Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego

Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego - (KPZR, ros. Коммунистическая партия Советского Союза - КПСС) - ostatnia nazwa założonej w 1905 r. partii komunistycznej, rządzącej w Rosji i ZSRR od 1917 do 1991 roku (1905-1918 SDPRR(b), Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji (bolszewików); 1918-1925 RPK(b), Rosyjska Partia Komunistyczna (bolszewików); 1925-1952 WKP(b), Wszechzwiązkowa Partia Komunistyczna (bolszewików)). Centralną instancją partii był Komitet Centralny (KC), największą zaś realną władzę posiadało jego Biuro Polityczne. Generalny sekretarz KC był przywódcą całej partii. W okresie istnienia ZSRR partia miała też swoje republikańskie platformy w każdej z republik radzieckich z wyjątkiem (do 1990 r.) Rosji. Kontrolowała też większość innych partii komunistycznych na świecie, zarówno formalnie poprzez organizacje międzynarodowe (np. Komintern, Kominform), jak i nieformalnie w wyniku faktycznego zwierzchnictwa ZSRR nad częścią z państw oraz sponsorowanie i utrzymywanie kontaktów w pozostałych przez Wydział Zagraniczny i radziecki wywiad.

Partia powstała - pod nazwą Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji (bolszewików) SDPRR(b) - jako odłam socjaldemokracji rosyjskiej SDPRR na jej II Zjeździe w 1903, na którym zwolennicy Lenina uzyskali większość; pozostali delegaci dali początek partii mienszewików. Bolszewicy głosili hasła rewolucji socjalnej oraz obalenia caratu i wprowadzenia demokratycznej republiki. Wzięli udział w rewolucji 1905 roku, której upadek osłabił działalność partii i zmusił najwybitniejszych działaczy (Lenin, Grigorij Zinowjew) do emigracji. Podczas I wojny światowej zajęli stanowisko antywojenne, szukając poparcia u pacyfistycznie nastawionych socjaldemokratów europejskich (konferencja zimmerwaldzka).

Partia po rewolucji lutowej w Rosji uzyskała możliwość legalnego działania. Nie rezygnując z propagandy antywojennej umacniała wpływy wśród robotników oraz żołnierzy frontowych (korzystając z wsparcia niemieckiego). Była organizatorem i główną siłą sprawczą rewolucji październikowej, choć liczyła wówczas tylko ok. 40.000 członków. Wywołanie rewolucji (de facto puczu) w Rosji stało w opozycji do koncepcji Marksa, który uznawał, że socjalizm może zwyciężyć tylko w kraju z silną klasą robotniczą. Rosyjscy komuniści opierali się jednak początkowo nie na robotnikach, lecz na chłopach. Tuż po rewolucji partia komunistyczna nie zdołała wygrać w zarządzonych jeszcze przez poprzednie władze wyborach do Konstytuanty, nie miało to jednak realnego znaczenia wobec jej dalszych działań. Po krótkim bowiem okresie koalicji z partią lewicowych socjalistów-rewolucjonistów (eserów) zaprowadziła w Rosji rządy dyktatorskie, z zastosowaniem terroru państwowego (ustrój ten określano jako dyktatura proletariatu). W 1918 roku zmieniła nazwę na Rosyjska Partia Komunistyczna (bolszewików) RKP(b), co symbolizowało zerwanie z socjaldemokracją i realizację radykalnego programu rewolucyjnych przekształceń - zbudowania bezklasowego (komunistycznego) społeczeństwa. RKP(b) i partie o podobnym programie utworzyły w 1919 roku Międzynarodówkę Komunistyczną, która istniała do 1943 roku.

Rewolucja odniosła połowiczny sukces: udało się ustanowić tzw. władzę sowiecką na całym terytorium Rosji, Zakaukaziu i znacznych obszarach Ukrainy i Białorusi, stłumić wystąpienia "kontrrewolucyjne" (do których zaliczano wszelkie działania antyrządowe - stąd partią kontrrewolucyjną obwołano także niezgadzających się z terrorem mienszewików), zbudować siły zbrojne (Armia Czerwona), która zwyciężyła przeciwników nowej władzy ("białych") oraz wspierające je oddziały interwencyjne (Wojna domowa w Rosji). Jednocześnie program rozpętania rewolucji światowej i "wyzwolenia" Europy (wojna polsko-bolszewicka) poniósł fiasko, a eksperymenty ekonomiczne (komunizm wojenny) doprowadził do załamania gospodarczego i klęski głodu w latach 1920-1922, a także licznych powstań, co zmusiło władze do przywrócenia reglamentowanej gospodarki rynkowej (NEP) w 1921 roku. Partia w 1922 skonsolidowała swoją władzę tworząc z rządzonych przez siebie republik nowe państwo - ZSRR. W 1925 roku zmieniła nazwę na Wszechzwiązkowa Partia Komunistyczna (bolszewików) - WKP(b).

W latach 1917-1922 uformowała się struktura organizacyjna partii. Najwyższą władzę stanowił zjazd partii, który wybierał Komitet Centralny. Rozwiązywaniem bieżących politycznych zajmowało się Biuro Polityczne. W miarę jak partia zaczynała kontrolować coraz więcej aspektów działalności państwa oraz jego gospodarkę, coraz większego znaczenia nabierał aparat partyjny. Partia (de facto jej aparat) decydowała o rozmieszczeniu zaufanych ludzi na ważnych stanowiskach poprzez system "rekomendacji" (tzw. nomenklatura), kontrolowała Armię Czerwoną poprzez komisarzy (politruków), sprawowała nadzór nad tajną policją (CzeKa). W konsekwencji aparat uzyskał także kontrolę nad wyborem władz partyjnych i wewnątrzpartyjna demokracja przybrała fasadowy charakter. Do 1921 roku w partii istniały frakcje opozycyjne, jednak w obawie o jedność wprowadzono na X Zjeździe w 1921 roku zakaz działalności frakcyjnej. Uchwała ta następnie stała się podstawą do usuwania wszystkich niezgadzających się z "linią generalną", czyli polityką KC. Władzę aparatu umocniło wprowadzenie w 1922 stanowiska sekretarza generalnego KC RKP(b), którego funkcja początkowo była ograniczona do kierowania bieżącą pracą pracowników aparatu obsługujących KC. Stanowisko to objął Józef Stalin.

Choroba i śmierć (21 stycznia 1924) niekwestionowanego przywódcy partii - Lenina spowodowały walkę o władzę w partii. Początkowo najbliżsi współpracownicy Lenina - Grigorij Zinowjew i Lew Kamieniew w sojuszu ze Stalinem usunęli uważanego za drugą osobę w partii Trockiego. Następnie Stalin usunął Zinowjewa i Kamieniewa w sojuszu ze zwolennikami NEPu - Nikołajem Bucharinem, Aleksiejem Rykowem i Michaiłem Tomskim. W 1929 sojusz ten upadł, a rządy przejęli zwolennicy Stalina, którzy podjęli decyzję dokończenia przekształceń rewolucyjnych: kolektywizacji rolnictwa, wprowadzeniu gospodarki planowej i uprzemysłowieniu kraju. Towarzyszyło temu przekształcenie ZSRR w państwo w pełni totalitarne, oparte o terror i pracę przymusową (GUŁAG), a także o propagandę wychwalająca Stalina i "generalną linię" partii.

Chociaż od XVII Zjazdu WKP(b) w 1934 (zwanego "zjazdem zwycięzców") niemożliwe była jakiekolwiek opozycja, a nawet krytyka, Stalin podejrzewał swoich współpracowników o spiskowanie przeciw niemu. "Wielka czystka", którą zainicjowało tajemnicze morderstwo popularnego działacza Siergieja Kirowa pochłonęła tysiące działaczy partyjnych: z początku dawnych zwolenników Trockiego, Zinowjewa i Kamieniewa (ich poglądy określano jako "odchylenie lewicowe"), następnie zwolenników Bucharina, Rykowa i Tomskiego (których poglądy określano jako "odchylenie prawicowe"), a w końcu zwolenników Stalina, których podejrzewano o nadmierną niezależność ("centrowość"). W rezultacie podczas XVIII Zjazdu WKP(b) w 1939 r. większość uczestników poprzedniego zjazdu sprzed 5 lat już nie żyła lub nie przebywała na wolności, a Stalin zdołał dokonać niemal całkowitej wymiany kadr. Finałem akcji eliminowania przeciwników politycznych było zamordowanie przebywającego na emigracji w Meksyku Lwa Trockiego w 1940 r. Przez pewien czas głównym narzędziem władzy było NKWD, a miejsce dawnego aparatu zajęli młodzi karierowicze i oportuniści, w obawie o swoje życie ślepo posłuszni Stalinowi i nie wyznający żadnych przekonań.

