Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Ulica Piotrkowska

Ulica Piotrkowska

Na mapach: 51°46'34″N 19°27'17″E / 51.77611, 19.45472

Łódź
ulica
Piotrkowska
Centrum , Górna
Długość:ok. 4,2 km
Piotrkowska – widok w stronę północną

Piotrkowska – widok w stronę północną
Przebieg
0 m pl. Wolności
światła
190 m ul. dr. Adama Próchnika ,
ul. Rewolucji 1905
światła
420 mul. płk. dr. StanisławaWięckowskiego,
ul. Stefana Jaracza
światła
650 m ul. Zielona ,
ul. prez. Gabriela Narutowicza
860 mul. 6 Sierpnia,
ul. Romualda Traugutta
940 m ul. Stanisława Moniuszki
980 mal. Artura Rubinsteina
światła
1220 m ul. Andrzeja Struga ,
ul. Juliana Tuwima
1430 mal. Leona Schillera
światła
1580 mul. Ludwika Zamenhofa, ul. Nawrot
1670 mal. Henryka Jana Józewskiego
1780 mul. Franklina Delano Roosevelta
1840 mal. Związku Harcerstwa Polskiego
światła
1920 m al. Adama Mickiewicza ,
al. marsz. Józefa Piłsudskiego
( trasa W-Z )
światła
2300 mul. kpt. Franciszka Żwirki,
ul. Stanisława Wigury
światła
2660 mul. Radwańska, ul. Brzeźna
2850 mal. Polskiego Czerwonego Krzyża
3020 mul. ks. hm. Ignacego Skorupki
3070 mpl. Katedralny im. Jana Pawła II
światła
3130 mul. św. Stanisława Kostki,
ul. ks. bp. Wincentego Tymienieckiego
światła
3410 m ul.Czerwona , ul. Milionowa
3800 m pl. Władysława Reymonta
3960 mul. Sieradzka
4060 mul. ks. Piotra Skargi
4150 m pl. Niepodległości
Plac Wolności - tu rozpoczyna się Piotrkowska

Ulica Piotrkowska – reprezentacyjna ulica Łodzi , jedna z najdłuższych handlowych ulic Europy, długości ok. 4,2  km , biegnąca południkowo w linii prostej, pomiędzy pl. Wolności a pl. Niepodległości .

Ulica ta stanowiła od samego początku oś centralną, wokół której rozbudowywało się miasto, a jej rozwój spontanicznie nadał obecny kształt jego centrum. Początkowo ulica stanowiła głównie trakt komunikacyjny, jednak z czasem zamieniła się ona w „wizytówkę miasta”, centrum rozrywki i handlu, gdzie koncentrowało się całe życie rozrastającej się aglomeracji przemysłowej. Ulica podupadła znacznie po II wojnie światowej . Dopiero po 1990 roku została poddana stopniowej rewitalizacji i zamieniona w rodzaj deptaka, który w dużym stopniu pełni rolę podobną do rynku starówki innych miast. Budowle, urbanistyka, instytucje, restauracje, kluby i puby umieszczone w pobliżu tej ulicy tworzą obecnie szczególną jej atmosferę o kultowym charakterze, wykraczającym zasięgiem poza Łódź.

Spis treści

Historia powstania

Plan regulacyjny Łodzi z 1823 roku
Orbis-Grand przy ulicy Piotrkowskiej 72
Dom bankowy Wilhelma Landaua przy Piotrkowskiej 29

Początkowo obecna ulica Piotrkowska pełniła funkcję traktu łączącego Piotrków Trybunalski ze Zgierzem , na szlaku którego znajdowała się mała, przydrożna osada miejska Łódź , zagubiona w zwartej wtedy Puszczy Łódzkiej.

W 1821 roku Rajmund Rembieliński – prezes Komisji Województwa Mazowieckiego - rozpoczął działania zmierzające do regulacji zabudowy osady fabrycznej. Osadę tę nazwano Nowym Miastem i znajdowała się ona na południe od „starej” Łodzi. Na planie osady, sporządzonym przez geometrę Viebiega, wyznaczono linię traktu, a wzdłuż niego przecznice oraz standardowe jednomorgowe parcele szerokości 17,5-21 m, przydzielane rzemieślnikom tkackim. Na parceli budowano standardowy dom-warsztat, który lokalizowano frontem przy trakcie, zaś resztę działki stanowił „ogród" dla rodziny właściciela.

