Kana (
jap.
仮名, Kana) – wspólna nazwa japońskich
pism sylabicznych
, na które składają się z dwa sylabariusze: ひらがな
hiragana
i カタカナ
katakana
. Istnieje również starszy, nieużywany już system
man'yōgana
.
Pochodzenie
Obie współczesne kany wywodzą się z zestawów znaków
kanji
używanych do zapisu dźwięków w oderwaniu od ich znaczenia. Znaki te zostały uproszczone z czasem, aż osiągnęły współczesny wygląd. Obie formy mają tyle samo znaków o takim samym znaczeniu fonetycznym, są jednak używane w różnych sytuacjach – informacje na ten temat są dostępne w artykułach.
Dla większości znaków kana w obu sylabariuszach panuje zgodność co do kanji, z których się wywodzą, gdyż często jest to ten sam znak. Każda kana zawiera 46 znaków oraz 2 znaki, które nie są używane od czasów reformy pisowni przeprowadzonej po drugiej wojnie światowej (w niefonetycznym
rōmaji
Nihon-shiki):
| a | ka | sa | ta | na | ha | ma | ya | ra | wa | n |
| i | ki | si | ti | ni | hi | mi | | ri | wi | |
| u | ku | su | tu | nu | hu | mu | yu | ru | | |
| e | ke | se | te | ne | he | me | | re | we | |
| o | ko | so | to | no | ho | mo | yo | ro | wo | |
Nie ma znaków /yi/ /ye/ ani /wu/. Znaki /wi/ oraz /we/ nie są współcześnie używane.
Modyfikatory
W prawym górnym rogu umieszcza się dwie małe, pionowe kreseczki (
nigori
). Zmienia to:
- /k/ na /g/
- /s/ na /z/
- /t/ na /d/
- /h/ na /b/
Kółeczko w prawym górnym rogu zmienia /h/ na /p/.
Niekonsekwencja fonetyczna /h/-/b/-/p/ wynika ze zmian w wymowie. Niegdyś sylaby rozpoczynające się na /h/ wymawiało się rozpoczynając od /p/. Wymowa /p/ zmieniła się w większości pozycji na /h/, jednak nie zmieniono pisowni i znaki te mogły oznaczać równie dobrze /h/ jak i /p/, dlatego z czasem zaczęto oznaczać wymowę /p/ kółeczkiem.
Wymowa kana
Samogłoski /a/, /e/, /i/ i /o/ wymawia się podobnie jak w języku polskim, choć /u/ odbiega trochę od polskiej wymowy, to wymawianie go z polską manierą nie będzie jednak wielkim błędem.
/k-/, /g-/, /n-/, /m-/, /p-/ i /b-/ wymawia się tak samo jak po polsku. /r-/ jest dźwiękiem pośrednim pomiędzy polskimi /l/ a /r/. /si/ i /zi/ wymawia się /śi/, /dźi/, pozostałe /s-/ i /z-/ wymawia się tak jak po polsku.
/tu/ wymawia się /tsu/ (/cu/), /du/ wymawia się /dzu/, /ti/ wymawia się /ći/, /di/ wymawia się /dźi/.
W pozostałych pozycjach wymawia się je normalnie.
/hu/ wymawia się /fu/, pozostałe /h-/ wymawia się normalnie.
/y-/ wymawia się jako /j-/. Po niektórych sylabach zakończonych na /i/ następuje zlanie się dwóch sylab, i tak:
- /ti ya/ ⇒ /ća/
- /di ya/ ⇒ /dźa/
- /si ya/ ⇒ /śa/
- /zi ya/ ⇒ /dźa/
itd.
/w-/ wymawia się /ł/.
Znak /n/, podobnie jak polskie samogłoski nosowe, wymawia się różnie w różnych kontekstach. Np. przed /p/ i /b/ przypomina raczej /m/ niż /n/.
Zobacz też
Linki zewnętrzne
