Kazimierz Fajans (także Kasimir Fajans, ur. 27 maja 1887 w Warszawie - zm. 18 maja 1975 w Ann Arbor , Michigan , USA ), fizykochemik amerykański pochodzenia polskiego, współtwórca nauki o promieniotwórczości . Trzykrotny kandydat do Nagrody Nobla .

Kazimierz Fajans urodził się w zasłużonej dla Polski zasymilowanej rodzinie żydowskiej . W 1904 ukończył szkołę średnią w Warszawie, następnie studiował chemię w Niemczech , początkowo w Uniwersytecie w Lipsku , a następnie w Heidelbergu i Zurichu . W 1909 uzyskał doktorat za badania nad syntezą stereoselektywną związków chiralnych . W latach 1910 - 1911 odbył roczny staż w Manchesterze , w Anglii, w laboratorium E. Rutherforda , gdzie zajmował się badaniem promieniotwórczości . Odkrył wówczas dwutorowy rozpad ( α i β ) jednego z izotopów bizmutu (zjawisko bifurkacji (rozgałęziania się) szeregów promieniotwórczych ). Wyznaczył okresy połowicznego zaniku niektórych radionuklidów. Następnie wrócił do Niemiec i objął stanowisko asystenta , a później docenta na Politechnice w Karlsruhe .

W 1912 odkrył niezależnie od Fredericka Soddy'ego prawo przesunięć promieniotwórczych (reguła Soddy'ego-Fajansa), które pozwoliło ustalić położenie w układzie okresowym wszystkich znanych pierwiastków promieniotwórczych i przyczyniło się do poznania izotopów pierwiastków. Wraz ze swoim doktorantem, Osvaldem H. Göhringiem, odkrył pierwiastek o liczbie atomowej 91 - brevis , któremu nadana została później nazwa protaktyn . Na podstawie analizy szeregów promieniotwórczych odkrył istnienie izotopów trwałych (niepromieniotwórczych). W wyniku badań adsorpcji jonów pierwiastków promieniotwórczych sformułował ogólne reguły strącania substancji z roztworów .

W roku 1917 objął Katedrę Chemii Fizycznej na Uniwersytecie Monachijskim , a od 1932 kierował Instytutem Chemii Fizycznej, który powstał dzięki dotacji Fundacji Rockefellera . Zajmował się wówczas budową cząsteczek i kryształów , odkrywając różne zależności termochemiczne i refraktometryczne dla substancji krystalicznych. Jego metoda oceny charakteru jonowo-kowalencyjnego wiązania chemicznego znana jest obecnie jako reguły Fajansa . W roku 1935 opuścił Niemcy w związku z eskalacją prześladowań hitlerowskich (m.in. pozbawienie go stanowiska profesora ). W tym czasie, ze względu na kampanię antysemicką , nie doszło do objęcia przez niego Katedry Chemii Nieorganicznej na Uniwersytecie Lwowskim po śmierci Stanisława Tołłoczki . Na krótko zatrzymał się w Cambridge w Anglii, a następnie wyjechał do Stanów Zjednoczonych , do Ann Arbor ( Michigan ), gdzie w 1936 objął katedrę na Uniwersytecie Stanu Michigan, z którym był związany do końca swego życia. Badania reakcji jądrowych przy użyciu cyklotronu doprowadziły go do odkrycia nowych izotopów ołowiu i renu .

W wyniku dalszych badań budowy cząsteczek opracował kwantykułową teorię wiązania chemicznego , która jednak nie zyskała akceptacji środowiska naukowego^[1]. W wieku 70 lat przeszedł na emeryturę, ale pozostał aktywny zawodowo. Był członkiem Polish Institute of Arts and Sciences of America i wielu towarzystw oraz akademii naukowych.

Źródła

• J. Hurwic "Kazimierz Fajans", Orbital, 340-341, 6/97.
• Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego - "Nauka dla każdego - chemia"

Przypisy