Przydział działki zależał od rodzaju deklarowanej produkcji. Dzięki temu w sąsiedztwie znajdowały się manufaktury (warsztaty) rzemieślników o jednakowej specjalności. W północnej części traktu zlokalizowano działki dla sukienników, dalej na południe dla tkaczy-płócienników (wyrabiających tkaniny lniane), następnie dla rzemieślników wykańczających tkaniny (bielników, farbiarzy), a na samym południu traktu znajdował się targ, na którym sprzedawano gotowe produkty.

Na północnym końcu tego traktu wyznaczono Rynek Nowego Miasta (obecnie pl. Wolności ) – pełniący funkcje administracyjne dla osady rzemieślniczej. Rynek Nowego Miasta znajdował się na południe od rynku Starego Miasta i nieco na zachód od najstarszej, wiejskiej części Łodzi. W tym czasie cały ten trakt wraz z oboma rynkami i targiem był drogą łączącą stolicę guberni piotrkowskiej , którą był Piotrków Trybunalski , ze Zgierzem i Łęczycą .

Pierwotnie (ok. 1815 ) nazwy „ulica Piotrkowska” używano wobec północnej części traktu, łączącej oba rynki (czyli ówczesny Stary Rynek i Nowy Rynek), tj. dzisiejszej ul. Nowomiejskiej, początkowego odcinka ul. Zgierskiej oraz pl. Kościelnego - natomiast południowy odcinek (dzisiejsza ul. Piotrkowska) nie miał nazwy. Wkrótce jednak nazwę „ulica Piotrkowska” nadano całemu odcinkowi traktu piotrkowskiego, przebiegającemu w nowo założonej osadzie rzemieślniczej, czyli w Nowym Mieście. Nazwa ta została nadana przez burmistrza Starego Miasta, Czarnkowskiego , i budowniczego obwodu łęczyckiego, Dürringa. W 1823 roku stanęły tabliczki z taką nazwą, a pięć lat później nazwę tę potwierdzono w piśmie rządowym i naniesiono na plan osady.

Trakt piotrkowski w „nowej” Łodzi, nazywany od tego czasu ulicą Piotrkowską, do roku 1865 , tj. czasu połączenia Łodzi linią kolejową z Koluszkami i Koleją Warszawsko-Wiedeńską , był głównym połączeniem komunikacyjnym pomiędzy Łodzią i Piotrkowem Trybunalskim, którym toczył się konny ruch osobowy i towarowy z użyciem wielkich wozów i dyliżansów . Część tych wozów skręcała w ulicę Główną („główną” przecznicę Piotrkowskiej – dziś aleję Piłsudskiego), kierując się na szosę rokicińską do Rokicin , w których mieściła się najbliższa stacja kolejowa.

Jednocześnie pełnił on rolę wewnętrznej drogi łączącej poszczególne warsztaty rzemieślników tkackich różnych specjalności, wymieniających swe półprodukty, i ogniskującej życie wewnętrzne powstającego miasta przemysłowego. Ulica Piotrkowska stanowiła zatem rodzaj wewnętrznego dziedzińca i rynku dla wielkiej „manufaktury łódzkiej”, jaką w całości było Nowe Miasto. Tą jej funkcją jest tłumaczony fakt, że w Łodzi nigdy nie ukształtowało się klasyczne centrum miejskie z centralnie położonym rynkiem i współśrodkowo rozrastającymi się instytucjami handlowymi i życia publicznego, a jego zadania przejęła ul. Piotrkowska.

Okres „Łodzi rzemieślniczej” szybko się skończył, gdy na obrzeżach Nowego Miasta powstały fabryki, które przejęły produkcję rzemieślniczą. Natomiast działki tkaczy zostały podzielone i wykupione przez właścicieli fabryk oraz przez przedstawicieli szeroko rozumianej sfery usługowej, co zasadniczo zmieniło charakter tej ulicy. Po roku 1863 i likwidacji organów samorządowych zaprzestano planowania urbanistycznego Łodzi i miasto to zaczęło rozrastać się żywiołowo. Niemniej jednak pierwotny i przemyślany plan miasta, który powstał u jego zarania, jest dotąd czytelny w układzie ulic centrum.

