Codex Iuris Canonici, Pii X Pontificis Maximi iussu digestus, Benedicti Papae XV auctoritate promulgatus (
pol.
kodeks prawa kanonicznego) to pierwsza nowoczesna kodyfikacja
prawa kanonicznego
Kościoła katolickiego
obrządku łacińskiego promulgowana
27 maja
1917
r. przez
Benedykta XV
bullą Providentissima Mater Ecclesia. Kodeks wszedł w życie
19 maja
1918
.
Kodeks składa się z pięciu ksiąg, które dzielą się na części (oprócz pierwszej), działy, tytuły, rozdziały i artykuły. Zawiera 2414 kanony, w razie potrzeby podzielone na paragrafy, a te - na numery.
- Księga I. Normy ogólne (kan. 1-86)
- Księga II. O osobach (kan. 87-725)
- Księga III. O rzeczach (kan. 726-1551)
- Księga IV. Procesy (kan. 1552-2194)
- Księga V. Przestępstwa i kary (kan. 2195-2414)
Kodeks zastąpił wszystkie dotychczasowe przepisy z wyjątkami, które zostały określone w kan. 2-5. Obowiązywał Kościół obrządku łacińskiego, jednakże dotyczył również Kościołów wschodnich w sprawach wyraźnie wskazanych lub z samej ich natury. Uporządkował wiele instytucji przez włączenie norm, które wynikały do tej pory ze zwyczaju lub doktryny, a wiele z nich uregulował na nowo i w sposób odpowiadający potrzebom epoki.
Nie był jednak pozbawiony wad wśród których wskazywano przede wszystkim systematykę, w niektórych przypadkach zbytnią zwięzłość przepisów powodującą niejasność, niekonsekwencję terminologiczną, niejednolitość redakcji i odwoływanie się przy wykładni do prawa pozakodeksowego.
Przebieg prac kodyfikacyjnych
19 marca
1904
papież Pius X
w
motu proprio
Arduum sane munus powołał do życia Komisję Kodyfikacyjną oraz kolegium konsultorów w celu odnowienia dyscypliny kościelnej. Sekretarzem Komisji został mianowany
Piotr Gasparri
, który odegrał znaczącą rolę w przygotowywaniu kodyfikacji. Zwrócono się również do episkopatów o zgłaszanie propozycji, wyznaczenie swojego reprezentanta wśród członków Komisji lub też przedstawienie jednego duchownego spoza
Rzymu
, który miałby być w stałym kontakcie z organami ustanowionymi przez papieża. Również uczelnie kościelne mogły fakultatywnie uczestniczyć w pracach kodyfikacyjnych. Przesłane przez
biskupów
uwagi i propozycje poddane zostały opracowaniu przez konsultorów.
Szczegóły prac Komisji Kodyfikacyjnej nie są dokładnie znane. Po ośmiu latach prac projekt kodeksu został ukończony i w latach
1912
-
1914
został przesłany częściami biskupom i tym, którzy mieli prawo do udziału w soborze powszechnym do zaopiniowania. Treść projektu była objęta tajemnicą. Tym razem uwagi były opracowywane tylko przez Komisję Kodyfikacyjną.
W
1914
zmarł
Pius X
. Jego następca kontynuował prace z taką samą wytrwałością. Zrewidowany projekt został w
1916
przesłany do konsultacji, tym razem kardynałom i prałatom
Kurii Rzymskiej
. Na podstawie przesłanych uwag dokonano kolejnej redakcji projektu. Kodeks był już gotowy
4 grudnia
1916
, kiedy to na konsystorzu tajnym papież zapowiedział promulgację kodeksu. Jednak jeszcze przed promulgacją papież ogłosił motu prioprio Alloquentes (marzec
1917
) i Dei providentes (maj
1917
) wprowadzając nowe regulacje dotyczące Kurii Rzymskiej. Wpłynęło to na ostateczną redakcję kodeksu.
Został zastąpiony przez
kodeks prawa kanonicznego z 1983
.
Zobacz też
Linki zewnętrzne