Konkurencja doskonała (nazywana także wolną konkurencją) jest modelem teoretycznym opisującym jedną z form
konkurencji
na
rynku
; cechą charakterystyczną konkurencji doskonałej w odróżnieniu od innych jej form jest przekonanie zarówno kupujących jak i sprzedających, że ich indywidualne decyzje nie mają wpływu na
cenę
rynkową. Rynek, na którym panuje konkurencja doskonała zapewnia optymalną alokację zasobów w
sensie Pareta
.
Charakterystyka doskonale konkurencyjnego rynku
Na rynku doskonale konkurencyjnym cena jest "dana przez rynek" - kształtuje się w wyniku działania
mechanizmu rynkowego
, jako wypadkowa ofert kupujących i sprzedających. Oznacza to, że żaden z podmiotów nie jest w stanie indywidualną decyzją zmienić ceny.
Podmioty nie mają także bodźców do tego, by zmieniać swoją ofertę cenową, ponieważ każda jej zmiana będzie powodowała straty dla danego podmiotu. Jeżeli producent podniesie cenę swojego produktu, wówczas nie uda mu się go sprzedać, ponieważ nabywcy będą mieli dostępną wystarczającą ilość produktów konkurentów po niższej cenie. Obniżając natomiast cenę producent również traci, gdyż otrzymuje niższą zapłatę za produkty, które byłby w stanie sprzedać po wyższej cenie danej z rynku.
Warunkiem utrzymania się na rynku konkurencyjnym w krótkim okresie jest uzyskanie przeciętnych kosztów zmiennych poniżej
ceny rynkowej
, a w długim okresie
przeciętnych kosztów całkowitych
poniżej ceny rynkowej.
Optymalna wielkość produkcji
Optymalną wielkością produkcji na rynku, jest taka wielkość dla której
koszt krańcowy
(pochodna kosztu całkowitego) jest równy cenie. Przy takiej produkcji przedsiębiorstwo osiąga przychód maksymalny - co wcale nie znaczy, iż przeciętny zysk jest maksymalny.
Próg produkcji, próg zysku
Minimum funkcji przeciętnych kosztów zmiennych - nazywamy progiem produkcji. Gdy cena spada do poziomu minimum kosztów zmiennych przeciętnych - wówczas przedsiębiorstwo działające w sposób optymalny ponosi straty w wysokości kosztów stałych. Czyli zysk(strata) =
koszty stałe
.
Gdy cena osiąga pułap minimum kosztów całkowitych przeciętnych - to przedsiębiorstwo działające w sposób optymalny osiąga zysk równy zeru.
Gdy firma nie ponosi kosztów stałych - a wszystkie jej koszty zależą od wielkości produkcji - wówczas cena progu produkcji jest również ceną progu zysku.
Założenia
Aby na danym rynku zaistniała konkurencja doskonała, muszą zostać spełnione cztery założenia:
- Duża liczba sprzedających i kupujących - dzięki temu każdy podmiot ma bardzo mały udział w globalnym popycie lub globalnej podaży i tym samym pojedyncze decyzje nie mają wpływu na cenę rynkową; także ewentualne zmowy producentów są na tyle utrudnione, że nieopłacalne;
- Jednorodność produktu - produkty poszczególnych producentów są identyczne, w związku z czym nabywcom jest wszystko jedno od kogo kupią produkt;
- Doskonała informacja rynkowa - zarówno kupujący jak i sprzedający posiadają pełną informację o samym produkcie, jak i jego cenie - tak obecnej jak i w przyszłości;
- Swoboda wejścia i wyjścia z
branży
- nie istnieją żadne bariery wejścia ani wyjścia z branży; dzięki temu przy większym zapotrzebowaniu ze strony kupujących producenci będą mogli swobodnie rozpocząć dodatkową produkcję, zwiększając tym samym podaż, a przy zmniejszonym zapotrzebowaniu wycofać się nie ponosząc dodatkowych strat.
Wśród dodatkowych założeń, jakie się wymienia, znajdują się:
- Brak
interwencji państwa
- oznacza, że wyłącznie mechanizm rynkowy ma wpływ na relacje między kupującymi a sprzedającymi, w tym na cenę;
- Zerowe koszty
transakcji
- podmioty nie ponoszą dodatkowych kosztów związanych z zawarciem umowy kupna sprzedaży, jak np. uprzednie rozeznanie rynku.
- Produkt posiada bliskie
substytuty
- dzięki temu nabywcy mogą łatwo zastąpić produkt innym, gdyby jego podaż była niewystarczająca.
Przykłady
W rzeczywistości spełnienie tych założeń jest bardzo trudne, dlatego też niewiele jest rynków charakteryzujących się doskonałą konkurencją. Niektórzy wskazują na rynki niektórych
płodów rolnych
, jako przykłady bliskie doskonałej konkurencji, ze względu na dość dużą liczbę
producentów
, stosunkowo
nieelastyczny popyt
i niemal doskonałą możliwość
substytucji
produktu. W praktyce gospodarczej jednak rynki rolne podlegają głęboko posuniętej regulacji w postaci ustalania
cen minimalnych
i skupów interwencyjnych, a także dopłat do produkcji, co stoi w sprzeczności z założeniami doskonałej konkurencji.
Inni wskazują na
Giełdę Papierów Wartościowych
jako przykład doskonałej konkurencji. Istotnie wiele z założeń jest spełnionych, jeśli rynek jest rozpatrywany w kontekście pojedynczego waloru, będącego przedmiotem obrotu. W przypadku jednak obrotu
papierami wartościowymi
duże znaczenie ma
spekulacyjny
motyw zakupu, a więc oczekiwania kupującego, co do przyszłego kształtowania się ceny waloru. Oznacza to niedoskonałą informację rynkową co do przyszłych cen. Wykonanie odpowiednich analiz, które pozwalają ograniczyć
ryzyko
związane z przyszłym kształtowaniem się cen waloru stanowi poważne koszty transakcji i stoi w sprzeczności z założeniami modelu.
Zobacz też
