Kościół (gr. ekklesia - "społeczność/zgromadzenie wywołanych" lub dosł. staropol. "zwołanie") - w teologii chrześcijańskiej - wspólnota wiernych założona przez Jezusa Chrystusa . Potocznie w tym znaczeniu jest to ogół wierzących w Chrystusa, określający się jako lud Boży, połączony wspólnotą wiary i sakramentów (głównie chrztu ) (tudzież określone wyznanie chrześcijańskie lub chrześcijanie zamieszkujący określony teren). Zajmuje się nią gałąź teologii - eklezjologia .

Kościół powszechny i Kościoły lokalne

Wyróżnia się dwa teologiczne znaczenia wyrazu Kościół: Kościół powszechny i Kościół lokalny ( partykularny ). Kościół powszechny to uniwersalne zgromadzenie wszystkich żyjących i zmarłych chrześcijan, którego Głową jest Jezus Chrystus . Kościół lokalny to wspólnota chrześcijan na ograniczonym terenie (w starożytności na terenie jednego miasta) zarządzana przez radę starszych (kolegium prezbiterów/ prezbiterium ) lub/i biskupa . Kościoły lokalne wchodzą w skład Kościoła powszechnego i uobecniają go na swoim terenie.

Kościół powszechny w rozumieniu Ojców Kościoła

Refleksję teologiczną Ojcowie Kościoła budowali na danych Pisma Świętego Nowego Testamentu . Odczytywali w nim następujące obrazy Kościoła: lud, ciało, świątynia, dom, oblubienica-małżonka, stado, winnica, królestwo, pole i sieć. Odczytywali też figuralnie Stary Testament , dostrzegając w nim zapowiedzi Kościoła^[1].

Kościół był dla nich rzeczywistością eschatologiczną , przynoszącą zbawienie i życie wieczne, która realizuje się poprzez:

1. moc Ducha Świętego i Eucharystię
2. duchowe macierzyństwo całej wspólnoty Kościoła poprzez wiarę, miłość, modlitwę, pokutę i świadectwo
3. miłosierdzie, pokój i zgodę między kościołami lokalnymi
4. kolegialność biskupów
5. posługę jedności Biskupa Rzymu jako strażnika komunii miłości Kościoła powszechnego^[1]

W tym okresie pojawiły się też ważne eklezjologiczne prawdy. Ireneusz z Lyonu (ok. 140 - 202 ) nauczał o naturze apostolskiej Kościoła, realizowanej w sukcesji apostolskiej ; Cyprian z Kartaginy (zm. 258 ) o episkopacie; Augustyn z Hippony nauczał o katolickości (powszechność), o ważności obrzędów sakramentalnych niezależnie od osobistej świętości szafarza, o trwałym skutku sakramentu w duszy wierzącego zwanym charakterem sakramentalnym.

Już w okresie między III i V wiekiem papieże , wśród nich Leon Wielki , potwierdzali swą rolę jako biskupa całego Kościoła oraz swój unikalny autorytet odnośnie magisterium i jurysdykcji ^[1].

Współcześnie

W Kościele katolickim odpowiednikiem kościoła lokalnego jest diecezja , gdzie biskup jest widzialnym źródłem i fundamentem jedności w swoim kościele partykularnym i podziela też troskę o wszystkie kościoły, gdyż Kościół powszechny jako Mistyczne Ciało Chrystusa jest «ciałem kościołów»^[2]. Sąsiadujące kościoły lokalne, powiązane ze sobą np. poprzez kulturę, tworzą prowincje kościelne, patriarchaty lub regiony. Biskupi spotykają się na synodach lub soborach prowincjalnych. Ciałem, które służy jedności biskupów w tych większych skupiskach kościołów lokalnych jest tzw. Konferencja Episkopatu ^[3].

W kościołach kongregacjonalistycznych, prezbiteriańskich i ewangelicznych (ewangeliczno-baptystycznych) - zbór /kongregacja.

Inne użycia wyrazu Kościół

Nazwy Kościół używa się także w odniesieniu do chrześcijańskiego związku wyznaniowego, jako organizacji ludzkiej, posiadającej własny ustrój, organy władzy, doktrynę i liturgię; np. Kościół rzymskokatolicki , Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny , Apostolski Kościół Ormiański , Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP , Kościół Starokatolicki Mariawitów w RP , Kościół Zielonoświątkowy w RP . Synonimami takiego rozumienia wyrazu Kościół są terminy: związek wyznaniowy, związek religijny, wyznanie, konfesja i denominacja.

Przymioty Kościoła

Według nicejsko-konstantynopolitańskiego wyznania wiary chrześcijanie wierzą w Kościół, który jest:

• Jeden - Tylko jeden Kościół jest Kościołem prawdziwym, to znaczy założonym przez Boga . W teologii prawosławnej i katolickiej dominował pogląd o tym, że jest on tożsamy z ich wyznaniem, poza którym nie ma zbawienia (extra ecclesiam nulla salus). Symbolem jedności w tych odłamach chrześcijaństwa jest biskup miejsca, który wygłasza kazania, udziela sakramentów i zarządza Kościołem (w katolicyzmie ponadto papież ). Kościół obejmuje osoby żyjące (kościół pielgrzymujący), przebywające w czyśćcu oraz zbawione (kościół triumfujący). W teologii protestanckiej (ewangelickiej i ewangelicznej ) jeden Kościół jest pojmowany jako duchowa wspólnota wierzących z różnych kościołów chrześcijańskich (denominacji).

• Święty - Jako wspólnota mistyczna jest doskonałym Mistycznym Ciałem Chrystusa , Ludem Bożym (co nie oznacza świętości wszystkich członków Kościoła ani kapłanów), w którym działa Duch Święty .

• Powszechny - Jest powołany do działania wśród całej ludzkości i obejmuje tym działaniem wszystkich ludzi niezależnie od płci , stanu, majątku, narodowości oraz od popełnionych grzechów .

• Apostolski - W pełni i nieprzerwanie przechowuje naukę Jezusa przekazaną apostołom . Symbolem tego w katolicyzmie i prawosławiu jest sukcesja apostolska : biskup musi wykazać nieprzerwany łańcuch wyświęcania od jednego z pierwszych Dwunastu Apostołów. W protestantyzmie to trwanie i wierność nauce apostołów.

Przypisy