Kalendarium

Widok ulicy z 1900 roku
  • 1823 – przemianowanie starego traktu piotrkowskiego (prowadzącego z Piotrkowa w kierunku Zgierza ) na ulicę Piotrkowską; pierwsze tabliczki zostają zawieszone przez burmistrza Starego Miasta – Czarnkowskiego – na terenie dzisiejszej ul. Nowomiejskiej
  • 1824 – wytyczenie osady tkackiej "Łódka" na południe od Nowego Miasta, wzdłuż ul. Piotrkowskiej; zamieszkanie pierwszych osadników przy Piotrkowskiej – na północnym odcinku ulicy (tj. od Rynku Nowego Miasta do ul. Cegielnianej) – sukiennicy przybyli z Dolnego Śląska i z Wielkiego Księstwa Poznańskiego , zaś na południowym (od ul. Dzielnej do Górnego Rynku) – tkacze lnu i bawełny, pochodzący z Dolnego Śląska, Czech , Prus i Saksonii
  • 1837 – oddanie monumentalnej " Białej Fabryki " Ludwika Geyera przy ul. Piotrkowskiej 282 (dzisiaj w jej murach znajduje się Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi ); w latach 40. XIX wieku była to największa w Królestwie fabryka bawełniana; w 1839 roku zainstalowano w niej pierwszą w polskim przemyśle bawełnianym maszynę parową o mocy 60 KM
  • 1839 – otwarcie pierwszej prywatnej szkoły elementarnej przy ul. Piotrkowskiej przez Mikołaja Olszewskiego
  • 1853 – rozpoczęcie pracy pierwszego młyna parowego przy Piotrkowskiej 268, zbudowanego przez Leonarda Fesslera
  • 13 lipca 1869 – rozpoczęcie przez Łódzki Towarzystwo Gazowe oświetlania gazowego ulic; pierwsze latarnie tego typu na Piotrkowskiej
  • 1876 – wybrukowanie całej ul. Piotrkowskiej "kocimi łbami"
  • 1887 – przebudowa budynku fabryki wyrobów wełnianych L. Meyera na Hotel Grand
  • 1888 – otwarcie teatru "Victoria" przy ul. Piotrkowskiej 67 (potem przekształconego w kino, po II wojnie światowej o nazwie "Polonia"")
  • 23 grudnia 1898 – pierwszy kurs tramwaju elektrycznego (konnych w Łodzi nigdy nie było)
  • 1899 – otworzenie przez Władysława i Antoniego Krzemińskich – przy ul. Piotrkowskiej 120 – pierwszego na ziemiach polskich stałego kina, zwanego "Teatrem Żywych Fotografii" (stosowano aparat projekcyjny systemu braci Lumiére )
  • 1901 – rozpoczęcie budowy największego neogotyckiego kościoła katolickiego w Łodzi – przy ul. Piotrkowskiej 273 – który w 1920 zostanie podniesiony do godności katedry, zaś w 1992 uznany archikatedrą , wzniesionego według projektu spółki "Wende Zarske" (z pewnymi korektami Józefa Dziekońskiego i Sławomira Odrzywolskiego), w latach 1901 - 1912
  • 1909 – rozpoczęcie budowy neoromańskiej świątyni luterańskiej pw. św. Mateusza – przy ul. Piotrkowskiej 283
1914

Rewitalizacja Piotrkowskiej

Piotrkowska, w tle plac Wolności
Pałac Juliusza Heinzla – obecnie Urząd Miasta Łodzi
Rekordowo wielki mural przy Piotrkowskiej
"Łódź w pigułce" – fresk przy Piotrkowskiej

Przed 1990 ul. Piotrkowska, mimo że stanowiła najważniejszą ulicę w mieście, nie wyróżniała się szczególnie swoim wystrojem od innych ulic. Plany zamienienia jej w deptak po II wojnie światowej, zakończyły się tylko przeniesieniem tramwajów na równoległą Promenadę (obecnie al. Kościuszki).

Przed tą zmianą Promenada pełniła rolę bulwaru spacerowego. Jej środkiem prowadził szeroki pas zieleni, który został przeznaczony na trasę tramwajową. Na faktyczną zamianę Piotrkowskiej na deptak nie starczyło już woli politycznej, choć pomysł od czasu do czasu powracał. Wstępem do tego było stopniowe ograniczanie ruchu na ulicy poprzez wprowadzenie zakazu parkowania i postawienia znaków nakazu skrętu na prawie wszystkich skrzyżowaniach na odcinku od al. Mickiewicza do Placu Niepodległości.

