Kaplica Trójcy Świętej w Krakowie
nr rej. A7 (nr rej. wzgórza wawelskiego )
Kaplica Trójcy Świętej (z lewej, poniżej wieży)
Zbudowano	1431 – 1433
Data poświęcenia	ok. 1432
Wyznanie	Łaciński Kościół katolicki
Parafia	Parafia archikatedralna św. Stanisława BM i św. Wacława w Krakowie
Rodzaj	Kaplica publiczna
Wezwanie	Trójcy Świętej
Budulec	cegła
Obecnie	istnieje

Kaplica pod wezwaniem Trójcy Świętej, zwana królowej Zofii oraz Seminaryjską – rzymskokatolicka świątynia o charakterze zabytkowym , należąca do parafii archikatedralnej św. Stanisława BM i św. Wacława w Krakowie ^[1]. Jest jedną z kaplic publicznych bazyliki archikatedralnej św. Stanisława BM i św. Wacława w Krakowie na Wawelu . Znajduje się przy zachodnim końcu nawy północnej. Po lewej stronie kaplicy usytuowane jest jedno z wejść do katedry.

Historia

Obiekt postał w latach 1431 – 1432 sumptem królowej Zofii Holszańskiej . Ruscy malarze pokryli wówczas ściany i sklepienie polichromią . Do kaplicy ufundowano również prebendę oraz zaopatrzono ją w paramenty liturgiczne. W 1. połowie XVI w. wzniesiono nowy ołtarz sumptem kanonika katedralnego Jakuba Wedelskiego – tzw. Ołtarz Zatorski^[2]. Kaplicę przebudowano w XVII w. na mauzoleum dla bpa Piotra Tylickiego , zachowując rusko-bizantyjskie malowidła. Do prac przystąpiono w 1613 r. Kierował nimi krakowski jezuita ks. Fryderyk Szembek. Wówczas postawiono biskupowi marmurowy pomnik nagrobny, którego niezadowolony Tylicki kazał poprawić królewskim mularzom i kamiennikom. Ponadto do kaplicy wstawiono złocone stalle i ołtarz (na lewo od wejścia) z wizerunkiem ukrzyżowanego Jezusa Chrystusa, malowanego na miedzianej blasze, ujętego w kolumny . W zwieńczeniu retabulum przedstawiono Madonnę Bolesną. Ponadto po bokach zawieszono cztery obrazy miedziane, wyobrażające Mękę Pańską . Natomiast na prawo od wejścia ustawiono ołtarz, z przedstawieniem Trójcy Świętej. Przedsięwzięcie zakończono w 1615 r., płacąc za całość 5500 złp . Tego samego roku biskup Tylicki erygował fundację dla altarysty . W 1830 r. ustawiono pomnik hrabiego Włodzimierza Potockiego , dłuta Bertela Thorvaldsena , stworzony nakładem żony hrabiego – Tekli Potockiej z Sanguszków. W latach 1836 – 1844 obiekt gruntownie przekształcono sumptem Anny Potockiej z Tyszkiewiczów , którą kierował Franciszek Maria Lanci . W tym czasie ustawiono marmurowy nagrobek fundatorki, dłuta Adama Tadoliniego i Luigi Pampaloniego (figurka modlącej się dziewczynki) oraz popiersie matki Anny Potockiej – Konstancji Tyszkiewicz z Poniatowskich z ok. 1792 r., dłuta Dominika Cardelliego. Ostatnie zmiany dokonano w latach 1899 – 1904 , opierając się na projekcie Sławomira Odrzywolskiego . Wtedy to kaplicę nakryto nowym sklepieniem neogotyckim ( 1900 ). Z tego okresu pochodzą także witraże i nowa polichromia Włodzimierza Tetmajera ( 1902 – 1904) oraz krata .

Architektura

Posąg Włodzimierza Potockiego dłuta Bertela Thorvaldsena

Obiekt wybudowano w stylu gotyckim z kamiennych cegły. Bryłę kaplicy tworzy podstawa na kwadratowym rzucie. Elewacja pokryta jest kamiennym laskowaniem , wykonanym z piaskowca . Dwa naroża zdobią pinakle . Do wnętrza prowadzi neogotycka krata. Pokrywająca ściany polichromia przedstawia wizerunki Matki Boskiej Częstochowskiej , Ostrobramskiej , Berdyczowskiej i Kalwaryjskiej oraz zaślubiny królowej Zofii Holszańskiej z Władysławem Jagiełłą i tą królową jako wdowę, z synami Władysławem i Kazimierzem . Przy ścianie wschodniej, na prawo od wejścia, umieszczono posąg Włodzimierza Potockiego , wykonany z białego marmuru kararyjskiego. Rzeźba stoi na profilowanym cokole , na którym umieszczono płaskorzeźbę Geniusza Śmierci (z przodu) oraz napis: Włodzimierz Potocki urodzony w Tulczynie dnia 10 Lutego 1789 zmarły w Krakowie dnia 8 Kwietnia 1812 ROKU (po prawej). Sam Potocki ukazany jest w stroju rzymskiego żołnierza. Przy nim znajduje się zbroja i hełm żołnierski. Ścianie północnej zajmuje natomiast płyta nagrobna biskupa Tylickiego w obramieniu z 1900  r. Ukazuje ona modlącego się zmarłego przed ukrzyżowanym Jezusem Chrystusem. Pod nią płyta grobowa królowej Zofii. Przy ścianę zachodnią umiejscowiono nagrobek Anny z Tyszkiewiczów z białego marmuru. Zmarłą wyobraża klasycystyczna płaskorzeźba z przodu nagrobka, ujęta w neogotycką ramę. Powyżej wizerunku fundatorki, na środku znajduje się kartusz z herbami Łabędź i Leliwa . Nad kartuszem profilowany postument z klęczącą figurką modlącej się dziewczynki. Ołtarz przy ścianie południowej składa się z mensy z białego marmuru. Pośrodku kartusz z herbami Łabędź i Leliwa, flankowany dwoma pilastrami toskańskimi . Na mensie spoczywa rzeźba Matki Boskiej. Obok popiersie Konstancji Tyszkiewiczowej. Na sklepieniu polichromia ukazuje m.in. św. Kingę z Bolesławem Wstydliwym , św. Jadwigę Śląską , z Przemysławem II i Władysławem I Łokietkiem , św. Wojciecha z Mieszkiem I , Bolesławem I Chrobrym i Dobrawą Przemyślidką , św. Jadwigę Andegaweńską , Władysława II Jagiełłę , Zygmunta I Starego , Zygmunta II Augusta , Stefana Batorego , Władysława IV Wazę , Jana II Kazimierza Wazę , Jana III Sobieskiego , Mikołaja Kopernika , Jana Kochanowskiego , Tadeusza Kościuszkę , Adama Mickiewicza i innych.

Zobacz też

Polichromia sklepienia pędzla Włodzimierza Tetmajera

• Ołtarz Zatorski

Przypisy

Bibliografia

• Czyżewski, Krzysztof J., Królewska Katedra na Wawelu. Przewodnik. Wydanie poprawione. Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej. Kraków 2002.
• Kuczman, Kazimierz. Wzgórze wawelskie. Przewodnik. Wydanie drugie. Kraków 1988.
• Rożek, Michał. Krakowska katedra na Wawelu. Przewodnik dla zwiedzających. Wydanie trzecie. Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej. Kraków 1989.
• Rożek M., Katedra Wawelska w XVII wieku. Wydanie pierwsze. Wydawnictwo Literackie. Kraków 1980.