Momentem zwrotnym w historii partii (w 1952 przemianowanej na Komunistyczną Partię Związku Radzieckiego - KPZR) była śmierć Stalina 5 marca 1953 roku. W walce o władzę zwyciężył Nikita Chruszczow, który objął nowy urząd pierwszego sekretarza KC, będącego faktycznym przywódcą partii i państwa. Postanowił on dokonać pewnej liberalizacji systemu ("odwilż"). Na XX zjeździe KPZR w 1956 roku wygłosił słynny referat, określający rządy Stalina jako "kult jednostki", oskarżający go o odejście od "leninowskich norm" oraz rehabilitujący niektóre jego ofiary. Destalinizacja została zaakceptowana przez większą część aparatu, a próba obalenia Chruszczowa w 1957 roku przez stalinowców (Wiaczesława Mołotowa, Łazara Kaganowicza i Gieorgija Malenkowa) nie powiodła się. Jednak reformy nie poszły daleko, ponieważ realizowali je dawni pracownicy stalinowskiego aparatu (z którego zresztą wywodził się sam Chruszczow). U schyłku jego rządów partia osiągnęła jedenaście milionów członków. Niektóre nieprzemyślane działania Chruszczowa (np. jego obietnica "zbudowania" komunizmu do 1980 roku) spowodowały utratę poparcia aparatu i obalenie w przewrocie pałacowym w 1964 roku. Niektóre z zapoczątkowanych za jego rządów ostrożnych reform próbowano jeszcze kontynuować w kolejnych latach, jednak definitywnie zaprzestano nich po szoku wywołanym wydarzeniami w Czechosłowacji w 1968 r.

Lata 1964-1985 określa się jako "okres zastoju". Nowy sekretarz generalny, Leonid Breżniew, zamierzał prowadzić wielkomocarstwową politykę, natomiast w ZSRR konserwować stworzony przez Stalina system polityczny i gospodarczy (stąd też okres ten nazywa się niekiedy "neostalinizmem", czy "miękkim stalinizmem"). Symbolem zakończenia "odwilży" było przywrócenie stanowisku pierwszego sekretarza nazwy "generalny sekretarz". W okresie tym w skład Biura Politycznego zawsze wchodzili przedstawiciele wojska i bezpieki, co zwiększało rolę resortów siłowych w procesie decyzyjnym. W czasie rządów Breżniewa liczba członków KPZR wzrosła z 11 do 19 milionów, przy czym nadreprezentowane były osoby w wieku produkcyjnym. Oznaczało to, że wszystkie osoby na odpowiedzialnych stanowiskach były już członkami partii, a nikt spoza tego grona nie mógł się o nie ubiegać. Stopniowe kostnienie nomenklatury miało utrudniać w kolejnych latach jakiekolwiek próby reform. Ponadto wszystkich członków partii poddawano silnej ideologizacji, co mimo często jej powierzchownych rezultatów (z powodu wyświechtania sloganów i widocznych różnic z praktyką), wpoiło wielu milionom obywateli radzieckich pewne schematy myślowe, pokutujące przez wiele lat. Przejawem tego było chociażby pojmowanie polityki międzynarodowej jako areny "walki klas" (co nakazywało utrzymywanie mocarstwowego i militarystycznego kursu państwa bez względu na jego realne możliwości), przeświadczenie o "nieuchronnym" zwycięstwie kapitalizmu, czy też stereotypy odnośnie systemu kapitalistycznego. Monopol partii na władzę sformalizowała nowa konstytucja ZSRR z 1977 r., do której w punkcie 6. wprowadzono zapis o jej "przewodniej roli w państwie". Jednak ideologia partii (materializm dialektyczny) była coraz mniej atrakcyjna dla młodych ludzi. Partia mogła metodami policyjnymi prześladować opozycję demokratyczną ("dysydentów"), ale nie potrafiła przekonać do sensowności swojej polityki. Co więcej, gasząc ruch dysydencki - który w rzeczywistości w większości stanowili nie antykomuniści, lecz zwolennicy różnego rodzaju "komunizmu reformatorskiego" - partia zamykała się przed dopływem aktywnych działaczy, potencjalnie skorych do jej ratowania w okresie kryzysu. Żywotność partii słabła też z powodu starzenia się jego kadr kierowniczych (co obok naturalnej utraty sił biologicznych wiązało się z równie naturalną zwiększoną zachowawczością) oraz pogarszającym się stanem zdrowia Breżniewa (a po jego śmierci, kolejnych dwóch następców). W partii formowały się dwie opcje: "reformatorska", nawiązująca do idealizowanej opozycji "starych bolszewików" przeciwko rządom Stalina oraz "konserwatywna", dążąca do przywrócenia stalinowskich metod sprawowania władzy oraz wprowadzenia w ideologii nacjonalistycznej nuty. Po śmierci Breżniewa i krótkotrwałych rządach ostrożnego reformatora Jurija Andropowa, a następnie radykalnie konserwatywnego Konstantina Czernienki (który podjął nawet próbę politycznej rehabilitacji Stalina), do władzy w 1985 doszedł umiarkowany zwolennik reformowania systemu - Michaił Gorbaczow.