W latach 1945-1990 ulica ulegała postępującej degradacji. Do połowy lat 70. XX w. stare, eklektyczne kamienice nie były uważane przez ówczesną władzę za zabytki. Kilkanaście z nich zostało wyburzonych, pod budowę biurowców i domów handlowych budowanych zwykle w stylu międzynarodowym . Jeszcze w latach 80. odpadające, grożące przechodniom elementy zdobnicze elewacji niszczejących kamienic były często po prostu skuwane ze ścian, choć zaczęto już wówczas renowację kilku wybranych obiektów.

Charakter ulicy zmienił się dopiero po 1990 , kiedy to, z inicjatywy architekta Marka Janiaka , członka grupy artystycznej Łódź Kaliska , powstała Fundacja Ulicy Piotrkowskiej , która za cel obrała sobie rewitalizację tej ulicy i zrealizowanie idei deptaka. Jako pierwszy, w 1992 został wyłączony z ruchu odcinek od Al. Piłsudskiego do ul. Tuwima. Został on wyłożony kolorową kostką i zaopatrzony w modernistyczne latarnie i inne elementy małej architektury . Był on mocno krytykowany przez konserwatorów i historyków kultury, jako nie przystający do ogólnego klimatu tej ulicy.

Kolejne części ulicy w kierunku północnym, aż do Placu Wolności były rewitalizowane i wyłączane z ruchu w latach 1993 - 1997 . Były one wykładane szarą kostką lub kostką imitującą dawny bruk i zaopatrywane w coraz ładniejsze, stylowe elementy małej architektury. Każdy kolejno oddawany odcinek ma jednak inną powierzchnię i inny styl dodatków, co również bywa krytykowane.

Jeszcze przed oddaniem ostatniego odcinka przeznaczonego na deptak, kostka na pierwszym odcinku uległa daleko idącemu zniszczeniu. Od 1995 była ona stopniowo wymieniana na bardziej szarą i solidniejszą kostkę, w którą przy okazji wbudowano Pomnik Łodzian Przełomu Tysiącleci .

Wraz ze zmianą wystroju ulicy, rewitalizowane były także stojące przy niej kamienice i pałacyki, do których wprowadzały się puby , restauracje, sklepy i kawiarnie. Początkowo remontowano głównie fasady kamienic, jednak ze wzrostem popularności ulicy i zajęciem większości najbardziej atrakcyjnych lokali frontowych, rewitalizacja stopniowo zaczęła też dochodzić do podwórek i oficyn. Obecnie, jakkolwiek nie wszystkie, to jednak znaczny odsetek podwórek również jest wyłożony kostką i wykorzystany do prowadzenia handlu i gastronomii.

Obecnie

Dziś Piotrkowska to oś aglomeracji łódzkiej. To tu, lub w jej pobliżu znajdują się niemal wszystkie najważniejsze urzędy administracji publicznej, siedziby banków , sklepy , restauracje i mnóstwo pubów . To tu odbywa się większość łódzkich imprez, festynów, marszów i uroczystości państwowych.

Piotrkowska przez wielu nazywana kiedyś "Biglem", teraz zdecydowanie częściej określana mianem "Pietryny". Jest to centrum kulturalne, polityczne, sentymentalne, handlowe i biznesowe Łodzi.

Po wybudowaniu blisko południowego końca deptakowej części Piotrkowskiej, centrum handlowego Galeria Łódzka z ulicy tej wyprowadziło się wiele sklepów, co spowodowało jej wyraźny regres. Po ok. roku, lokale po opuszczonych sklepach zaczęły się jednak stopniowo ponownie zapełniać, choć niektóre, na początku 2006 stały nadal puste, w tym jeden z najbardziej reprezentacyjnych – dawny "Dom Buta". Podobny proces jest obserwowany po uruchomieniu kolejnego centrum handlowego, blisko północnego końca ulicy – Centrum Manufaktury

Pomiędzy ul. Tuwima a Nawrot znajduje się Pomnik Łodzian Przełomu Tysiącleci , czyli imienna nawierzchnia pokrywająca fragment ul. Piotrkowskiej; prawdopodobnie jest to jedyny tego typu pomnik na świecie, zawierający obecnie 13454 imienne kostki.

