Kampania filipińska (1941-42) II wojna światowa , Wojna na Pacyfiku
Japońska inwazja na Filipiny
Data	8 grudnia 1941 – 6 maja 1942
Miejsce	Filipiny
Przyczyna	japońskie roszczenia terytorialne
Wynik	zwycięstwo Japończyków
Terytorium	zachodni Pacyfik
Strony konfliktu   Stany Zjednoczone   Filipiny   Japonia Dowódcy Douglas MacArthur Jonathan Mayhew Wainwright Manuel Luis Quezon Masaharu Homma Siły ok. 151 000 żołnierzy 47 tys. żołnierzy Straty 25 000 zabitych 21 000 rannych 100 000 pojmanych 9000 zabitych 500 zaginionych 13 200 rannych 10 000 chorych

Kampania filipińska (1941-42) – bitwa lotniczo-lądowa, stoczona w dniach 8 grudnia 1941 roku – 6 maja 1942 roku pomiędzy wojskami japońskimi a amerykańsko-filipińskimi, na Filipinach , zakończona zwycięstwem Japończyków.

Tło

Siły amerykańskie

Filipiny były kolonią korony hiszpańskiej od 1542 r. W 1896 r. wybuchło powstanie antyhiszpańskie, na którego czele od 1897 r. stał gen. Emilio Aguinaldo. Od kwietnia 1898 r. powstanie toczyło się równolegle z wojną amerykańsko hiszpańską . 12 czerwca 1898 r. powstańcy proklamowali niepodległość. Stany Zjednoczone po pokonaniu Hiszpanii nie uznały nowej republiki i nie zamierzały wycofać się z Filipin. 4 lutego 1899 r. doszło do starć zbrojnych, które trwały do 1901 r. Filipiny stały się terytorium zależnym od Stanów Zjednoczonych. Posiadały jednak własny parlament, który od 1916 r. otrzymał duże uprawnienia w sprawach wewnętrznych. W 1918 r. rząd filipiński wysłał do Francji 6 tys. żołnierzy, którzy wzięli udział w I wojnie światowej . W 1934 r. Kongres USA przyjął ustawę Tydingsa – McDuffiego, która przyznała Filipinom autonomię na 10 lat i przewidywała po tym okresie przyznanie im niepodległości. Obrona wyspy znajdowała się w gestii armii filipińskiej i amerykańskiej . W połowie 1941 r. na czele departamentu Obrony Narodowej stał Teofilo Sison, natomiast szefem sztabu został gen. B. Valdes. Siłami amerykańskimi znajdującym się na obszarze Filipin dowodził gen. George Grunert (tzw. Philippine Departament). Obszar Filipin podzielony został na 10 dystryktów wojskowych. Oczywiście główną rolę w armii odgrywali oficerowie amerykańscy. W lipcu 1941 r. rząd amerykański zgodził się na utworzenie Sił Lądowych Stanów Zjednoczonych na Dalekim Wschodzie (US Army Forces in the Far East), na czele których stanął gen. Douglas MacArthur . Armia filipińska w grudniu 1941 r. osiągnęła stan 100 tys. żołnierzy, w tym 22 532 stanowili Amerykanie. Żołnierze amerykańscy służyli głównie w jednostkach artyleryjskich i kawaleryjskich, przydzielonych do dywizji filipińskich . Oddzielną formacją była Gwardia Narodowa, w której służyło 8,5 tys. żołnierzy amerykańskich. Amerykanie posiadali także siły lotnicze, którymi dowodził gen. Lewis H. Brereton. Dysponowano 183 myśliwcami (107 P-40B i E, 48 P-35A i 28 P-26A ) i 35 bombowcami B-17 . Utworzono trzy korpusy (okręgi korpusów): Północny Luzon , Południowy Luzon oraz Visayas i Mindanao . Utworzono także siły rezerwowe, a artylerię obrony wybrzeża zorganizowano w dywizję obrony wybrzeża. Siły Północnego Luzonu dowodzone przez gen. Jonathana Wainwrighta (dowodztwo Fort Santiago) I składały się z: filipińskiej 11. DP, filipińskiej 21. DP, filipińskiej 31. DP, 26 pułku kawalerii (p.kaw.) oraz amerykańskiego 57. pułku piechoty (pp.) Jednostki te broniły półwyspu Baatan i Zatoki Manilskiej. Siły Południowego Luzonu dowodzone przez gen. Georga Parkera (dowództwo Fort William McKinley) i składały się z: filipińskiej 1. DP, filipińskiej 41. DP, filipińskiej 51. DP oraz filipińskiej 71. DP. Siły Parkera osłaniały rejon na południe i na wschód od Manili. Siły Visayas i Mindanao (dowództwo w Cebu) dowodzone były przez gen. Williama Sharpa i składały się z: filipińskiej 61. DP, filipińskiej 81. DP oraz filipińskiej 101. DP. Wszystkie pulki artylerii nie otrzymały uzbrojenia, gdyż 17 grudnia zatopiono transportowiec USS Corregidor, który woził sprzęt wojskowy. Obroną wybrzeża dowodził gen. George F. Moor, który dysponował czterema pułkami artylerii nabrzeżnej. Siły rezerwowe stanowiły: 43. p.kaw. i Dywizja Filipińska. Dywizja ta składała się w większość z żołnierzy amerykańskich, filipińskiej 91. DP oraz z Provisiona Tank Group. W skład grupy wchodziły 192. batalion czołgów i 194. batalion. Bataliony składały się etatowo z czterech kompanii i powinny posiadać (każdy) 54 czołgi lekkie M3 Stuart . Gdy jednostka znalazła się na Filipinach, jedna z kompanii 194. batalionu znajdowała się w USA, natomiast kompania D została skierowana na Alaskę. W związku z tym do 194. batalionu przeniesiono jedną kompanię z 192. batalionu.

