z latarnią . Charakterystycznym elementem jej wystroju są narożne pilastry. W ostatniej kondygnacji, pod hełmem, umieszczono zegar. Środkową część dwuspadowego dachu nawy głównej wieńczy barokowa sygnaturka .

Fasada kościoła utrzymana jest w stylu manieryzmu niderlandzkiego. Zwraca uwagę bogata dekoracja rzeźbiarska jej kilkukondygnacyjnego, krzywoliniowego szczytu , na którą składają się spływy wolutowe . W środkowym polu, w niszy umieszczona została rzeźba Chrystusa ukazującego swe rany, flankowanego herbami Polski Litwy, z Bogiem Ojcem i gołębicą Ducha Świętego w zwieńczeniu. Szczyt oraz spływy wolutowe fasady flankowane są figurami świętych bernardyńskich. Podobnie udekorowany jest szczyt nawy od strony prezbiterium.

Nad głównym wejściem, w niszach, umieszczono posągi Matki Bożej z Dzieciątkiem oraz św. Piotra i św. Andrzeja po bokach.

Obok kościoła stoi dwukondygnacyjna, czworoboczna dzwonnica z 1734.

Na dziedzińcu kościelnym znajduje się studnia ze zbudowaną nad nią kapliczką (1761), przykrytą kopułą , którą wieńczy figurka św. Jana z Dukli.

Przed kościołem wzniesiono kolumnę św. Jana z Dukli, ufundowaną w 1736 przez Seweryna Michała Rzewuskiego. Zdobiąca kolumnę figura świętego została usunięta po II wojnie światowej.

Do kościoła przylega z lewej strony kompleks budynków poklasztornych. Od strony wschodniej zachował się odrestaurowany fragment klasztornych murów obronnych ze strzelnicami, drewnianą galerią i bramą wjazdową, zwieńczoną masywną wieżą.

Wystrój

Wnętrze świątyni.

Trzynawowe wnętrze świątyni zdobią bogate barokowe dekoracje z I poł. XVIII w. Godne uwagi są freski autorstwa Benedykta Mazurkiewicza pokrywające kolebkowe sklepienie nawy głównej, krzyżowe sklepienia naw bocznych i ściany oraz zespół siedemnastu późnobarokowych ołtarzy wykonanych w latach 40. XVIII w., głównie przez pochodzących z Jarosławia rzeźbiarza Tomasza Huttera i snycerza Konrada Kutschenreitera.

Ołtarz główny został ozdobiony dziesięcioma kolumnami ustawionymi półkoliście. Znajduje się w nim nadal obraz Zofii Fredrówny przedstawiający Matkę Boską i św. Jana z Dukli.

Inne zwracające uwagę elementy wystroju kościoła to bogato dekorowana, pozłacana ambona , marmurowy nagrobek św. Jana z Dukli w zakrystii oraz bogato rzeźbione manierystyczne stalle autorstwa mistrza Pawła z Bydgoszczy z lat 1640–1644, odrestaurowane i przebudowane na przełomie XIX i XX w., należące do najcenniejszych zabytków rzeźby barokowej w Polsce.

Wyposażenia kościoła dopełniają liczne obrazy, wśród których do najciekawszych należy "Apoteoza św. Jana z Dukli" z 1677, cykl obrazów przedstawiający cuda czynione przez świętego, z dodanym komentarzem oraz obraz ”Ukrzyżowanie” Franciszka Lekszyckiego. Kilka spośród obrazów umieszczonych w ołtarzach bocznych namalował Benedykt Mazurkiewicz.

Przypisy

  1. Ryszard Chanas, Janusz Czerwiński: Lwów, Przewodnik turystyczny. Wrocław: Ossolineum, 1992, s. 79. . 
  2. BERNARDYNI – ZAKON BRACI MNIEJSZYCH - OFM: Kim jesteśmy? . [dostęp 2010-10-15].
  3. W 1733 papież Klemens XII ogłosił Jana z Dukli błogosławionym a papież Jan Paweł II kanonizował go w Krośnie 10 czerwca 1997
  4. naprawdę nazywał się Neberne Nutclauss i był Retoromaninem z Engadyny w Alpach Szwajcarskich; Bartłomiej Kaczorowski: Zabytki starego Lwowa. Warszawa: Oficyna Wydawnicza INTERIM, 1990, s. 76. . 
  5. Andrzej Otko w: Roczniku Lwowskim: POWOJENNE LOSY LWOWSKICH KOŚCIOŁÓW część I . [dostęp 2010-10-15].

Bibliografia

  1. Ryszard Chanas, Janusz Czerwiński: Lwów, Przewodnik turystyczny. Wrocław: Ossolineum, 1992. . 
  2. Bartłomiej Kaczorowski: Zabytki starego Lwowa. Warszawa: Oficyna Wydawnicza INTERIM, 1990. . 
  3. Aleksander Medyński: Lwów. Przewodnik dla zwiedzających miasto. Lwów: wyd. nakładem autora, 1937. 
  4. Grzegorz Rąkowski : LWÓW. Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej. Część IV. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2008. . 


Inne hasła zawierające informacje o "Kościół św. Andrzeja i klasztor Bernardynów we Lwowie":

Wszystkich Świętych ...

Dziady (zwyczaj) ...

Rodzimy Kościół Polski ...

Biskup ...

Mieszko II Lambert ...

Tiumeń ...

Adwentyzm ...

Odense ...

Grenoble ...

Linköping ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Kościół św. Andrzeja i klasztor Bernardynów we Lwowie":

01 Znaki drogowe - znaki dodatkowe (plansza 8) ...

010c. Rzym (plansza 13) ...

010c. Rzym (plansza 16) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie