Koronczarka

Jan Vermeer , ok. 1669-1671

olej na płótnie naklejonym na deskę

24,5 × 21 cm

Luwr

Caspar Netscher, Koronczarka, 1664

Nicolaes Maes, Koronczarka, 1655

Koronczarka (nl. De kantwerkster) - obraz Jana Vermeera datowany na lata ok. 1669 - 1671 . Płótno jest sygnowane , podpis IVMeer znajduje się w lewym górnym rogu.

Obraz znajduje się na liście dzieł z kolekcji Dissiusa, które sprzedano w 1696 roku. Opisany jest tam jako pani wykonująca koronkę^[1]. Następnie wielokrotnie zmieniał właścicieli, od 1870 znajduje się w Luwrze .

Jest to, za wyjątkiem obrazów o wątpliwej atrybucji, najmniejszy obraz w dorobku Vermeera^[2]. Żaden z jego boków nie przekracza 25 cm.

Wykonywanie koronek było uważane od średniowiecza za zajęcie typowo kobiece. Przedstawienia tego typu były popularne w malarstwie rodzajowym, zwłaszcza u Nicolaesa Maesa i miały ukazywać młode, cnotliwe kobiety przy pracy. Tak też jest u Vermeera - o ile większość jego dzieł, przedstawiających zajęcia kobiet, krytykuje różne przywary, m.in. próżność i pijaństwo, o tyle Koronczarka oraz dwa inne płótna: Mleczarka i Kobieta z dzbanem , ukazują pozytywne wzorce. Oto młoda dziewczyna wykonuje koronki i zajęciu temu jest zupełnie oddana. Skoncentrowana na swojej pracy, wzrok ma spuszczony i skupiony na miniaturowym warsztacie pracy. Albert Blankert napisał:

Rzadko kiedy w dziejach sztuki umiano tak doskonale oddać absolutną koncentrację człowieka zajętego swą pracą, jak to uczynił Vermeer w tym małym obrazku. Dokonał tego poprzez taki dobór punktu obserwacji modela, że cała uwaga widza skupia się tylko na twarzy i dłoniach dziewczyny, całe otoczenia zaś, które mogłoby tę uwagę rozpraszać, odwracać od jej spokojnego zajęcia, usunięte zostało poza ramy przedstawienia. Odwrotnie uczynił Caspar Netscher i porównanie obu dzieł uświadamia ogrom różnicy między dwoma możliwymi ujęciami tego tematu^[3].

Dziewczyna pracuje przy specjalnym stole, przystosowanym do robienia koronek. Obok, na stole przykrytym kolorowym dywanem - częstym elementem płócien Vermeera, znajduje się książka (prawdopodobnie Biblia lub modlitewnik) oraz duża, niebieska poduszka krawiecka. Z otwartej poduszki wystają białe i czerwone nici o niezwykle płynnej, niemal abstrakcyjnej formie. Vermeer w ten sposób odtwarza zjawisko optyczne polegające na tym, że przedmioty usytuowane najbliżej widza zdają się być rozmazane i w efekcie kieruje jego wzrok na samą koronczarkę. Znalezienie analogicznego rozwiązania w dorobku Vermeera jest trudne i właściwie najbliższy efekt widoczny jest na obrazie Dziewczyna w czerwonym kapeluszu (rzeźbiony lew)^[4]. Przypuszcza się, że w obu przypadkach malarz wykorzystał camera obscura . Wskazuje na to także nietypowa kompozycja, różniąca się od bardziej tradycyjnych dzieł Caspara Netschera czy Nicolaesa Maesa, przedstawiających ten sam temat.

Przypisy

1. ↑ Albert Blankert, Vermeer van Delft, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1991, , s. 201.
2. ↑ Mniejsze lub o podobnych wymiarach są: Dziewczyna w czerwonym kapeluszu 23 x 18 cm, Dziewczyna z fletem 20,2 x 18 cm, i Młoda dziewczyna siedząca przy wirginale 25,2 x 20, jednak w ich przypadku autorstwo Vermeera jest niepewne i poddawane pod dyskusję przez badaczy.
3. ↑ Albert Blankert, Vermeer van Delft, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1991, , s. 109.
4. ↑ Arthur K. Wheelock Jr., Johannes Vermeer, (with contributions by Albert Blankert, Ben Broos, and Jorgen Wadum), 1995 [na:] http://essentialvermeer.20m.com/cat_about/lacemkr.htm#Arthur%20K .

Bibliografia

• Blankert Albert, Vermeer van Delft, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1991, ,
• Schneider Norbert, Tout l'oeuvre peint de Vermeer, "Taschen", 2004, .

Linki zewnętrzne

• O obrazie na stronie Luwru ( ang.  •  fr. )
• O obrazie na stronie essentialvermeer ( ang. )