Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Kos

Kos

Kos

Samiec
Systematyka
Domena eukarionty
Królestwo zwierzęta
Typ strunowce
Podtyp kręgowce
Gromada ptaki
Podgromada Neornithes
Nadrząd neognatyczne
Rząd wróblowe
Podrząd śpiewające
Rodzina drozdowate
Rodzaj Turdus
Gatunek kos
Nazwa systematyczna
Turdus merula[1]
Linnaeus , 1758
Kategoria zagrożenia ( CzKGZ )[2]

Zasięg występowania

     siedliska całoroczne

     obszary lęgowe przez większą część roku

     zimowiska

Kos (Turdus merula) – średniej wielkości ptak częściowo wędrowny z rodziny drozdowatych.

Spis treści

Występowanie

Zamieszkuje prawie całą Europę , dużą część środkowej, południowej i wschodniej Azji oraz północno-zachodnią Afrykę . Introdukowany w Australii , Nowej Zelandii i okolicznych wyspach. Europejskie leśne ptaki (poza osobnikami z miast) pochodzące z północnej i wschodniej Europy zimują na południowym-zachodzie Europy w rejonie śródziemnomorskim, azjatyckie – na południe od lęgowisk. Miejskie kosy odlatują tylko sporadycznie, zwykle wybrane samice i tegoroczne, młode ptaki. Przeloty w marcu i kwietniu oraz październiku i listopadzie. Populacje miejskie są osiadłe, zimą przenoszą się niektóre do lasów. Wyróżnia się 15 podgatunków.

W Polsce rozpowszechniony, średnio liczny ptak lęgowy i przelotny, lokalnie może być liczny. Część ptaków zimuje w polskich miastach, środkowoeuropejskie, synantropijne obecnie, ptaki są częściowo wędrowne i spotkać je można w prawie wszystkich siedliskach od lasów po bezdrzewne centra miast.

Charakterystyka

Samica
Leucyzm u kosa

Wygląd zewnętrzny

Samiec jednolicie, błyszcząco czarny z wyróżniającym się żółtym dziobem z czarnym końcem, jesienią staje się brązowy, starsze osobniki mają dziób pomarańczowy (zwłaszcza wiosną). Podobnego koloru jest obrączka oczna. Pełni on funkcje sygnalizacyjne pomiędzy porozumiewaniem się pomiędzy osobnikami tego samego gatunku. Wokół oka ma nagą żółtą obrączkę, a sama tęczówka jest ciemnobrązowa. Samica oliwkowobrązowa z niewyraźnymi brązowymi plamkami na szarym spodzie i rozjaśnieniem na podgardlu, dziób brązowy, na gardzieli różowy odcień. U obu płci nogi ciemnobrązowe. Młode podobne do samicy, ale bardziej brązowe i więcej nakrapiane na spodzie ciała. Mają początkowo ciemny dziób, który żółty staje się dopiero w drugim roku życia. Niedojrzałe samce są matowoczarne. Rozróżnienie zatem płci i wieku w terenie nie przysparza większych problemów. Obie płci mają podobną wielkość. Kosy mają dość długi ogon, w odróżnienie od nieco mniejszego szpaka. Jego lot jest dość zwinny, ale powolny.

U odmiany miejskiej barwa piór jest bardziej zmienna. Istnieją także rzadkie białe kosy ( Leucyzm ), brak pigmentu na całym ciele. Najczęstszym odstępstwem od dzikich kosów jest częściowy albinizm samców. Ich ciemne pióra są wymieszane z białymi. Takie ptaki łatwo rzucają się obserwatorom w oczy. W naturalnym środowisko nieprawidłowość w wytwarzaniu barwnika zwróciła by na osobnika uwagę i już w młodości wykluczyłaby go z reprodukcyjnego cyklu (białe kosy nie dożywałyby dorosłości). Warunki panujące w mieście są dużo korzystniejsze - brak zagrożeń zwiększa więc ich przeżywalność. Bardzo rzadko spotyka się jednak całkowitych albinosów. U samic odchylenia w ubarwieniu również się obserwuje, ale osobniki takie przybierają wtedy bardziej ochrową lub szarą barwę.

