Klaudiusz, Tiberius Claudius Drusus Nero Germanicus (ur.
1 sierpnia
10 p.n.e.
w
Lugdunum
w
Galii
, zm.
13 października
54
n.e.) – cesarz rzymski, syn
Druzusa Starszego
i
Antonii Młodszej
.
Był bratankiem cesarza
Tyberiusza
i stryjem cesarza
Kaliguli
. Klaudiusz był
cesarzem rzymskim
od
25 stycznia
41
roku. Oficjalna tytulatura cesarska: Tiberius Claudius Caesar Augustus Germanicus.
Wywód przodków
Młodość
Pomimo tak bliskich powiązań z panującą dynastią nie brał udziału w życiu publicznym. Przyczyną tego były liczne ułomności fizyczne spowodowane przedwczesnym przyjściem na świat - 5 miesiąc ciąży[]. Klaudiusz utykał na skutek
paraliżu
dziecięcego, ślinił się,
jąkał
, miał mimowolne ruchy mięśni twarzy, ciekło mu z nosa, z powodu świnki ogłuchł na prawe ucho i często chorował. Członkowie rodziny uważali to za skutek umysłowego upośledzenia i dlatego trzymali go z dala od świata publicznego. W szczególności matka
Antonia
(nazywała go "monstrum zaczętym ale nie dokończonym przez naturę") i babka
Liwia
traktowały go jak idiotę. Nie powierzono mu żadnych urzędów oficjalnych. Będąc izolowany przez całe dzieciństwo i młodość poświęcał czas na czytanie zdobywając szeroką wiedzę, szczególnie z zakresu historii. To, że traktowano go jako głupka, uchroniło go od niebezpieczeństw związanych z wewnętrzną walką o władzę w rodzinie cesarskiej. Nikt nie przewidywał, że może odegrać jakąkolwiek rolę polityczną.
Jego bratanek,
Kaligula
, gdy został cesarzem, dla żartu mianował Klaudiusza
konsulem
dokooptowanym od
1 lipca
37
roku. Był to pierwszy publiczny urząd sprawowany przez Klaudiusza, który miał wtedy 46 lat.
Panowanie
W zamieszaniu po morderstwie
Kaliguli
część żołnierzy gwardii pretoriańskiej zdecydowała się na obwołanie cesarzem Klaudiusza, jedynego dorosłego przedstawiciela
dynastii julijsko-klaudyjskiej
. Tradycja mówi, że został znaleziony, gdy ukrywał się za kotarą, wbrew swej woli zaniesiony do obozu
pretorianów
i tam obwołany imperatorem. Pomimo początkowego sprzeciwu
senat
, świadom swojej bezsilności wobec żołnierzy, zatwierdził jego status. Po raz pierwszy tak jawnie unaocznił się prawdziwy charakter
pryncypatu
– władza cesarzy opierała się na sile militarnej, a czasy, gdy wola senatu miała znaczenie, bezpowrotnie minęły.
Klaudiusz, chcąc zyskać militarną wiarygodność, podjął wyprawę do
Brytanii
w
43
r. Po powrocie do Rzymu świętował tryumf w
44
r.
Charakterystyczna dla panowania Klaudiusza jest wzrastająca rola
wyzwoleńców
w sprawowaniu władzy. Cesarz, nie mając zaufania do kręgów senatorskich, główną rolę w administracji i w radzie przybocznej powierzał wyzwoleńcom. Kilku z nich;
Tyberiusz Klaudiusz Narcyz
, Tyberiusz Klaudiusz Polibiusz, Kallist i
Pallas
zdobyło bardzo wpływową pozycję.
Klaudiusz ulegał też wpływom swoich żon. Najpierw poślubionej w
38
r.
Messalinie
, która urodziła mu
Brytanika
i
Oktawię
. Antyczne źródła przedstawiają Messalinę jako nimfomankę organizującą orgiastyczne zabawy i doprowadzającą do skazywania na śmierć byłych kochanków lub tych, którzy ośmielali się odrzucać jej awanse. Zgubiła ją ceremonia małżeństwa z Gajuszem Siliuszem odbyta pod nieobecność Klaudiusza. Narcyz ujawnił to Klaudiuszowi i dopilnował egzekucji Messaliny. W
48
r. Klaudiusz poślubił
Agrypinę
– swoją bratanicę. Jej silna osobowość zdominowała ostatnie lata panowania cesarza. Wyrazem jej wzrastającej roli politycznej był przyznanie jej przez senat tytułu Augusty. Doprowadziła też do zajęcia przez jej syna z pierwszego małżeństwa –
Nerona
, pierwszeństwa w sukcesji, przed rodzonym synem Klaudiusza, Brytanikem. Neron został najpierw adoptowany w
50
roku, a trzy lata później poślubił córkę cesarza – Oktawię. Chcąc wykorzystać sytuację Agrypina, jak podają źródła, kazała trucicielce –
Locuście
- sporządzić truciznę i otruła Klaudiusza potrawą z grzybów. Klaudiusz został pochowany w
Mauzoleum Augusta
.
Małżeństwa i dzieci
| | Klaudiusz | Imperator Tyberiusz Klaudiusz Cezar August Germanik | |
| | |
| | | | | | | | | |
| | | | | | | | | |
| 1 | Klaudia | nie uznana przez Klaudiusza |
| | | 3 |
Brytanik
| Tyberiusz Klaudiusz Cezar Druzus Germanik Brytanik |
|
| | | | | |
| | | | | |
| | Korneliusz Sulla | zmarł przed ukończeniem 2 roku życia |
| | |
| | | | |
| | | | |
Ciekawostki
Klaudiusz jest ostatnią znaną osobą, która rozumiała
teksty etruskie
, napisał nawet słownik łacińsko-etruski (nie zachowany) na podstawie informacji uzyskanych od kapłanów etruskich.
Klaudiusz
jąkał się
. Gdy jego następca,
Neron
, wygłaszał mowę pogrzebową, w której chwalił mądrość i przezorność swego ojczyma, nikt z obecnych nie mógł powstrzymać się od śmiechu.
Po śmierci Klaudiusz z woli Nerona został ubóstwiony jako Divus Claudius. Niechętny zmarłemu
Seneka
napisał tragikomedię Udynienie Boskiego Klaudiusza, opisującą przybycie cesarza do nieba i drwiny innych bogów na temat jego osoby i defektów fizycznych.
Najbardziej znaną powieścią o życiu cesarza jest dyptyk
Ja, Klaudiusz
i
Klaudiusz i Messalina
pióra
Roberta Gravesa
.
Zobacz też
Bibliografia
- Cary M., Scullard H. H., Dzieje Rzymu. Od czasów najdawniejszych do Konstantyna. t. I, Warszawa 1992.
- Krawczuk A., Poczet cesarzowych Rzymu, ISKRY, Warszawa 2006.
- Krawczuk A., Poczet cesarzy rzymskich, ISKRY, Warszawa 2006.
- Swetoniusz, Żywoty cezarów., Ossolineum, Wrocław 1987.
- Tacyt, Dzieła t.I-II, Warszawa,1957, 2004.
- Władcy i wodzowie starożytności. Słownik, pod red. P. Iwaszkiewicz, W. Łoś, M. Stępień, Warszawa 1998.
Linki zewnętrzne