Wnętrze kaplicy Karola Scheiblera
Kaplica Karola Scheiblera – nagrobna
kaplica
-
mauzoleum
na
Starym Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim
przy ul Ogrodowej w
Łodzi
, zbudowana w
1888
r. wg projektu
Edwarda Lilpopa
i
Józefa Dziekońskiego
. Jest to jedno z największych dzieł
architektury
cmentarnej na świecie oraz świadectwo bezprecedensowego w skali światowej rozwoju
Łodzi
w
XIX wieku
.
Karol Scheibler
(
1820
-
1881
) był twórcą wielkiego imperium przemysłowego, na które składały się zespoły fabryczne przy Wodnym Rynku (obecnie Pl. Zwycięstwa), kompleks
Księżego Młyna
oraz zabudowa biegnąca wzdłuż obecnej
ul. W. Tymienieckiego
i sięgająca
ul. Piotrkowskiej
.
Kaplica Karola Scheiblera (widok archiwalny)
Po przedwczesnej śmierci Scheiblera – na prośbę wdowy – łódzki
architekt
Hilary Majewski
rozpisał w
1883
r. konkurs na projekt kaplicy-mauzoleum. Ponieważ przedstawione prace konkursowe nie zadowoliły zleceniodawczyni, zamówiono w
1885
r. projekt u warszawskich architektów
Edwarda Lilpopa
i
Józefa Dziekońskiego
. Według ich planów stanął w latach
1885
-
1888
monument, który zadziwił współczesnych. W warszawskiej prasie pisano "kaplica jest pomnikiem najkosztowniej wykonanym w kraju naszym", gdzie indziej zaś stwierdzano, że jest to "niepospolite dzieło architektury, zaprojektowane z wielkim smakiem i wykonane z niezwykłą starannością". Neogotycka architektura budowli oparta została na najlepszych wzorcach
gotyku
francuskiego i niemieckiego. Czytelne są nawiązania zwłaszcza do
katedry pw. św. Szczepana w Wiedniu
i do kaplicy
Sainte-Chapelle
w
Paryżu
. Obiekt otrzymał smukłą bryłę zwieńczoną ażurową kamienną wieżą. U jej podstawy znalazły się figury ośmiu muzykujących aniołów, wykonane z blachy cynkowej według modeli znanego warszawskiego rzeźbiarza
Andrzeja Pruszyńskiego
. Do budowy kaplicy użyto
piaskowca
na skalę niespotykaną w warunkach polskich, w wystroju wnętrz
marmurów
. Okna wypełniły
witraże
. Artystyczny kształt budowli i jakość jej wykonania sprawiły, że powstało prawdziwe arcydzieło architektury neogotyckiej. W całej Europie wzniesiono zaledwie kilka budowli dorównujących klasą łódzkiemu
mauzoleum
.
W krypcie kaplicy spoczęły doczesne szczątki
Karola Scheiblera
i jego dwóch wcześnie zmarłych synów. W późniejszych latach pochowani tam zostali kolejni członkowie rodziny, w tym wdowa po zmarłym, Anna Scheibler.
Plan kaplicy Karola Scheiblera (widok oryginalny)
Tragiczny był los kaplicy po
1945
roku. Obiekt, tak jak i cały teren Starego Cmentarza Ewangelicko-Augsburskiego, był bezkarnie dewastowany i rozkradany.
Krypta
grobowa została sprofanowana, szczątki zmarłych i trumny zniszczone. Nieliczna parafia ewangelicka nie była w stanie dopilnować porządku na cmentarzu, władze zaś nie wykazywały żadnego zainteresowania ochroną zabytkowego terenu. Stan kaplicy pogarszał się z każdym dziesięcioleciem. Działania zmierzające do zabezpieczenia obiektu podjęto dopiero w drugiej połowie lat 70.
XX w.
W
1978
roku wykonano szczegółową inwentaryzację fotogrametryczną kaplicy (pod kierunkiem jednego z obecnych współzałożycieli Fundacji inż. Jacka Tyrowicza), zamurowano okna, teren symbolicznie zabezpieczono siatką. Mimo to proces niszczenia trwał nadal, każdego roku ubywały kolejne detale, spadały na ziemię
pinakle
i
kwiatony
.
Pierwszym konkretnym przedsięwzięciem renowacyjnym było dokonanie przez parafię w
1991
r. wymiany pokrycia dachu, co zabezpieczyło stropy przed zniszczeniem. Parafia ewangelicko-augsburska opracowała jednocześnie wstępne plany odbudowy obiektu. Brak środków finansowych uniemożliwił jednak ich realizację.
W
2006
roku kaplica trafia na listę stu najbardziej zagrożonych zabytków świata (patrz:
Watch List 2006
). Lista szczególnych miejsc które należy ocalić, jest ogłaszana co roku przez nowojorską
World Monuments Fund
. Spośród setek nadsyłanych zgłoszeń te najważniejsze wybierają historycy, architekci, eksperci ze światowych organizacji, m.in.
UNESCO
.
Zobacz też
Linki zewnętrzne
