Kaplica św. Tomasza Apostoła i Matki Bożej Śnieżnej
nr rej. A7 (nr rej. wzgórza wawelskiego )
Zbudowano	ok. 1550
Wyznanie	Łaciński Kościół katolicki
Parafia	archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie
Rodzaj	Kaplica publiczna
Wezwanie	św. Tomasza Apostoła i Matki Bożej Śnieżnej
Obecnie	istnieje

Kaplica pod wezwaniem św. Tomasza Apostoła i Matki Bożej Śnieżnej, zwana Maciejowskiego – rzymskokatolicka świątynia o charakterze zabytkowym , należąca do parafii archikatedralnej św. Stanisława BM i św. Wacława w Krakowie .^[1] Jest jedną z kaplic publicznych bazyliki archikatedralnej św. Stanisława BM i św. Wacława w Krakowie na Wawelu . Znajduje się przy końcu północnego ramienia transeptu , pomiędzy sienią , prowadzącą do kapitularza (od zachodu), a kaplicą Lipskich (od wschodu). Kaplica stanowi mauzoleum bpa Samuela Maciejowskiego .

Historia

Obiekt został wybudowany w ok. 1550 r. przez egzekutorów testamentu bpa Samuela Maciejowskiego na miejscu XIV -wiecznej kaplicy bpa Floriana Mokrskiego w stylu renesansowym . Wtedy do portalu kaplicy wstawiono kratę, odlaną w warsztacie Hansa Vischera z Norymbergi . W 1552 r. powstał nagrobek fundatora, dłuta Jana Marii Padovano . W 1602 r. kardynał Bernard Maciejowski ufundował nową polichromię czaszy kopuły , ukazującą legendę Matki Bożej Śnieżnej oraz sceny z Roku Jubileuszowego . Kardynał spoczął w kaplicy w 1608 r. obok swego wuja. Nowy ołtarz drewniany z obrazem, przedstawiającym Matkę Bożą Śnieżną, flankowanym po bokach dwoma złoconymi kolumnami wystawiono w 1635 r. sumptem kanonika Stanisława Garwaskiego. Tego samego roku kanonik Wojciech Serebryski na obraz sprawił srebrną sukienkę. Ponadto Garwaski dodał do kaplicy wiszącą srebrną lampę oliwną i zapisał legat na sobotnie śpiewane Msze Święte o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny . W 3. ćwierci XVIII w. ołtarz zamieniono na marmurowy , projektu Franciszka Placidiego . Obraz z poprzedniego ołtarza wkomponowano do nowego. W tym czasie oddano również renesansową kratę do kaplicy Tomickiego. W latach 1905 – 1908 , z fundacji ks. Teofila Miodowicza dokonano restauracji według projektu Zygmunta Hendla . Wówczas Aleksander Borawski wykonał obecną dekorację malarską kopuły, a Sławomir Odrzywolski zaprojektował kratę, zamykającą kaplicę.

Architektura

Obiekt założony został na rzucie kwadratu. Bryła kaplicy składa się z dolnej kondygnacji, kopuły i latarni , nakrytej kopułką. Latarnia posiada półkoliście zamknięte otwory okienne. Zarówno kopuła, jak i kopułka nakryte są miedzianą blachą. Całość wieńczy złocony krzyż łaciński . Wewnątrz wydzielono trzy pomieszczenia: właściwą część kaplicy, zakrystię oraz klatkę schodową. Do kaplicy wiedzie barokowy portal z marmuru dębnickiego . Półkolistą, oprofilowaną arkadę z wolutowym kluczem flankują pilastry , ustawione na cokołach . Trzony kolumn oraz przyłucza arkady inkrustowane są różowym marmurem paczółtowickim, natomiast na wolutowych kapitelach znajduje się ornament, przypominający liście akantu . Na pilastrach wspiera się przełamane belkowanie z przerywanym segmentowym przyczółkiem , zakończonym wolutami. Pośrodku umieszczona jest nasada z wkomponowanym herbem Ciołek , malowanym na elipsowatej blasze. Nasadę również wieńczy przełamane belkowanie z segmentowym przyczółkiem, zakończonym krzyżem łacińskim. W otworze wejściowym spoczywa brązowa krata z aniołami i Matką Bożą z Dzieciątkiem na tle Wawelu . Przy ścianie wschodniej umieszczony jest ołtarz, wykonany z marmuru dębnickiego. Spoczywające na mensie retabulum składa się z dwóch kolumn korynckich ze złoconymi kapitelami, flankujących obraz Matki Bożej Śnieżnej. Na kolumnach wspiera się przełamane belkowanie z przerywanym przyczółkiem, zamkniętym wolutami oraz wieńczącą całość profilowaną nasadą. Po bokach ołtarza znajdują się drzwi do zakrystii (po lewej) i na klatkę schodową (po prawej). Przy ścianie zachodniej umiejscowiony jest nagrobek bpa Samuela Maciejowskiego. Wykonany jest z piaskowca i czerwonego marmuru. Całość opiera się na cokole. W zamkniętej półkoliście niszy, przyozdobionej kwiatonami , znajduje się rzeźba, przedstawiająca biskupa w pozie sansowinowskiej, spoczywająca na sarkofagu. Niszę ujmują dwie żłobkowane kolumny, podtrzymujące belkowanie. Ponadto na ścianach umieszczono trzy epitafia : archidiakona Andrzeja Krajewskiego – z płaskorzeźbnym w alabastrze popiersiem zmarłego oraz herbem Leliwa , kanoników Walentego Kluczborskiego i Stanisława Dąbrowskiego – utworzone z dwóch tablic zwieńczonych kartuszami z herbami Ogończyk i Poraj oraz kanonika Jakuba Sarnowskiego – marmurowa, z napisem i herbem Jastrzębiec .^[2] Polichromia na czaszy kopuły przedstawia sceny z życia Marii i legendy o obrazie Matki Bożej Śnieżnej.

Zobacz też

• Zakrystia kaplicy Maciejowskiego na Wawelu

Przypisy

Bibliografia

• Czyżewski, Krzysztof J., Królewska Katedra na Wawelu. Przewodnik. Wydanie poprawione. Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej. Kraków 2002.
• Kuczman, Kazimierz. Wzgórze wawelskie. Przewodnik. Wydanie drugie. Kraków 1988.
• Rożek, Michał. Krakowska katedra na Wawelu. Przewodnik dla zwiedzających. Wydanie trzecie. Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej. Kraków 1989.
• Rożek M., Katedra Wawelska w XVII wieku. Wydanie pierwsze. Wydawnictwo Literackie. Kraków 1980.
• Rożek, M., Złoty wiek. Szkice o sztuce renesansowej. Wydanie pierwsze. Krajowa Agencja Wydawnicza. Kraków 1991.

Zobacz też

• Matka Boska Śnieżna