Kalendarz bizantyjski –
kalendarz
oficjalnie używany w
Cesarstwie Bizantyjskim
do upadku tego państwa w
1453
r., a także w innych krajach kulturowo związanych z Bizancjum.
Nazwa
Kalendarz bizantyjski przez współczesnych mu nazywany był "rzymskim", jako że określenie Bizancjum weszło do użytku dopiero w ponad 100 lat po upadku Cesarstwa. W życiu codziennym ludzie posługujący się nim określali go zapewne jedynie mianem "
kalendarz
" (podobnie jak to czynią obecnie użytkownicy
kalendarza gregoriańskiego
); nie wiadomo natomiast, jak określano ten system rachuby czasu dla odróżnienia go od innych kalendarzy.
Obecnie przy podawaniu lat wg kalendarza bizantyjskiego stosuje się niekiedy skrót BE (od
ang
. Byzantine Era), analogicznie do zapisu
A.D.
,
n.e.
B.C.
czy
p.n.e.
; skrót ten jest umieszczany po numerze roku (np. 6496 r. BE czyli 988 r. n.e.).
Rachuba czasu
Kalendarz bizantyjski oparty był w swych głównych zarysach na
kalendarzu juliańskim
, zaś najważniejsza różnice dotyczyły daty rozpoczęcia
roku
oraz sposobu
rachuby lat
.
Rok dzielił się na siedmiodniowe tygodnie, a układ miesięcy był taki, jak w
kalendarzu juliańskim
. Jednak początek roku przypadał na dzień
1 września
.
Lata liczone były od
stworzenia świata
, które według Bizantyjczyków nastąpiło 5509/5508 r. p.n.e. Ten sposób rachuby lat zastąpił tradycyjne oznaczanie ich nazwiskami
konsulów
(co wobec utraty znaczenia przez urząd konsula już od dawna sprawiało problemy także na zachodzie cesarstwa), a przy obliczeniach historycznych – równie tradycyjne liczenie lat od założenia
Rzymu
(
Ab urbe condita
).
Istnieją przesłanki do twierdzenia, że pomiędzy
kalendarzem juliańskim
a bizantyjskim istniała także różnica w dniach tygodnia: kalendarze te miałyby być przesunięte względem siebie o kilka dni, tak że bizantyjska
niedziela
przypadała w dzień, który na Zachodzie był
środą
. Nie jest jasne kiedy i w jakich okolicznościach wykształciłaby się ta różnica, której istnienie nie jest pewne[1]
Historia
Nie jest jasne, kiedy wykształciły się te odrębności w stosunku do kalendarza juliańskiego, a zwłaszcza odmienna rachuba lat; prawdopodobnie nastąpiło to ok.
IV
–
V w.
n.e.; kalendarz bizantyjski istniał już na przełomie
V
i
VI
w. Oficjalnie potwierdzenie istnienia kalendarza bizantyjskiego nastąpiło późno – dopiero w
988
r. uczynił to
cesarz
Bazyli II
, aczkolwiek stosowanie tego kalendarza w praktyce, także przez administrację cesarską miało miejsce już dużo wcześniej.
Geograficzny zasięg obowiązywania kalendarza bizantyjskiego
Kalendarz bizantyjski używany był w Bizancjum oraz niektórych krajach podlegających wpływowi kultury bizantyjskiej. Przyjęły go zwłaszcza te kraje, które w
średniowieczu
zostały
schrystianizowane
przez
Bizancjum
, m.in.
Ruś Kijowska
.
Najdłużej kalendarz bizantyjski używany był w
Rosji
i dopiero w
1700
r. decyzją
Piotra I
został zastąpiony przez
kalendarz juliański
.
Obecnie kalendarz bizantyjski stosowany jest niekiedy w kilku małych kościołach należących do
Cerkwi prawosławnej
Przykładowe ważne daty wg bizantyjskiej rachuby lat
Przypisy
- ↑ (...)niektórzy
staroobrzędowcy
obwiniają
Piotra I
o to, że przy przeprowadzaniu reformy kalendarza zamienił on niedzielę na środę, tak że obecna
środa
była przedtem
niedzielą
. "Semiotyka dziejów Rosji"; Praca zbiorowa, Wydawnictwo Łódzkie 1993