Siły japońskie

Japończycy powierzyli zadanie zdobycia Filipin 14. Armii, dowodzonej przez gen. Masaharu Sommę, dysponował on 16. i 48. DP i samodzielną 65. Brygadą Morską. Dywizje piechoty wspierane były przez 4. pułk czołgów lekkich Typ 95 oraz 7. pułku czołgów lekkich Typ 98 . Wsparcie artyleryjskie (poza artylerią dywizyjną) zapewniał 45., 46. i 47. pułk artylerii oraz 30. i 31. samodzielny pułk artylerii. Łącznie w 14. Armii znajdowało się 47 tys. żołnierzy, w tym 38 856 z wojsk lądowych, 4633 żołnierzy piechoty morskiej (samodzielnych oddziałów desantowych Marynarki Cesarskiej) oraz 3621 żołnierzy z jednostek lotniczych.

Atak na Filipiny

Japońskie czołgi i piechota podczas marszu przez dżunglę na półwyspie Bataan

Sztab gen. MacArthura został powiadomiony o ataku na Pearl Harbor 8 grudnia o godz. 3:30. Zarządzono alarm, jednak środki, jakie podjęto w celu odparcia ewentualnego ataku, były wiecej niż skromne. Rankiem z lotniska na Formozie wystartowało ponad 190 japońskich samolotów, które skierowały się na Luzon . Celem japońskiej wyprawy były lotniska Clark Field i Nichols Field. Pierwsze samoloty bombowe nadleciały nad lotnisko Clark Field i rozpoczęły bombardowanie z pułapu 8000 m. Bombowce były poza zasiegiem amerykańskiej artylerii przeciwlotniczej, ale jak się okazało, Japończycy nie musieli być aż tak ostrożni. Artyleria amerykańska bowiem milczała. Na płycie lotniska zniszczonych zostało 18 cieżkich bonbowców B-17B oraz 32 myśliwce. Wiele samolotów było uszkodzonych i nadawaly się tylko na złom. W ten sposób podobnie jak na Hawajach Japończycy zapewnili sobie już w pierwszych godzinach przewagę w powietrzu. W nastepnym dniu ciężki nalot przeprowadzono na lotnisko Nichols Field, w wyniku którego nie nadawalo się do użytku. Japońskie samoloty zaatakowaly także bazę US Navy w Cavite nad Zatoką Manilską. 12 grudnia 12 bombowców B-17 oraz 27 myśliwców zostało wysłane na lotniska polowe na wyspie Mindanao . Pierwszą wyspą na której Japończycy wysadzili desant morski podczas całej kampanii filipińskiej, była Camiguin leząca 35 mil na północ od Luzonu. 10 grudnia wysepka została zajęta przez 300 żołnierzy, którzy natychmiast przystąpili do budowy bazy dla wodnosamolotów. Dzięki temu już nastapnego dnia japońskie maszyny mogły startować do lotów zwiadowczych nad Luzonem. Następnym celem Japończyków były dwa ważne porty: Aparri znajdujący się na północnym wybrzeżu Luzonu oraz Vigan znajdujący się na zachodnim wybrzeżu. Zajęcie tych portow spowodowałoby natychmiastowe wycofanie się wojsk filipińskich z północnego Luzonu, gdyż w przeciwnym razie mogłyby zostać odcięte przez oddziały japońskie lądujące w Vigan. Gen. Homma rozkazał wydzielić z 48. DP dwa zespoły szturmowe w sile 2 tys. żołnierzy, które otrzymały wsparcie 3 krążowników i 2 niszczycieli z grupy adm. Takahashi. Północnego wybrzeza Luzonu broniła filipińska 11. DP, a rejon Vigan pozostawiono bez obrony. W pierwszej fazie ladowania Japończycy mieli pecha. Wysoka fala utrudniła wylądowanie wszystkich oddziałów i tylko dwie kompanie piechoty ruszyły do walki. Aparri bronione było przez jedną kompanię Filipińczyków, którzy uciekli, gdy zobaczyli żołnierzy armii cesarskiej. Dzieki temu Japończycy wyładowali resztę oddziałów i ok. godz. 13:30 przystąpili do budowy lotniska polowego.

Japońscy żołnierze za pomocą miotaczy ognia atakują jeden z licznych amerykańskich bunkrów na półwyspie Bataan

12 grudnia dysponowali oni dwoma lotniskami pod Aparri i pod Tuguegarao. Dzięki temu dysponowali oni wsparciem lotniczym, a dla żołnierzy amerykańskich i filipińskich samoloty stały się przekleństwem. Drugą operację desantową zamierzano przeprowadzić w rejonie Legaspi na południowym cyplu Luzonu. Lądowania miał dokonac 33. pp z 16. DP oraz 1. Rikusentai Kure (morski oddział desantowy Kure). Łącznię do desantowania miało przystąpić 3 tys. żołnierzy i marynarzy. Osłonę morską desantu zapewniał 1 krążownik i 4 niszczyciele kontradmirała Takeo Takagi. Siły obrońców składały się z 41. DP i 51. DP, które zostały zmobilizowane w pierwszych dniach grudnia. Operacja desantowa nie spotkała się z żadną kontrakcją i w godzinach południowych rejon Legaspi został zdobyty. Japończykom udało się zdobyć linię kolejową biegnącą do Manili . 22 grudnia żołnierze 33. pp doszli do zatoki Lamon. 22 grudnia na wody zatoki Lingayen wpłynął zespól desantowy z głównymi siłami 14. Armii. Wybrzeże broniły oddziały 21. DP, a na północy przez oddziały 11. DP. Rankiem w rejonie miasta Lingayen wyłądowały 9. pp z 16. DP, 47. pp, 48. pułk rozpoznawczy i 1. pp z 48. DP. Japończycy odrzucili broniące się oddziały z filipińskiej 11. DP i nastepnie skierowali się w kierunku Manili. 9. pp napotkał część oddziałów z filipińskiej 71. DP, która otrzymała rozkaz zablokowania od północy pozycji razem z 11. DP. Obie dywizje zaczęły się jednak wycofywać, gdyż w przeciwnym razie mogłyby zostać otoczone. Straż tylna osłaniająca odwrót skladała się z 26. p.kaw. i oddziałów 91. DP. Równocześnie z tymi oddziałami 1. batalion z 33. pp 16. DP oraz 116. pp z 56. DP (z 16. Armii) dokonały desantu pod Davao na wyspie Mindanao . Zajęcie tych wysp odbyło się szybko i bez większych strat, stworzyło ono podstawę do ataku na Holenderskie Indie Wschodnie. Japończycy chcąc szybko zająć stolicę Filipin, zorganizowali desant w sile 7 tys. żołnierzy. Drogi do Manili broniły tylko dwa bataliony filipińskie. Lądujące w rejonie przesmyku pomiędzy zatokami Lamon i Tayabas oddziały japońskie zmusiły do wycofania się oddziały filipińskie. W ten sposób droga do Manili nie była broniona. MacArthur przekazał całe dowodzenie wszystkimi oddziałami na Luzonie gen. Jonesowi i udał się na Półwysep Bataan . 24 grudnia zaradził wycofanie wszystkich sił na Bataan, a 26 grudnia przyjął do realizacji opracowany jeszcze przed wojną War Plan Orange-3. Zakładał on, że jedynymi obszarami bronionymi na wypadek ataku japońskiego będą półwysep Bataan oraz wyspa Corregidor. Na nią ewakuowany został rząd filipiński z prezydentem Manuelem Quezonem oraz oficerami sztabu armii filipińskiej. Równocześnie rzad filipinski ogłosił, że Manila stała się miastem otwartym. 