Od 1 czerwca 2009 roku na ulicy Piotrkowskiej znajdują się Zdroje Uliczne, czyli seria obiektów małej architektury, powstała dzięki inicjatywie Zakładu Wodociągów i Kanalizacji w Łodzi w ramach projektu "Fontanny dla Łodzi". Zdroje, w formie granitowych kolumn z rzeźbami dzieci i ryb, dostarczają wody pitnej przechodniom. Ich twórcami są łódzcy rzeźbiarze, Magdalena Walczak i Marcin Mielczarek, ich autorstwa jest także Pomnik Misia Uszatka, również znajdujący się przy ulicy Piotrkowskiej.

Ruch uliczny

Od Placu Niepodległości do skrzyżowania z alejami Mickiewicza/Piłsudskiego, na Piotrkowskiej obowiązuje normalny ruch uliczny, i jest ona wyłożona zwykłym asfaltem i chodnikami z płyt betonowych. Na odcinku od Placu Niepodległości do ul. Żwirki i Wigury utrzymywany jest nadal dość intensywny ruch tramwajów i autobusów. Mimo to, również na tym odcinku ulicy funkcjonuje wiele sklepów, restauracji i pubów, aczkolwiek nie mają one tak reprezentacyjnego charakteru, jak na deptakowej jej części.

Riksze na Piotrkowskiej

Od Mickiewicza do Placu Wolności ulica jest teoretycznie, w godzinach 8-22, wyłączona z ruchu samochodowego. Przez całą dobę obowiązuje tu ograniczenie prędkości do 20 km/h, jest ono jednak masowo ignorowane przez kierowców. Piotrkowska nie jest jednak ani praktycznie, ani formalnie deptakiem. Liczba pojazdów mających warunkowe zezwolenie na wjazd jest na tyle duża, że swobodne poruszanie się po jezdni jest niebezpieczne i większość osób spaceruje zwykle chodnikami. Sytuacja ta zmienia się tylko w trakcie imprez masowych, kiedy to ulica jest rzeczywiście, skutecznie wyłączana z ruchu, co ma miejsce np. w trakcie Dni Łodzi.

Prawo wjazdu na Piotrkowską posiadają wszyscy mieszkańcy, osoby prowadzące sklepy i puby, dostawcy, pojazdy ochrony, taksówki i wielu notabli. Aby zmniejszyć ruch na każdym skrzyżowaniu są ustawione nakazy skrętu, są one jednak masowo ignorowane przez kierowców posiadających zezwolenie na jazdę po tej ulicy. Formalnie, Piotrkowska nie jest oznakowana jako strefa piesza , lecz jest jedynie ulicą o ograniczonym i uspokojonym ruchu samochodowym.

Ze względu na długość tej ulicy i brak wzdłuż niej typowej, publicznej komunikacji kołowej, jej rolę w dużym stopniu przejęły riksze . Riksze na Piotrkowskiej zostały zainaugurowane w 1993 z inicjatywy Fundacji Ulicy Piotrkowskiej, która wywalczyła prawo do jazdy rowerami wzdłuż całej ulicy, oraz wspierała powstawanie przedsiębiorstw organizujących ten rodzaj transportu.

Trambus na Piotrkowskiej

Początkowo transport ten nie był koncesjonowany, co spowodowało, że oprócz dobrze utrzymanych pojazdów należących do trzech korporacji, po ulicy jeździły źle utrzymane riksze, które stanowiły zagrożenie dla pasażerów i pieszych. W 2000 przeprowadzono kontrolę riksz i rozpoczęto ich koncesjonowanie, co znacznie podwyższyło jakość oferowanych przez nie usług.

W marcu 2006 po Piotrkowskiej jeździło ok. 100 riksz, z których połowa jest zrzeszona w dwóch dużych korporacjach, a reszta stanowi własność osób nimi jeżdżących. Łódź, jest jednym z nielicznych miast w Europie, w którym transport rikszami przyjął się na stałe i spełnia jakieś rzeczywiste, praktyczne funkcje transportowe, a nie stanowi wyłącznie atrakcję turystyczną. Riksze jeżdżą po Piotrkowskiej praktycznie cały rok. Większość riksz jest zaopatrzona w daszki i osłony przeciwwiatrowe, co umożliwia ich eksploatację także w trudnych warunkach atmosferycznych. Łódzkie riksze są produkowane między innymi przed łódzkie przedsiębiorstwo "Riksza SC", które zaopatruje w te pojazdy także inne miasta w Polsce, Londyn , Frankfurt nad Menem i kilka innych dużych miast w Europie.

