Kaplica biskupa Jakuba Zadzika, zwana także Kościelickich, pod wezwaniem
świętego Jana Chrzciciela
– jedna z dziewiętnastu kaplic
Katedry Wawelskiej
. Znajduje się w południowym ramieniu ambitu, pomiędzy kaplicami Konarskiego, a
Jana Olbrachta
.
Historia
Kaplicę wzniesiono w połowie
XIV
wieku. W 1. ćwierci
XVI
przerobiono ją na grobową dla podskarbiego koronnego Andrzeja Kościeleckiego. Następnie testamentem z
1640
roku. biskup
Jakub Zadzik
legował 5000
florenów
na przebudowę obiektu, jednak nie ustalił miejsca swego spoczynku. Zadzika pochowano w owej kaplicy po jego śmierci w
1642
roku. O pozwolenie na przebudowę zgłosił się w
1645
roku do
kapituły
egzekutor testamentu –
kanonik
Aleksander Brzeski. Kapituła wyraziła zgodę na odnowę obiektu
19 lipca
tego samego roku. Jak się okazało, Zadzik przeznaczył na ten cel 1000 florenów. Wówczas przystąpiono do prac, które ukończono w
1647
roku. Ponadto
26 sierpnia
1645 roku z kaplicy przekazano ołtarz do kościoła w
Sieciechowie
, natomiast
stalle
i
cyborium
do kościoła w
Łasku
. Od
XVII
wieku ubierano tutaj
królów
w strój koronacyjny.
Architektura
Wygląd zewnętrzny
Obiekt powstał na rzucie kwadratu nakrytego kopułą. Do budowy wykorzystano
gotyckie
oraz
renesansowe
pozostałości. Na zewnątrz elewację pokrywa płycinowa dekoracja geometryczna, wykonana w tynku. Znajdujące się pośrodku okno ujmują umieszczone w narożach
pilastry
toskańskie
, na których wspiera się
belkowanie
. Zamknięty półkoliście otwór posiada obustronne
rozglifienie
. Pozbawioną
tamburu
kopułę pokrywa
miedźana
blacha z zaznaczonymi gruntami. Zamyka ją
latarnia
z otworami okiennymi, ujęta
wolutami
. Całość wieńczy wsparty na kuli pozłacany krzyż.
Wnętrze
Do kaplicy wiedzie
barokowy
portal
. Półkoliście zamknięty otwór wejściowy flankują dwa pilastry. Na belkowaniu usytuowany jest przerywany
przyczółek
oraz nasada z owalnym oknem, nad którą widnieje krzyż. Zespół dekoracyjny portalu składa się z aniołów,
maszkaronów
, lwich głów i pęków owoców. W odrzwiach umiejscowiona jest
ażurowa
krata
brązowa
, wykonana w nieznanym warsztacie gdańskim. Prostokątną część dolną zajmuje bramka, zwieńczona półkolistym tympanonem z emblematem maryjnym, którego ujmują wyobrażenia Chrystusa Salwatora (od lewej) i
św. Jakuba Starszego
(od prawej). Część górną tworzy tympanon z przedstawieniem herbu
Korab
, podtrzymywanym przez dwa anioły. Wnętrze obiektu pokrywają dwubarwne
marmury
(przeważnie czarny – dębnicki). Pilastry toskańskie zajmują naroża płytkich nisz. Przy ścianie wschodniej wznosi się ołtarz, którego
retabulum
wykonane jest z czarnego marmuru wraz z wkomponowanymi elementami
alabastrowymi
. Na
impostach
spoczywają dwie kolumny, pomiędzy którymi znajduje się obraz Chrzest Chrystusa namalowany w
1834
roku. przez
Wojciecha Stattlera
. Artysta nadał twarzy św. Jana rysy
Adama Mickiewicza
. Na przełamanym belkowaniu ustawiony jest trójkątny przerwany naczółek. Segmentowy naczółek nakrywa z kolei zwieńczenie, zawierające obraz ukazujący dzieciństwo Jezusa Chrystusa. Po bokach retabulum ujmują
woluty
, przechodzące w cokoliki. Na nich umieszczono posążki św. Jakuba Starszego i
św. Jakuba Młodszego
. Ponadto dekoracja składa się z alabastrowych aniołów i główek anielskich. Przy ścianie zachodniej, naprzeciwko ołtarza, znajduje się pomnik nagrobny bpa Jakuba Zadzika. Na cokole spoczywają postumenty, na których z kolei mieszczą się kolumny, flankujące
płytę epitafialną
w uszatej ramie. W owalną niszę wypełnia odlane z brązu popiersie zmarłego. Na przełamanym belkowaniu usytuowano nastawę, ujętą figurkami aniołów. Strefę cokołu zajmują główki kobiece, ustawione na impostach. Poniżej płyty inskrypcyjnej widnieje herb Korab, zwieńczony
infułą
, otoczony ornamentem
małżowinowo-chrząstkowym
. Przy ścianie północnej umieszczono profilowaną
arkadę
, flankowaną pilastrami toskańskimi, stanowiącą wyjście z kaplicy. Dekoracja odrzwi przedstawia kwiaty maku i
putta
.
Pendentywy
wypełniają herby
Dołęga
, Korab,
Jelita
i
Rola
. Podzieloną na cztery pola czasze kopuły, obramioną gzymsem z czarnego marmuru, zapełniają sceny z życia św. Jana Chrzciciela. Otacza je dekoracja
stiukowa
, ukazująca główki anielskie, draperie, pęki kwiatowo-owocowe i ornamenty małżowinowo-chrząstkowe.
Autorstwo
Obecnie nie ma ustalonej oficjalnej wersji co do autorstwa kaplicy, czy nawet konkretnych szczegółów barokowych (np. kraty). Zagadnieniem tym zajął się
Michał Rożek
w książce Katedra wawelska w XVII wieku. Wielu historyków sztuki przypisuje autorstwo dekoracji rzeźbiarskiej obiektu Sebastianowi Sali, jednak argumenty co do jego pracy nad kaplicy są niepełne i w w/w książce obalane.
Bibliografia
- Kuczman Kazimierz: Wzgórze Wawelskie. Przewodnik. Wydanie 2 Kraków 1988
- Rożek Michał: Krakowska katedra na Wawelu. Przewodnik dla zwiedzających. Wydanie 3 Kraków 1989
- Rożek Michał: Katedra Wawelska w XVII wieku. Wydanie 1. Kraków 1997
