Plezjozaur
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	zauropterygi
Rząd	plezjozaury
Podrząd	Plesiosauroidea
Rodzina	Plesiosauridae
Rodzaj	plezjozaur
Nazwa systematyczna
Plesiosaurus
De la Beche & Conybeare, 1821
Gatunki
P. dolichodeirus Conybeare, 1824

Plezjozaur (Plesiosaurus) – rodzaj średniej wielkości plezjozaura z Plesiosauridae . Żył we wczesnej jurze ( synemur ) na terenach obecnych Anglii i Niemiec . Cechował się długą i smukłą szyją, krótkim, krępym tułowiem, krótkim ogonem i dwiema parami wydłużonych płetw.

Morfologia

Porównanie wielkości plezjozaura i człowieka

Plesiosaurus osiągał długość od 3,5^[1] do 5 m^[2]. Jego pysk był krótki, lecz gad ten był w stanie rozwierać szczęki bardzo szeroko. W zębodołach żuchwy osadzone były 24 pary niewielkich, ostrych, okrągłych w przekroju zębów, a pięć par znajdowało się w kości przedszczękowej . Szyja, mimo iż długa i smukła, zdaje się być raczej mało elastyczna, gdyż kręgi są płasko zakończone. Składała się z około 40 żeber szyjnych i stanowiła do 150% długości tułowia^[1]. Od większości innych przedstawicieli Plesiosauroidea odróżniał się stosunkowo mniejszą czaszką (16–19 cm długości), krótszą w regionach oczodołowym i skroniowym ^[3].

Wydłużone płetwy plezjozaura składały się z pięciu palców, ze stosunkowo dużą ilością kości przypominających paliczki ^[1]. Skamieniałe odciski skóry plezjozaura wskazują, że była ona gładka, a nie łuskowata . Nozdrza wewnętrzne znajdowały się niemal dokładnie pod zewnętrznymi^[3]. Według O'Keefe'a wiele plezjomorficznych cech osteologicznych łączy plezjozaura z rodzajem Thalassiodracon, jednak nie były one ze sobą blisko spokrewnione^[4].

Klasyfikacja

Obecnie przeważnie wyróżnia się jeden gatunek wchodzący w skład rodzaju Plesiosaurus – pozostałe zostały włączone do innych rodzajów (m.in.: Archaeonectrus, Attenborosaurus , Eretmosaurus, Eurycleidus, Microcleidus, Peloneustes , Rhomaleosaurus, Thalassiodracon) lub zostały uznane za młodsze synonimy już nazwanych^[1][3]. O'Keefe uznawał trzy gatunki Plesiosaurus: typowy P. dolichodeirus, P. guilelmiimperatoris i P. brachypterygius^[4], jednak dwa ostatnie bywają klasyfikowane w odrębnych rodzajach Seeleyosaurus i Hydrorion^[5].

Plesiosaurus jest jednym z przedstawicieli rodziny Plesiosauridae, obejmującej również – według Ketchuma i Bensona (2010) – rodzaje Seeleyosaurus, Hydrorion, Microcleidus i Occitanosaurus^[5]. Według analizy przeprowadzonej przez O'Keefe'a Plesiosaurus jest taksonem siostrzanym dla wszystkich pozostałych Plesiosauroidea^[4].

Paleobiologia i paleoekologia

Plezjozaury te żywiły się prawdopodobnie głównie rybami – co ułatwiało im przystosowane do tego celu uzębienie oraz długa szyja. Połykały zdobycz w całości, nie przeżuwały. Brak jednak pancerza i stosunkowo niewielkie rozmiary narażały je na ataki większych drapieżników, takich jak m.in. daleko z nimi spokrewnione pliozaury . Najprawdopodobniej plezjozaury były w stanie przez krótki czas przebywać poza wodą, np. w celu złożenia jaj^[2]. Nozdrza wewnętrzne znajdowały się niemal dokładnie pod zewnętrznymi, co sugeruje, że Plesiosaurus – w przeciwieństwie do plezjozaurów takich jak kryptoklid czy Rhomaleosaurus – nie był w stanie wyczuwać zapachów pod wodą^[3].

Historia odkryć

Plesiosaurus był prawdopodobnie pierwszym odkrytym gadem morskim^[2]. Wiele doskonale zachowanych i niemal kompletnych szkieletów odkryła na klifach w Lyme Regis angielska paleontolog Mary Anning . W 1821 roku Plesiosaurus („bliski jaszczur”) został oficjalnie opisany. Jako że był pierwszym opisanym plezjozaurem, wiele skamieniałości przedstawicieli innych taksonów również błędnie zaliczano do rodzaju Plesiosaurus^[1][3]. Holotypem gatunku typowego, P. dolichodeirus, jest NHM 22656 (dawniej BMNH 22656), pochodzący z synemuru Lyme Regis^[4].

Przypisy