Rozmiary

długość ciała 
ok. 24–27 cm,
rozpiętość skrzydeł 
ok. 34–40 cm.

Masa ciała

ok. 75–110 g

Głos

Alarmuje krótkim, ostrym "czuk", przy spłoszeniu szybko powtarzanym i przechodzącym w głośny jazgot. Śpiew godowy jest powolny, czysty i głośny. Składa się z melodyjnych fletowych gwizdów podzielonych na wyraźne, zróżnicowane zwrotki "tak tak", "duk duk" i "diks diks" z wplecionymi szorstkimi elementami i gwiżdżącymi strofami. Do śpiewu wplata świergotliwe motywy i naśladownictwa - postarza dźwięki zasłyszane z okolicy, a nawet dzwonki telefonów komórkowych. Najczęściej śpiewa siedząc na wysokim stanowisku jak wysokie drzewo, antena telewizyjna lub dach dużego budynku. Usłyszeć można go już pod koniec lutego, czasem nawet w nocy lub późnym wieczorem w oświetlonym miejscu, np. przydrożną lampą, najczęściej jednak wczesnym rankiem.

Głosy ostrzegające przez napastnikiem z ziemi różnią się od tych, które alarmują o drapieżnikach powietrznych.

Zachowanie

Przebywa głównie na ziemi, poszukując pożywienia wśród liści lub w ziemi. Najczęściej porusza się skacząc. Jest mało płochliwy.

Środowisko

Samica wysiadująca jaja

Wszelkie lasy z bujnym podszytem , parki, ogrody i inne obszary z drzewami lub krzewami. Przystosowany do życia wśród krzewów, zwłaszcza liściastych. Pierwotnie był ptakiem leśnym występującym na różnej wysokości w pobliżu brzegów jezior i rzek, podobnie jak drozd śpiewak , płochliwym i odlatującym na zimę. Widząc człowieka ostrzegały inne ptaki charakterystycznym krzykiem i szybko skrywały się w niedostępnych, gęstych zaroślach. Część tych "dzikich" populacji nadal żyje w Europie. Od lat 30. XX wieku wykształciła się jednak odmiana ogrodowa (zwana też miejską) – stał się ptakiem często spotykanym w centrach dużych miast, gdzie znajduje skwery, parki, ogródki działkowe, dzielnice willowe i ogrody. Powszechnie zamieszkuje też wsie. Osobniki tej odmiany na zimę pozostają w swoich rejonach lęgowych i mają odrębne zachowania od reszty ptaków – przede wszystkim są mniej płochliwe. Przebywanie blisko siedzib ludzkich spowodowane jest zdobywaniem łatwego pokarmu i pędem wędrowania. Im dalej na wschód tym mniej kosów związanych z człowiekiem, a więcej tych preferujących leśne środowisko.

Pożywienie

Kosy preferują drobne bezkręgowce, jak owady lub dżdżownice

To ptak wszystkożerny. Bezkręgowce - robaki, mięczaki, zwłaszcza dżdżownice , ślimaki i owady , które wygrzebuje ze ściółki , opadłych liści lub trawy, czereśnie , truskawki , czerwona porzeczka . Zimą zjada miękkie owoce , w tym jagody różnych drzew i krzewów ( jarzębiny , głogu , cisu, jemioły, czarnego bzu itp.). Populacje miejskie są prawie wszystkożerne , w zimie chętnie korzystają z karmników . Chętnie jedzą kawałeczki chleba grubo smarowane smalcem.

Dieta zwierzęca dominuje wiosną. Żerują wtedy na bezkręgowce na ziemi lub wydziobują dżdżownice spod niej, jak i pomiędzy liśćmi. Poruszają się krótkimi skokami co chwilę przystając aby rozejrzeć się lub wypatrzeć zdobycz.

