Komunizm pierwotny, wg filozofów Karola Marksa i Fryderyka Engelsa , to pierwotna forma organizacji społeczności ludzkich.

Marks i Engels stworzyli tę teorię pod wpływem prac pionierskiego antropologa Lewisa Morgana . Prace Morgana uważane są dziś za przestarzałe - nie istnieje obecnie jedna powszechnie akceptowana wizja życia społeczeństw prehistorycznych , jednak idea pierwotnego komunizmu znajduje wielu zwolenników, nie tylko wśród marksistów . Teoria zakłada, że model organizacji społeczeństwa zgodny z celami współczesnych ruchów komunistycznych charakteryzował część (choć nie wszystkie) wczesnych grup ludzkich.

Najważniejszym celem ludzi było wówczas zdobywanie pożywienia. W komunistycznym pierwotnym społeczeństwie pracą zajmowali się wszyscy, którzy byli do niej zdolni, a jej owoce - żywność zdobyta za pomocą polowań i zbieractwa - dostępne były dla całej społeczności. Pojęcie własności prywatnej nie istniało (poza drobiazgami takimi, jak np. ubrania), gdyż społeczeństwa te praktycznie nie wytwarzały wartości dodanej - produkcja była na bieżąco konsumowana. Środki produkcji - narzędzia, budynki - były własnością społeczną.

Udomowienie zwierząt i rozwój rolnictwa stały się punktem zwrotnym w procesie przeistaczania się pierwotnego społeczeństwa komunistycznego w społeczeństwo klasowe . Ponieważ pojawiła się wartość dodatkowa (produkcja żywności przekraczała bieżące potrzeby), narodziła się własność prywatna, niewolnictwo i nierówność. Zajęcia związane z produkcją żywności nie zajmowały już całego czasu grupy, część społeczeństwa mogła więc poświęcić się innym kwestiom - także pracy umysłowej: kulturze , filozofii , nauce . Z podziałem pracy nastąpiło rozwarstwienie społeczne, co doprowadziło do pojawienia się klas i społeczeństwa klasowego.

Według Marksa społeczeństwa w swoim rozwoju dążą do komunizmu . Podobnie jak w komunizmie pierwotnym, komunizm współczesny zakłada wspólną własność środków produkcji . Różnicą jest technologiczne zaawansowanie procesów produkcji, zaawansowanie zapewniające zaspokojenie potrzeb wszystkich członków społeczeństwa.

Zobacz też: anarchokomunizm , komunizm utopijny