Elementy morfotyczne krwi – upostaciowane składniki krwi , będące albo żywymi komórkami (leukocyty), wyspecjalizowanymi komórkami o ograniczonym metabolizmie (erytrocyty), bądź fragmentami komórek (trombocyty). Elementy morfotyczne krwi są wytwarzane w układzie krwiotwórczym , który obejmuje głównie szpik kostny czerwony , a także węzły chłonne , śledzionę , migdałki , grasicę . Muszą być stale wytwarzane; u człowieka długość ich życia wynosi od kilku godzin do kilku lat.

Wyróżnia się:

• leukocyty
• erytrocyty
• trombocyty

Erytrocyty

Krwinki czerwone, nazywane inaczej erytrocytami lub czerwonymi ciałkami, są to krwinki wytwarzane w szpiku kostnym czerwonym. Są grubości około 2 mikrometra i średnicy 7,5 mikrometra. Widziane z boku mają kształt biszkopta, co zwiększa ich powierzchnię. Przed wydostaniem się do krwi tracą jądro komórkowe . Żyją około 120 dni. Przez cały ten okres (120 dni) pełnią rolę "przenośnika" gazów w krwi , co możliwe jest dzięki zawartemu w nich barwnikowi-hemoglobinie. Erytrocyty transportują głównie tlen , który zabierają z płuc i przenoszą do narządów ciała, ale także dwutlenek węgla , który transportowany jest z komórek do płuc głównie w osoczu krwi. Po tym okresie niszczone są w tzn. układzie siateczkowośródbłonkowym, głównie w śledzionie . Następuje przy tym odłączenie części hemoglobiny zwanej hemem, oraz rozerwanie pierścienia hemowego, który zmienia się w biliwerdynę. U człowieka większość biliwerdyny przekształca się w bilirubinę, która razem z kwasem glukuronowym w wątrobie , zostaje sprzężona, a następnie wydzielona razem z żółcią poza ustrój. U mężczyzn liczba krwinek czerwonych w 1 mm³ krwi wynosi około 5,4 mln, a u kobiet około 4,8 mln. Każdego dnia ulega rozpadowi około 7,5 g hemoglobiny, tyle samo też jej powstaje.

Trombocyty

Płytki krwi nazywane są inaczej krwinkami płytkowymi lub trombocytami . Są to małe fragmenty cytoplazmy oderwane od wielkich komórek szpiku nazywanych megakariocytami. Długość ich średnicy wynosi od 2 do 4 mikrometrów. Biorą one udział w procesie krzepnięcia krwi-zawierają one duże ilości serotoniny, która obkurcza naczynia krwionośne . Krwinki te gromadzą się w miejscach uszkodzeń naczyń, gdzie "przyczepiają" się do uszkodzonej ściany naczyniowej, a następnie uwalniają serotoninę. Substancja ta powoduje lokalny skurcz ściany naczyniowej, co zmniejsza krwawienie. Zapoczątkowała ona tworzenia włókienek białkowych, czopując ranę. W utworzoną wcześniej "sieć" wpadają krwinki tworząc skrzep, który po wyschnięciu przemienia się w tzw. strup i umożliwia rozpoczęcie procesu odbudowy uszkodzonych tkanek. 1 mm³ krwi powinien zawierać około 300 000 płytek.

Leukocyty

Krwinki białe, nazywane są inaczej leukocytami . 1 mm³ krwi powinien zawierać około 4000-11000 leukocytów. Liczba ta stanowi tylko małą część ogólnych zasobów tych krwinek w ustroju. Duże zapasy ich są stale gromadzone w szpiku kostnym, śledzionie i węzłach chłonnych , skąd wyrzucane są do krwi pod wpływem odpowiedniego impulsu. Będąc w krwi mogą zwiększyć swą liczbę nawet dziesięciokrotnie. Po wpływem odpowiednich bodźców może także zwiększyć się wytwarzanie krwinek białych. Krwinki białe dzielą się pod względem wyglądu i budowy na kilka rodzajów: granulocyty, limfocyty i monocyty. Największą grupę stanowią granulocyty. Ich nazwa pochodzi od zawartości licznych ziarnistości w cytoplazmie. Można je podzielić na:

• obojętnochłonne;
• kwasochłonne;
• zasadochłonne.

Obojętnochłonne stanowią 50-70% wszystkich krwinek białych. Kwasochłonne stanowią 1-4%, a zasadochłonnych jest 0,4%. Jądro małych granulocytów jest w kształcie podkowy lub pałeczki. Potem, w miarę dojrzewania jądra, staje się wielopłatowe (segmentowane). Granulocyty wytwarzane są w szpiku kostnym. Komórki obojętnochłonne po "wejściu" do krwi przebywają w niej około 7 godzin, żyją około 30 godzin. Wiele z nich opuszcza ustrój przewodem pokarmowym. Granulocyty obojętnochłonne mogą przedostać się do tkanek, poprzez ścianę naczyń włosowatych. Ten samoistny proces nazywany jest diapedezą. następuje on pod wpływem pewnych związków chemicznych powstających w zakażonych tkankach. te granulocyty otaczają ciała obce (m.in. ciała obce) usiłując je zniszczyć. W ognisku zakażenia pojawia się płyn zwany ropą . Złożony on jest z milionów fagocytów. W przebiegu zakażenia ustroju bakteriami liczba granulocytów zwiększa się, ponieważ mobilizują się one do krwi poprzez czynnik zakaźny. Granulocyty dzielą się na:

• bazofil;
• neutrofil;
• eozynofil.

Duża ilość granulocytów we krwi zazwyczaj świadczy o infekcji bakteryjnej.

Limfocyty

Limfocyty są to komórki krwi wytwarzane głównie w węzłach chłonnych(limfatycznych) i grasicy. Stosunkowo mniejsza część wytwarzana jest w szpiku kostnym. Limfocyty zdolne są do wytwarzania przeciwciał, dlatego należą do komórek immunokompetentnych. Np. jeżeli do ustroju przedostanie się obce białko, co jest równoznaczne z wtargnięciem niebezpiecznych dla życia drobnoustrojów chorobotwórczych, następuje wówczas szereg reakcji obronnych, tzw. reakcji immunologicznych, które polegają na wytworzeniu substancji, które reagują z ciałem obcym, tak aby jak najszybciej zostało ono unieszkodliwione i wydalone z ustroju. Odróżnia się limfocyty małe i duże. Małe wyglądają prawie jak jądra komórkowe otoczone znikoma ilością cytoplazmy, a ich średnica wynosi od 6 do 10 mikrometrów. Limfocyty duże mają średnicę ok. 12-16 mikrometrów, jajowate jądro i nieco większą ilość cytoplazmy.

Monocyty

Monocyty są czynnymi fagocytami, podobnie jak granulocyty obojętnochłonne.

Zobacz też

• erytrocyty
• leukocyty
• granulocyty
• krew

Bibliografia