Lęgi

Jaja w gnieździe
Gniazdo kosa 2 dni po wykluciu

W ciągu roku wyprowadza kilka lęgów (najczęściej do 3) od końca marca do lipca. Kosy miejskie przystępują do lęgów wcześniej niż leśne toteż gniazdują zwykle 4 razy w sezonie.

Toki

Godowe piosenki oznaczające terytoria kosów słychać już późną zimą. W tym celu zajmują wysokie miejsca - czubki drzew lub anteny. Wyznaczanie swoich rewirów może mieć brutalny przebieg, a nierzadko dochodzi do prawdziwych walk w trakcie których ptaki mogą się kaleczyć. Tworzone pary są monogamiczne.

Gniazdo

W lesie zazwyczaj nisko w koronie niewielkiego drzewa, przy pniu lub w rozwidleniu gałęzi, na pnączu, zwykle na 2-3 metrach, choć zdarza się nawet na wysokości 50 cm, ale i w krzakach. W mieście, oprócz drzew w parkach, żywopłotach i ogrodach, również w załomach murów i innych miejscach przypominających półdziuple. Gniazdo budowane jest przez samicę z mchu, suchych liści, korzonków, drobnych gałązek i źdźbeł trawy, wzmocnione mieszaniną próchnicy , gliny i żwiru. Wyściółkę tej konstrukcji przypominającej czarkę stanowi miękka i sucha trawa. W mieście kosy wykorzystują też znalezione odpadki: kawałki sznurka, papieru, folii. Rzadko gnieździ się bezpośrednio na ziemi. W miastach gniazda nie są często niczym osłonięte, co jest łatwo zauważalnym łupem dla drapieżników (których jednak nie jest wiele w tych warunkach).

Jaja

Samica składa 3–6 wysmukłych jaj (zwykle 6, w powtarzanych lęgach – 4–5). Barwy jaj zmienne – od zielononiebieskich w czerwonobrązowe, liczne i drobne rdzawe plamki, po brązowe.

Wysiadywanie

Jaja wysiadywane są przez okres 12–14 dni przez samicę. Średnio co godzinę przylatuje samiec, pozwalając jej na chwilę odpoczynku i zdobycie pożywienia.

Pisklęta

Pisklęta, rzekome gniazdowniki, opuszczają gniazdo po 13–14 dniach. Okryte są ciemnoszarym puchem. Przez około 3 tygodnie, do uzyskania samodzielności, są karmione przez samca.

Status i ochrona

Pisklęta w gnieździe

Gatunek nie jest globalnie zagrożony wg danych IUCN (status LC - least concern).

W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową [3]. Od dawna zwiększa liczebność, do czego przyczyniły się: zaprzestanie na początku XX wieku odłowów do celów konsumpcyjnych oraz synantropizacja , w tym zasiedlanie miast. Jedną z przyczyn może być też ocieplenie klimatu - wskazuje na to wzrost liczebności w Białowieskim Parku Narodowym , czyli środowisku nieprzekształconym przez człowieka[4].

Kosy są zagrożone drapieżnictwem, zwłaszcza kotów i kun. Z tego powodu notuje się wysoką śmiertelność dorosłych ptaków (samców - ok. 40%, samic - ok. 60%, co wynika z większego narażenia na atak podczas wysiadywania jaj) oraz duże straty w lęgach (ok. 40%). W populacjach miejskich bardziej zagrożone są lęgi, w leśnych - osobniki dorosłe[5]. Z drugiej strony panują różne opinie co do znaczenia miejskich kosów. Człowiekowi wyrządzają bowiem znaczne szkody w sadach i ogrodach obdziobując owoce i wyciągając kiełkujące rośliny z ziemi. Zagęszczenie tych ptaków w ludzkich siedliskach rośnie dużo szybciej niż w naturalnych biotopach, toteż coraz trudniej jest im znaleźć dostateczną ilość pożywienia. To powoduje, że wyjadają szkodliwe dla człowieka bezkręgowce. Inną zaletą jest piękny śpiew kosa rozlegający się pomiędzy betonowymi budowlami. W miastach brakuje innych ptaków, których melodia byłaby przyjemna dla ucha.

