Il Condottiero, 1480 (Leonardo da Vinci).

XVII-wieczny Condottiero, Artemisia Gentileschi

Kondotier ( wł. condottiere) – we Włoszech , w okresie od XIV do XVI w. dowódca oddziałów wojsk najemnych w służbie miast lub dworów książęcych, który na własny rachunek werbował ludzi do swojego oddziału.

Zdaniem Giovanniego Villaniego , kronikarza florenckiego, ojcem najemników był Roger z Flor , były templariusz, który dowodził katalońskim odziałem w służbie bizantyjskiego cesarza Andronika II Paleologa . W Italii pierwsi najemni żołnierze pojawili się w latach 60. XIII wieku. Po bitwie pod Buonconvento w armii Gwelfów pojawiły się pierwsze oddziały kawalerii z Francji i Prowansji. Kampania włoska cesarza Henryka VII Luksemburskiego z 1310 w znaczącym stopniu opierała się na oddziałach flamandzkich, brabanckich i niemieckich. Znaczącymi dowódcami najemników w tym czasie byli Katalończycy William della Torre i Diego de Rat i Niemiec Werner von Urslingen . Werner von Urslingen swój oddział trzech tysięcy najemników, skaptowanych spośród weteranów wojen prowadzonych między miastami włoskimi, nazwał Wielką Kompanią. Struktura tego oddziału, na którego czele stał dowódca najmujący żołnierzy, a który dowodził wspólnie z radą podkomendnych, była powielana przez kolejnych kondotierów. U boku Wernera wyrósł słynny kondotier Montreal d'Albarno, były mnich, zwany przez współczesnych Fra Moriale. W Toskanii od lat 60.XIII wieku w armiach służyli zagraniczni najemnicy. Z czasem oddziały tworzone przez kondotierów używane były w innych krajach europejskich. W Polsce korzystano z usług kondotierów tylko w czasie wojny trzynastoletniej .

Do sławnych kondotierów należeli m.in.:

• John Hawkwood ("Giovanni Acuto"),
• Facino Cane (Casale Monferrato),
• Braccio da Montone,
• Muzio Attendolo , zwany Sforza ("Silny"),
• Bartolomeo Colleoni ,
• Malatesta da Verucchio ,
• Gattamelata (właśc. Erasmo da Narni),
• Niccolo Piccinino ,
• Giovanni Vitelleschi,
• Francesco Bussone zwany Conte di Carmagnola,
• Cezar Borgia .