2 stycznia 1942 r. do Manili wkroczyły wojska japońskie. MacArthur z posiadanych jednostek utworzyl 1. Korpus (gen. Wainwright, 1., 31. i 91. DP, 26. p.kaw.) oraz 2. Korpus (gen. Parker, 11., 21., 41. i 51. DP oraz 57. pp). Amerykanie nie mogli liczyć na rzadne posiłki. Jednostki gen. Wainwrighta miały za zadanie urzymać możliwie jak najdłużej korytarze dla wycofujących się oddziałów gen. Parkera, które wzmocniłyby siły na Bataanie. Linia obrony przebiegała w rejonie Porac-Guagua. Obrona spoczywała na 11. DP gen. Broughera oraz na 12. DP gen. Capinpina. 26. p.kaw. płk. Pierce'a znajdował się w odwodzie. Natarcie japońskie prowadzone było przez 65. Brygadę Piechoty, którą wspierały czołgi z 7. pułku czołgów. Wojska japońskie nacierały dwoma zgrupowaniami płk. Takahashi i płk. Tanaki. Walki były bardzo krwawe i 5 stycznia oddziały filipińsko-amerykańskie zostały zmuszone do wycofania się w rejon Dinalupihan-Layac. Broniące się 11. i 21. DP zostały wycofane z frontu i na pierwszą linię skierowano Amerykański 31. pp z 71. DP oraz 26. p.kaw. Filipińczycy powstrzymali aż 5 ataków przeprowadzonych przez zgrupowanie płk. Imai, zanim zostali zmuszeni do odwrotu. W trakcie walk niezwykla odwagą wykazał się sierż. Jose Calugas, który dokonał wypadu na stanowiska japońskiej artylerii i zdobył jedną armatę kalibru 75 mm. Za ten czyn został odznaczony Medalem Honoru . Kolejną linią obrony półwyspu Bataan był rejon Abucay-Mauban. Zachodni sektor broniony był przez 1. Korpus gen. Wainwrighta, natomiast wschodni przez 2. Korpus gen. Parkera, w odwodzie znajdowała się Dywizja Filipińska, która osłaniała rejon Mount Nabin. 9 stycznia dowódca 65. Brygady Piechoty gen. Susumu Morioka przeprowadził natarcie na skrzydło 91. DP gen. Stevensa, które zepchnęło Filipińczyków z zajmowanych pozycji. Aby utrzymać linie obrony, na zagrożony odcinek został wysłany 57. p.kaw. Walki były bardzo krwawe i zażarte, w wielu przypadkach dochodziło do walki na bagnety . 14 stycznia Japończycy uderzyli na pozycje 41. i 51. DP. Natarcie skierowane było na skrzydło 51. pp w rejonie rzeki Salian. Pułk zostal zmuszony do wycofania się, jednak kontratak przeprowadzony siłami 21. DP pozwolił na odzyskanie utraconych pozycji. W tym samym czasie Japończycy rozpoczęli atak na pozycje 53. pp w rejonie rzeki Abo-Abo. Przełamanie pozycji 53. pp oznaczało, że Japończycy wejdą pomiedzy 21. a 51. DP, co groziło całkowitym załamaniem obrony 2. Korpusu. Na szczęście oddziały 31. pp i 92. pp, które znajdowały się w rejonie Bani-Guriol oraz z 45. pp szybko zareagowały i umocniły pozycje obronne 51. DP. Działania piechoty japońskiej prowadzone do 14 stycznia miały charakter rozpoznawczy i ich celem było uzyskanie informacji o sile i rozmieszczeniu broniących się oddziałów filipińsko-amerykańskich. 15 stycznia lotnictwo japońskie przeprowadziło silny nalot na pozycje zajmowane przez 1. DP, która jednak je utrzymała. Japończycy uznali, że najsłabsze pozycje znajdują się w rejonie 81. i 71. DP i tam skierowali cały swój wysiłek. 