Podgatunki

Głowa samca kosa z bliska

Wyróżnia się następujące podgatunki, które zamieszkują:

Pozostałe podgatunki występują w południowej i wschodniej Azji:

  • T. merula nigropileus
  • T. merula bourdilloni
  • T. merula kinnisii
  • T. merula sowerbyi
  • T. merula spencei

Galeria

Bibliografia

  1. Turdus merula w: Integrated Taxonomic Information System ( ang. )
  2. Turdus merula . Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) ( ang. )
  3. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną Dz. U. z 2004 r. Nr 220, poz. 2237
  4. Tomiałojć L., Stawarczyk T., 2003 , Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany, PTPP "pro Natura", Wrocław, s. 609
  5. Kruszewicz A. G., 2006 , Ptaki Polski, cz. II. Wróblowe - ptaki śpiewające, MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa, s. 66
  • Pavel Vasak: Ptaki leśne. Warszawa: Delta, 1993. . 
  • Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: MUZA, 2009. . 

Zobacz też


Inne hasła zawierające informacje o "Kos":

Herodot należało do doryckiej heksapolis , w skład której wchodziły także Lindos , Ialissos , Kamejros , Kos i Knidos . Mimo doryckiego pochodzenia kolonii językiem tych miast był joński, ...

Łabędź (herb szlachecki) Kęstowski, Kieyzgayło, Kłopocki, Kołaczko nob. 1555, Komorowski, Konczewicz, Konderewicz, Dunin-Koninski (Kuniński), Kormułt, Kos, Kostrzejowski, Kozicz, Kozielecki, Kozicki, Kozielski, Krat, Krajewski(Krajowski), Kroczowski, Dunin-Krzczonowski, Dunin-Krzesławski, Kudrewicz ...

Krystyna Starczewska ...

Port lotniczy Katowice-Pyrzowice stóp). Aktualnie jest to najnowocześniejszy tego typu system funkcjonujący na polskich lotniskach. Koszt inwestycji zrealizowanej przez Polską Agencję Żeglugi Powietrznej wyniósł 3 mln zł.Podstawowe ...

Epikur koloniach ateńskich. Wiadomo na pewno, że w dwóch z nich Mitylenie i LampsaKos założył szkoły filozoficzne. Ok. 306 r. p.n.e. był już na tyle ...

Asklepios się również w Księdze Rodzaju . Ośrodki kultuGłównymi ośrodkami kultu boga był Pergamon , Kos i Epidauros , gdzie co 5 lat obchodzono jego święto. Boga przedstawiano ...

Hipokrates Popiersie Hipokratesa autorstwa RubensaHipokrates z Kos ( gr. Ἱπποκράτης; ur. ok. 460 p.n.e. na wyspie Kos , zm. ok. ...

Juliusz Kossak Juliusz KossakImiona i nazwiskoJuliusz Fortunat KossakData i miejsce urodzenia 29 października 1824 Nowy Wiśnicz Data i miejsce śmierci 3 ...

Adam Ciołkosz Adam CiołKoszData i miejsce urodzenia 5 stycznia 1901 Kraków , Austro-Węgry Data i miejsce śmierci 1 października ...

Historia nauki V w. p.n.e. przypadają początki naukowej medycyny. Jej twórcą był Hipokrates z Kos , który pierwszy uznał, iż choroby mają naturalne, a nie nadnaturalne czy ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Kos":

013. Odrodzenie Europy (plansza 5) Posługiwali się tym samym językiem, byli dobrymi rolnikami (do zbierania płodów używali Kos, znali pług z odkładnicą oraz potrafili nawozić pola), a ...

140b Walki narodowo wyzwoleńcze Polaków w XIX w. (plansza 8) przyłączył się również obóz białych. Powstańcom brakowało wyszkolenia oraz broni, brakowało nawet Kos, a wielu było uzbrojonych jedynie w drągi (zwanych drągalierami). Walki ustały ...

021b. Życie codzienne w starożytnej Grecji i Rzymie (plansza 10) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie