Orlik pospolity
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Klad :	rośliny naczyniowe
Klad :	Euphyllophyta
Klad :	rośliny nasienne
Klasa :	okrytonasienne
Rząd :	jaskrowce
Rodzina :	jaskrowate
Rodzaj :	orlik
Gatunek :	orlik pospolity
Nazwa systematyczna
Aquilegia vulgaris L. Sp. pl. 1:533. 1753

Gatunek trujący

Trzmiel podczas zapylania kwiatu orlika pospolitego

Orlik o różowych kwiatach

Kwiat

Orlik pospolity (Aquilegia vulgaris L. ) – gatunek rośliny z rodziny jaskrowatych . Pochodzi z Europy i w Afryki Północnej^[2]. Występuje również w stanie dzikim w Polsce, jest niezbyt pospolity^[3]. Rośnie na rozproszonych stanowiskach zarówno na niżu, jak i w górach, najwyżej sięga w Tatrach ^[4]. Pochodzi też od niego wiele mieszańców uprawianych jako rośliny ozdobne^[2].

Morfologia

Łodyga

Wysokość do 1 m, najczęściej osiąga od 30 do 60 cm. Pod ziemią roślina posiada krótkie i grube kłącze .

Liście

Podwójnie trójsieczne, na długich ogonkach lub trójwrębne, brzegiem karbowane.

Kwiaty

Fioletowe, (bardzo rzadko w naturze białe lub różowe – oddzielne podgatunki) osadzone są na długich szypułkach , z właściwą dla orlików hakowato zagiętą ostrogą . Okwiat złożony z pięciu części bezostrogowych i pięciu zaopatrzonych w ostrogi . Wewnątrz kwiatu 5-6 owłosionych słupków i liczne, również owłosione pręciki.

Owoc

Mający długość ok. 3 cm mieszekz dzióbkiem, zawierający czarne i lśniące nasiona.

Biologia i ekologia

Bylina , hemikryptofit . Kwitnie między majem a lipcem, kwiaty zapylane są przeważnie przez trzmiele^[4]. Siedlisko: widne lasy liściaste i niezbyt wilgotne zarośla . Dobrze czuje się na glebach żyznych. Lubi stanowiska półcieniste lub słoneczne. Cała roślina jest lekko trująca . Przy doustnym spożyciu powoduje odurzenie, omdlenia, zwężenie źrenic, biegunkę i trudności w oddychaniu^[5].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta ochroną gatunkową . Z powodu swoich ładnych kwiatów bywa zrywany i przesadzany do ogródków przydomowych^[4]. Wiele jego stanowisk znajduje się w parkach narodowych, gdzie są dobrze chronione.

Zastosowanie

• Roślina ozdobna – świetnie nadaje się na kwiat cięty czy bylinę rabatową. W ogrodach rzadko jednak uprawia się typową formę gatunku, zazwyczaj uprawiane są jego kultywary i mieszańce o kwiatach w kolorze białym, różowym, karmazynowym, purpurowym^[6]
• Orlik jest naturalnym repelentem – skutecznie odstrasza ślimaki od obgryzania roślin rosnących w jego sąsiedztwie.
• Roślina lecznicza : Ziele orlika – Herba Aquilegiae zawiera alkaloidy (magnoflorynę) oraz kumarynę i glikozyd nitrylowy. Dawniej był wykorzystywany w lecznictwie ludowym, obecnie tylko w homeopatii .

Uprawa

Uprawiany jest głównie ze względu na ładne kwiaty. Po przekwitnięciu staje się nieozdobny, dlatego też uprawia się go zazwyczaj w towarzystwie innych roślin. Jest łatwy w uprawie. Jest całkowicie mrozoodporny, najlepiej rośnie na lekkiej, przepuszczalnej i próchnicznej glebie i na stanowisku słonecznym^[6]. Uprawia się go przez podział lub z nasion wysiewanych jesienią lub wiosną^[6]. Jeżeli chcemy otrzymać osobniki o tych samych cechach co odmiana, należy rozmnażać przez podział rozrośniętych kęp.

Ciekawostki

• Nazwa łacińska wzięła się od słowa aquila – orzeł , ponieważ ostroga orlika przypomina szpon orła.
• Kiedyś robiono z tej rośliny płyn ściągający.
• Według mowy kwiatów orlik oznacza odmienne nastroje.

Przypisy