22 stycznia 2. Korpus gen. Parkera zmuszony był opuścić pozycje nad rzeką Salian. Oznaczało to, że 1. Korpus gen. Wainwrighta także będzie musiał się wycofać. Aby nie dopuścić do okrażenia wojsk 1. Korpusu, gen. Bluemel zorganizował obronę z 32. p, 41. pp i 51. DP, co umożliwiło sprawne wycofanie się 1. Korpusu i zorganizowanie obrony na linii miast Orion-Bagac i rzeki Tuol. Japończycy, nie mogąc sobie poradzić z frontalnym przełamaniem obrony, postanowili zmienić taktykę ataków. Natarcia prowadzone były na wąskich odcinakach frontu i miały na celu okrążenie i izolowanie oddziałów filipińskich. W ten sposób prowadzono działania w rejonie bronionym przez 1. DP oraz 11. DP. Dodatkowo na południu półwyspu Bataan, który był osłaniany przez siły Service Command gen. Allana C. McBride'a Japończycy przeprowadzili szereg desantowań (łącznie desantowano 2 tys. żołnierzy). Japończycy utworzyli przyczółki w rejonie Lapay-Longoskawayen, Quinawan-Aglaloma, Silalim-Anyasan. Likwidacja tych przyczółków trwała do 8 lutego i zaledwie 34 żołnierzy japońskich zdołało się przedostać do swoich pozycji. W koncu stycznia 1942 r. Japończycy kontrowali ponad 60% półwyspu Bataan. MacArthur zdał sobie sprawe, że walka będzie miała charakter uporczywych starć wspartych całkowitą blokadą półwyspu. 11 marca MacArthur otrzymał rozkaz ewakuacji z Corregidoru. Gen. Wainwright mianowany został dowódcą sił amerykańskich na Filipinach. Japończycy zdali sobie sprawe, że pokonanie sił amerykańsko-filipińskich będzie bardzo trudne. Wydzielenie 65. Brygady Piechoty do prowadzenia działań ofensywnych okazało się błędem. Na front skierowano 4. DP. Dodatkowo gen. Kineo Kitajima dowodzący 1. Brygadą Artylerii postulował skoncentrowanie artylerii. Na półwysep Bataan przysłano haubice Typ 4 kalibru 150 mm oraz haubice forteczne Typ 45 kalibru 240 mm, miały maksymalny zasięg do 10 tys. m i mogły miotać pociski o masie 200 kg. Japończycy do końca marca zdołali zgromadzić aż 300 armat i haubic (rożnych kalibrów). 3 kwietnia o godz. 3:00 rano pozycje 2. Korpusu zostały zbombardowane przez 100 japońskich bombowców. O godz. 9:00 artyleria japońska rozpoczęła ostrzał pozycji filipińskich, który trwał do godz. 15:00. Siły japońskiej 4. DP oraz 65. Brygady Piechoty wspieranej przez 7. pułk czołgów zdołały przełamać pozycje 22. i 23. pp z 21. DP, jednak Amerykanie i Filipińczycy zostali ostatecznie pokonani dopiero 6 kwietnia . Zdobycie Mount Samat umożliwiło Japończykom wyjście na tyły 1. Korpusu. Jedynym ratunkiem dla oddziałów 1. Korpusu było wycofanie się razem z 2. Korpusem. Oznaczało to, że półwysep Bataan został stracony. 9 kwietnia gen. King spotkał się z gen. Kameichiro Nagano i uzgodniono warunki kapitulacji. Do japońskiej niewoli dostało się 15 tys. Amerykanów i 60 tys. Filipińczyków. Ostatnim punktem oporu na Filipinach była wyspa Corregidor.