Rządy Gorbaczowa (pierestrojka) cechowało lawirowanie między "reformatorami", domagającymi się głębszych reform a "konserwatystami", żądającymi ich zaniechania. Wprowadzone przez Gorbaczowa reformy: zwłaszcza wprowadzenie "jawności" (głasnost` - ograniczenie cenzury) i elementów demokracji podważyło władzę KPZR. Społeczeństwo dowiedziało się o zbrodniach związanych z rządami bolszewików, także w czasach oficjalnie gloryfikowanego Lenina oraz zweryfikowało propagandowe tezy o wysokim poziomie życia w porównaniu z krajami zachodnimi. Z kolei wobec pogłębiających się tendencji antyradzieckich w wielu republikach, miejscowe kierownictwa partii w celu zachowania wpływów przyłączały się do ruchów demokratycznych i narodowych (vide: Litwa, Łotwa, Estonia, Ukraina, Gruzja, Azerbejdżan, Armenia). Z odwrotnych przesłanek - z obawy przed napływem prądów demokratyzacyjnych - do emancypacji zaczęli dążyć przywódcy partyjni republik środkowoazkatyckich (np. Kazachstan, Uzbekistan). W obrębie KPZR zaczęły powstawać oficjalne platformy zrzeszające członków o określonych poglądach (np. "bolszewicka", "demokratyczna" itp.), co oznaczało realizację surowo dawniej potępianej "frakcyjności". KPZR straciła też dwa "monopole": na status jedynej partii politycznej, gdyż metodą faktów dokonanych zaczął tworzyć się system wielopartyjny oraz "na komunizm", gdyż zaczęły powstawać także małe, niezależne partie nawiązujące do ideologii komunistycznej. W 1990 r. Komunistyczna Partia Litwy formalnie wystąpiła z KPZR, z kolei utworzenie własnej partii republikańskiej przeforsowali komuniści z Rosji na czele z Iwanem Połozkowem (z racji swych rozmiarów de facto dublowała KPZR). Nastąpił też definitywny rozłam pomiędzy aparatem a "dołami" partyjnymi i odtąd wielu nominalnych członków partii występowało oficjalnie przeciwko jej władzy. Słabnięcie struktur partyjnych zauważył Gorbaczow, który zaczął szukać nowego oparcia swojej władzy w pomyślanym jako alternatywa dla Komitetu Centralnego KPZR Zjeździe Deputowanych Ludowych, przez który przeforsował wykreślenie punktu 6. konstytucji ZSRR o "przewodniej roli" partii komunistycznej oraz stworzenie dla siebie stanowiska prezydenta ZSRR. Niemożność znalezienia lekarstwa na pogłębiający się kryzys gospodarczy do reszty pogrzebała autorytet władz. Gorbaczow nie zadowolił żadnej z partyjnych frakcji: "reformatorzy" (Borys Jelcyn, Eduard Szewardnadze) stopniowo opuścili partię, tworząc nowe polityczne organizacje; natomiast "konserwatyści" obwiniali go o upadek władzy i postanowili usunąć. Nieudany przewrót dokonany przez zastępującego Gorbaczowa Giennadija Janajewa 19 sierpnia 1991 roku przypieczętował utratę władzy przez KPZR. 24 sierpnia rosyjska Rada Najwyższa zawiesiła działalność KPZR. Wobec tego Gorbaczow złożył rezygnację z funkcji sekretarza generalnego, rozwiązał Komitet Centralny i wezwał partię do samorozwiązania. Decyzją parlamentu rosyjskiego z 28 sierpnia KPZR została zlikwidowana i zakazana, a jej majątek - zasekwestrowany. Podobne decyzje podejmowano równolegle w pozostałych republikach radzieckich. W rezultacie 29 września, po pięciodniowym epizodzie zarządu Władimira Iwaszki, przestała istnieć.