W 2003 jako alternatywa dla riksz, został uruchomiony tzw. trambus – powolny, nieprzekraczający 20 km/h autobus, będący atrapą zabytkowego tramwaju Herbrand "na gumowych kołach".

W okresie wiosenno-jesiennym, część jezdni jest zajmowana przez ogródki prowadzone przez restauracje, kawiarnie i puby. Największe ich zagęszczenie występuje na odcinku od ulicy Nawrot do ul. Jaracza. Ten fragment Piotrkowskiej, w pogodne, letnie wieczory staje się rodzajem salonu miasta, pełniąc rolę, jaka w innych miejscach jest realizowana przez rynki starych miast.

" Ławeczka Tuwima " na Piotrkowskiej

Galeria Wielkich Łodzian

Od 1999 ul. Piotrkowska jest dekorowana wykonywanymi w brązie rzeźbami plenerowymi stojącymi na jej chodnikach, upamiętniającymi sławne osoby związane z Łodzią, które tworzą tzw. Galerię Wielkich Łodzian .

Obecnie przy ul. Piotrkowskiej stoją:

Aleja Gwiazd

Na ul. Piotrkowskiej między ul. 6 Sierpnia a pasażem Rubinsteina znajduje się Aleja Gwiazd . Na pomysł alei na wzór hollywoodzki wpadł w 1996 aktor Jan Machulski . Pierwsza mosiężna gwiazda – dla aktora Andrzeja Seweryna – została wmurowana rok później. Po stronie parzystej (wschodniej) są gwiazdy reżyserów, po stronie nieparzystej znajdują się płaskorzeźby aktorów.

Zabytki przy Piotrkowskiej


Panorama Pietryny z kamienicy pod nr 97

Synagogi i prywatne domy modlitewne

Przy Piotrkowskiej nigdy nie istniała synagoga (był tylko jeden dom handlowy, pełniący przez krótki czas rolę bożnicy , przez co przez wielu jest często mylony z synagogą). Wielu żydów udostępniało jednak również swoje mieszkania do celów modlitewnych jako prywatne domy modlitewne.

Zobacz też

Fraszka

To największą Łodzi troską,
aby Łódź całą – zmieścić na Piotrkowską.

Jan Sztaudynger

Przypisy

Zobacz też

Bibliografia

  • Anna Rynkowska , Ulica Piotrkowska, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1970.
  • Dawid Lasociński, Ryszard Bonisławski , Michał Koliński, Łódź – Przewodnik, wyd. "Piątek, trzynastego", Łódź 2004, .
  • Henryk Poselt, Łódź do roku 1825 – kalendarium, wyd. "Piątek, trzynastego", Łódź 2003, .
  • Grażyna Kobojek, Łódź – Kalendarium XX wieku, wyd. "Piątek, trzynastego", Łódź 2004, .
  • Jan Salm, Łódź:kolorowe miasto:ulica Piotrkowska, wyd. Urząd Miasta Łodzi, Wydział Informacji i Promocji, 2004.
  • Stanisław Łukawski , Łódzka secesja, wyd. Widzewska Oficyna Wydawnicza "Zora", Łódź 1997, .
  • Leszek Skrzydło , Rody fabrykanckie, wyd. Oficyna Bibliofilów, Łódź, .
  • Włodzimierz Małek, Detal architektoniczny ulicy Piotrkowskiej, Wydawnictw Artus, Łódź 1990,
  • Wojalski Mirosław Zbigniew , Kieszonkowa Kronika Dziejów Łodzi, Wydawnictwo Zora, Łódź 1996,

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Ulica Piotrkowska":

Leonard Bernstein ...

Bernardo Bellotto ...

Harrachov ...

Mikołajki ...

Regionalizacja fizycznogeograficzna Polski ...

Adres pocztowy ...

1969 ...

Adres zameldowania ...

Miejsce zamieszkania ...

Tadeusz Bór-Komorowski ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Ulica Piotrkowska":

230a Kryzysy ideologiczne, gospodarcze i społeczne w Polsce Ludowej (plansza 2) ...

002. Odmiana czasowników słabych w języku niemieckim. Czas teraźniejszy. Präsens. (plansza 14) ...

041. Zurych (plansza 18) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie