Kompas turystyczny wykorzystywany do orientacji mapy.
Kompas magnetyczny –
przyrząd
nawigacyjny służący do wyznaczania kierunku
południka magnetycznego
. W kompasie wykorzystywane jest
zjawisko
ustawiania się swobodnie zawieszonego magnesu wzdłuż linii
pola magnetycznego
. Kompas składa się z wąskiego, długiego i lekkiego
magnesu
(tzw.
igły magnetycznej
) ułożyskowanego na pionowej osi oraz tarczy z podziałką kątową (tzw.
róży kompasowej
). Współczesne kompasy wypełnione są płynem (zwykle alkoholem), co zapobiega ciągłemu drganiu igły utrudniającemu odczyt.
Kompasy magnetyczne źle działają w pobliżu:
gdyż obiekty te zakłócają naturalne pole magnetyczne Ziemi, a w rezultacie zniekształcają wskazania kompasu. Do kompasów nie można też zbliżać ciał silnie naelektryzowanych. Pomimo tego, że metalowa obudowa przeciwdziała elektryzowaniu igły, w szczególnych przypadkach na igłę mogą działać siły elektrostatyczne zakłócające pomiar.
Poprawki w nawigacji z kompasem magnetycznym
Nawigacja przy użyciu kompasu magnetycznego wymaga uwzględnienia
poprawek
.
Ze względu na różne położenie
biegunów magnetycznych
i
geograficznych
im większa
szerokość geograficzna
tym większe odchylenie między południkiem geograficznym a magnetycznym wskazywanym przez kompas (wpływ ma też niejednolitość pola magnetycznego Ziemi). (patrz:
deklinacja magnetyczna
) i dlatego powyżej 85° N lub S przestają one spełniać swoje zadanie.
Obiekty znajdujące się w pobliżu kompasu – na przykład stalowy kadłub statku – mogą zakłócać jego wskazania (patrz:
dewiacja kompasu
).
Historia
Pierwsza wzmianka o użyciu w nawigacji igły magnetycznej, unoszącej sie na wodzie w naczyniu[1], jest w chińskiej książce Zhu Yu Pingzhou Ke Tan z
1117
choć
Shen Kuo
opisał kompas juz w 1088 w Mengxi Bitan.
W Europie pierwsza wzmianka o igle magnetycznej i jej wykorzystaniu w żegludze jest w De naturis rerum (O naturze rzeczy) Alexandra Neckamana napisanej prawdopodobnie w 1190 roku w Paryżu[1]
Prawdziwy kompas (igła magnetyczna w pustym pudełku obracająca się na trzpieniu), znany jest w Europie od co najmniej roku 1300[2]. W Chinach w takiej formie znany jest od przełomu XVI I XVII wieku[3].
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 Barbara M. Kreutz, Mediterranean Contributions to the Medieval Mariner's Compass Technology and Culture, Vol. 14, Nr 3. (1973), s.373
- ↑ Frederic C. Lane, The Economic Meaning of the Invention of the Compass The American Historical Review, Vol. 68, No. 3. (Apr., 1963), p.615
- ↑ Li Shu-hua, Origine de la Boussole 11. Aimant et Boussole Isis, Vol. 45, No. 2. (Jul., 1954), p.193
Zobacz też