”Gibraltar wschodu”

Japońscy żołnierze pilnują alianckich jeńców wojennych

Corregidor był małą wyspą, która miała 5,5 km długości i 2,5 km szerokości. Fortyfikacje wyspy rozpoczęto w okresie I wojny swiatowej . Znajdowało się tam 56 stanowisk artylerii nabrzeżnej. System fortyfikacji tworzył Fort Mills. Amerykanie wybudowali pas startowy dla samolotów (Kindley Field) oraz system tuneli i schronów pod góra Malinta. Główny tunel (długości ok. 250 m) był połączony z bocznymi (25 tuneli o długości ok. 50 m każdy) w jeden system. W głównym tunelu znajdował szpital polowy i izby chorych. Dodatkowo w latach 30. marynarka wybudowała także swój system tuneli, w których znajdowały się magazyny amunicji. Tunele wyposażono w dwa niezależne systemy wentylacji oraz siec elektryczną. Fort Mills dysponował 44 działami obrony wybrzeża, w tym 10 moździerzami kalibru 305 mm, 8 działami kalibru 305 mm, 2 działami 254 mm, 2 działami kalibru 203 mm i 24 działami kalibru 155 mm. Artyleria obrony wybrzeża zorganizowana była w 23 baterie, dodatkowo w forcie znajdowały się 72 armaty przeciwlotnicze. Na wyspie Caballo leżącej na południe od Corregidoru znajdował się Fort Hughes, którego obrona składała się z 2 dział kalibru 356 mm, 4 moździerzy kalibru 305 mm i 5 dział kalibru 155 mm. Dowódcą obrony był płk. Francis J. Bridget, załogą składała się z 93 żołnierzy piechoty morskiej i 443 marynarzy. Dalej na południe znajdował się Fort Drum, który zlokalizowany został na wysepce El Fraile. Jego garnizon składał się z 200 żołnierzy. Znajdowały się tu 4 działa kalibru 356 mm i 4 działa kalibru 155 mm. Na południowym wschodzie był zlokalizowany Fort Frank, który zbudowano na wysepce Carabao. Powstał on w 1941 r. i w skład jego obrony wchodziły: 2 działa kalibru 356 mm, 8 moździerzy kalibru 305 mm oraz 4 działa kalibru 155 mm. Garnizon składał się z 400 żołnierzy (głownie Filipińczyków). Obroną Corregidoru dowodził gen. George F. Moor. Załoga składała się z 5700 żołnierzy. W kwietniu z półwyspu Bataan na wyspę zdołało się przedostać 72 oficerów i 1173 szeregowców. 29 grudnia 1941 r. nastąpił pierwszy japoński nalot bombowy na Corregidor. Do dnia kapitulacji lotnictwo japońskie wykonało 614 nalotów, w trakcie których zrzucono 3650 t bomb. Desant na Corregidor został wyznaczony na 5 maja , siłami desantowymi dowodził gen. Kureo Tanaguchi. Oddziały japońskie wylądowały o godz. 23:20 na plaży pomiędzy North Point a Cavalry Point. W pierwszym rzucie desantowym znajdowało się 790 żołnierzy. Japończycy zdołali uchwycić przyczółek. Drugi batalion japoński (785 żołnierzy) wylądował na wschód od North Point. Obszar ten broniony był przez marines i Japończycy napotkali silny opór. Większość oficerów japońskich poległa. Szczególnie zacięte walki toczono o baterię „Denver”, która nie została zdobyta przez wojska japońskie i skapitulowała 6 maja . Płk. Howard o godz. 4:30 rozkazał, aby 500 marines obsadziło linie obronne w rejonie baterii „Denver”. Były to ostatnie rezerwy, jakimi dysponował. Japończycy posiadali ok. 900 żołnierzy i szykowali się do kolejnego kontrataku. Okazało się, że marines nie ustępują w walce na bagnety żołnierzom cesarskim. Jednak było jasne, że kres obrońców jest bliski. Około godz. 9:30 Japończycy dotarli do głównego tunelu, gdzie znajdował się szpital polowy i sztab obrońców. Corregidor skapitulował o godz. 10:30. Do niewoli dostało się 11 tys. żołnierzy, 800 poległo, a 1000 zostało rannych. 900 żołnierzy japońskich zostało zabitych a 1200 rannych.

Bibliografia