Później w wielu dawnych republikach ZSRR powstało wiele nowych partii komunistycznych., wobec czego podjęto pomysł ich zjednoczenia i wskrzeszenia dawnej wielkiej partii. W 1992 r. grupa konserwatywnych komunistów z Olegiem Szeninem na czele "odbudowała" (faktycznie założyła od nowa) KPZR (właściwie SKP-KPZR) i ogłosiła jej oficjalną reaktywację (tzw. XXIX Zjazd Odnowicielski KPZR). (W skład reaktywowanej KPZR weszły: Komunistyczna Partia Federacji Rosyjskiej, Rosyjska Komunistyczna Partia Robotnicza, Sojusz Komunistów Rosji, Partia Komunistów Rosyjskich, Komunistyczna Partia Republiki Tatarstan (obecnie w składzie KPFR), Komunistyczna Partia Ukrainy, Sojusz Komunistów Ukrainy, "Ruch dla Demokracji, Społecznego Rozwoju i Sprawiedliwości na Białorusi", Partia Komunistów Republiki Mołdawia, Komunistyczna Partia Republiki Naddniestrzańskiej, Jedyna Komunistyczna Partia Gruzji, Komunistyczna Partia Abchazji, Komunistyczna Partia Azerbejdżanu, Sojusz Robotników Armenii, Komunistyczna Partia Kazachstanu, Komunistyczna Partia Tadżykistanu, Komunistyczna Partia Uzbekistanu, Komunistyczna Partia Kirgistanu, Komunistyczna Partia Estonii, Sojusz Komunistów Łotwy, Komunistyczna Partia Litwy). Nowa partia sądziła się przed Trybunałem Konstytucyjnym z administracją państwową o anulowanie decyzji o niekonstytucyjności KPZR z 1991 r. i usiłowała przejąć majątek swojej poprzedniczki.

Na terytorium dawnego ZSRR działało lub działa nadal wiele innych partii nawiązujących do starej partii Lenina (kilkukrotnie podejmowano próby ich różnorakiego zjednoczenia). Najznaczniejszą z nich jest druga siła rosyjskiego parlamentu, uznawana często za spadkobiercę KPZR, KPFR z Giennadij Ziuganow.


Inne hasła zawierające informacje o "Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego":

Dziady (zwyczaj) ...

Rodzimy Kościół Polski ...

Wierny ...

Adwentyzm ...

Oddychanie komórkowe ...

Wiktor Sukiennicki ...

Tadeusz Kognowicki ...

Adolf Giżyński ...

Žalgiris Kowno ...

1499 ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego":

21 Alkohol i inne używki. Kolizje i wypadki (plansza 6) ...

21 Alkohol i inne używki. Kolizje i wypadki (plansza 5) ...

01 Znaki drogowe - znaki dodatkowe (plansza 8) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie