Historia średniowiecza – część historii obejmująca okres w dziejach Europy i Bliskiego Wschodu pomiędzy starożytnością a czasami nowożytnymi. Okres ten zwany jest średniowieczem .

Granice czasowe średniowiecza nie są ściśle ustalone. Tradycyjnie przyjmuje się, że rozpoczyna się upadkiem imperium rzymskiego w 476 r.n.e., a kończy zdobyciem Konstantynopola przez Turków i upadkiem Cesarstwa Bizantyjskiego w 1453 r. lub odkryciem Ameryki przez Krzysztofa Kolumba w 1492 . Kwestia granic czasowych średniowiecza omówiona jest dokładniej w głównym artykule Średniowiecze .

Ważniejsze daty w historii średniowiecza:

• 313 – Edykt tolerancyjny Konstantyna I Wielkiego , tzw. edykt mediolański , dający swobodę wyznania chrześcijanom.
• 378 , 9 sierpnia – Bitwa pod Adrianopolem , w której wojska cesarza wschodniorzymskiego Walensa zostały rozgromione przez Wizygotów pod wodzą Fritigerna .
• 406 , 31 grudnia – wkroczenie poprzez zamarznięty Ren na terytorium cesarstwa Swebów , Wandalów i Alanów . Ostateczne załamanie się obrony rzymskiej na wzdłuż limesu .
• 451 – Sobór chalcedoński
• 476 – Zamach Odoakra – zdetronizowanie ostatniego cesarza zachodniorzymskiego panującego w Rzymie Romulusa Augustulusa .
• 496 – Chlodwig I z dynastii Merowingów przyjął chrzest z Rzymu.
• 507 – Pierwsza wersja prawa salickiego , spisanego w państwie Franków za czasów króla Chlodwiga I.
• 511 – Śmierć Chlodwiga I. Podział państwa Franków pomiędzy synów Chlodwiga.
• 527 – 565 – Panowanie cesarza Justyniana I Wielkiego – kodyfikacja wszystkich rzymskich praw.
• 529 – Benedykt z Nursji założył klasztor na Monte Cassino .
• 529 – Zamknięcie przez Justyniana I Wielkiego Akademii Platońskiej w Atenach.
• 550 – Początek ekspansji Słowian na Bałkanach .
• 570 – Narodziny Mahometa .
• 622 – Ucieczka Mahometa z Mekki do Medyny ( Hidżra ).
• 632 – Śmierć Mahometa.
• 600 – 900 – Rozkwit cywilizacji Majów w Ameryce Środkowej.
• 630 – Początek osiedlania się Serbów i Chorwatów w Illiricum.
• 732 , 25 października – Bitwa pod Poitiers , znana także jako bitwa pod Tours – bitwa stoczona między armią arabską pod wodzą Abd ar-Rahmana a wojskami frankijskimi majordoma królestwa Karola Młota i księcia Akwitanii Odona Wielkiego .
• 751 – Zamach stanu Pepina Krótkiego , majordoma króla Franków Childeryka III , który zdetronizował Childeryka III, ostatniego króla Franków z dynastii Merowingów.
• 751 – Układ między papieżem Zachariaszem a Pepinem Krótkim . Papież Zachariasz wydał formalne rozporządzenie, aby tytuły królewskie nadawano tym, którzy formalnie sprawują władzę, czym faktycznie poparł odebranie włądzy królowi Childerykowi III przez Pepina Krótkiego.
• 756 – Założenie Państwa Kościelnego przez Pepina Krótkiego.
• 768 – Śmierć Pepina Krótkiego. Rządy w państwie Franków objęli jego dwaj synowie Karloman i Karol .
• 771 – Śmierć Karlomana. Karol objął rządy królewskie w całym państwie Franków.
• 793 – Najazd wikingów na Klasztor Lindisfarne. Data ta otwiera erę ekspansji wikingów.
• 800 , 25 grudnia – Koronacja na cesarza rzymskiego króla Franków Karola Wielkiego . Odnowienie cesarstwa rzymskiego na Zachodzie.
• 800 – 950 – Początek państwa Polan .
• 814 – Śmierć cesarza Karola Wielkiego. Cesarzem państwa Franków został Ludwik Pobożny , najmłodszy syn Karola Wielkiego.
• 830 – Powstanie państwa wielkomorawskiego .
• 843 – Traktat w Verdun . Po śmierci Ludwika Pobożnego państwo Franków podzielone zostało pomiędzy jego synów: Lotara , Karola Łysego i Ludwika Niemieckiego . Podział ten zainicjował proces tworzenia się państw Francji, Niemiec i Włoch.
• 850 – Początek państwa Wiślan .
• 864 – Chrzest Bułgarii .
• 882 – Zjednoczenie Kijowa i Nowogrodu.
• 911 – Śmierć Ludwika Dziecię , koniec dynastii Karolingów .
• 919 – Początek dynastii Saskiej na tronie niemieckim – elekcja Henryka Ptasznika na króla Niemiec.
• 928 – Wyprawa Henryka Ptasznika przeciwko Słowianom.
• 929 – Hołd czeski Henrykowi Ptasznikowi.
• 955 , 10 sierpnia – Bitwa na Lechowym Polu koło Augsburga , stoczona pomiędzy rycerstwem niemieckim pod wodzą króla niemieckiego Ottona I , posiłkowanym przez Czechów, a wojskami Madziarów (Węgrów). Bitwa zakończona klęską Węgrów.
• 960 – 992 – Panowanie Mieszka I .
• 962 , 2 lutego – Koronacja cesarska Ottona I .
• 966 – Chrzest Mieszka I .
• 968 – Utworzono pierwsze biskupstwo misyjne w Poznaniu.
• 969 – Zamordowanie Nicefora Fokasa , cesarzem Bizancjum został Jan Tzimiskes .
• 972 , 24 czerwca – Bitwa pod Cedynią pomiędzy wojskami księcia Polan – Mieszka I a wojskami margrabiego Marchii Wschodniej – Hodona . Bitwa zakończona klęską wojsk niemieckich.
• 981 – Utrata przez Polskę Grodów Czerwieńskich .
• 988 – Chrzest Włodzimierza Kijowskiego w Chersoniu przyjęty z Bizancjum .
• 991 lub 992 – Sporządzenie dokumentu Dagome iudex , będącego prawdopodobnie regestem dokumentu, którego wystawcą był Mieszko I . W dokumencie tym Mieszko oddał swoje państwo pod papieską opiekę.
• 993 – Założenie Delhi w Indiach.
• 997 – Śmierć św. Wojciecha nad jeziorem Drużno w trakcie misji chrystianizacyjnej Prusów .
• 999 – Kanonizacja św. Wojciecha.
• 1000 – Zjazd Gnieźnieński .
• 1000 – Wyprawa wikingów do Ameryki Północnej.
• 1018 , 30 stycznia – Pokój w Budziszynie zawarty między Świętym Cesarstwem Rzymskim a Polską. Na jego mocy Polska zatrzymała Milsko , Łużyce i Morawy , a cesarz przyrzekł pomóc w planowanej przez Bolesława Chrobrego wyprawie na Kijów .
• 1025 – Koronacja Bolesława Chrobrego .
• 1025 – Koronacja Mieszka II Lamberta .
• 1054 – schizma wschodnia – rozłam chrześcijaństwa na wschodnie i zachodnie.
• 1066 – Najazd wojsk normandzkich Wilhelma Zdobywcy na Anglię.
• 1066 , 14 października – Bitwa pod Hastings w południowo-wschodniej Anglii.
• 1075 – Dictatus Papae .
• 1077 – Cesarz Henryk IV pod murami Kanossy .
• 1080 , 25 czerwca – Synod biskupów niemieckich uznał Grzegorza VII za antypapieża
• 1085 – Wilhelm Zdobywca , król Anglii, wydał kataster podatkowy Domesday Book .
• 1095 , 18 listopada – Synod w Clermont. Papież Urban II ogłosił hasło wojny świętej, czym zapoczątkował wyprawy krzyżowe .
• 1096 – Pierwsza wyprawa ludowa do Ziemi Świętej.
• 1096 – 1099 – I wyprawa krzyżowa .
• 1113 – Uznanie przez papieża Paschalisa II zakonu Rycerzy Szpitala Jerozolimskiego św. Jana Chrzciciela, znanych później jako joannici (później szpitalnicy).
• 1122 – Konkordat w Wormacji – koniec sporu o inwestyturę, ale nie o dominum mundi.
• 1138 – Bolesław Krzywousty wydał tzw. statut Bolesława Krzywoustego – akt polityczny ustalający zasady następstwa tronu i wprowadzający podział terytorialny Polski między synów Krzywoustego.
• 1147 – Druga wyprawa ludowa do Ziemi Świętej.
• 1147 – 1149 – II wyprawa krzyżowa .
• 1147 – Założenie Moskwy .
• 1152 , 4 marca – Koronacja Fryderyka I Rudobrodego (Barbarossa) na króla niemieckiego.
• 1155 , 18 czerwca – Koronacja Fryderyka I Rudobrodego cesarzem Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego .
• 1161 – Powstała I Hanza .
• 1164 – Konstytucje z Clarendon
• 1167 – Sobór Katarski w Saint-Felix-de Caraman .
• 1170 , 29 grudnia – Zamordowanie Tomasza Becketa , arcybiskupa Canterbury .
• 1189 – 1192 – III wyprawa krzyżowa .
• 1190 , 10 czerwca – Śmierć cesarza niemieckiego Fryderyka I Rudobrodego (Barbarossa).
• 1200 – Upadek cywilizacji Tolteków w Ameryce Środkowej.
• 1202 – 1204 – IV wyprawa krzyżowa .
• 1204 , 12 kwietnia – Zdobycie Konstantynopola przez krzyżowców.
• 1206 – Powstanie państwa Czyngis-chana .
• 1210 – Rycerze krzyżowi opanowali Inflanty .
• 1212 – Krucjata dziecięca.
• 1213 – Rozbicie albigensów przez krzyżowców.
• 1214 , 27 lipca – Bitwa pod Bouvines pomiędzy siłami cesarza niemieckiego Ottona IV i króla angielskiego Jana bez Ziemi a wojskami króla Francji Filipa II Augusta . Zwyciężyły wojska francuskie.
• 1215 – Sobór laterański .
• 1215 – Wielka Karta Swobód – akt wydany przez króla Anglii Jana bez Ziemi pod naciskiem możnowładztwa, ograniczający władzę monarszą w dziedzinie skarbowej i sądowniczej.
• 1215 – Zdobycie Pekinu przez Czyngis-Chana.
• 1217 – 1221 – V wyprawa krzyżowa .
• 1220 – Powstanie "Kroniki" Wincentego Kadłubka .
• 1228 - 1229 – Prywatna krucjata cesarza Fryderyka II
• 1241 – Pierwszy najazd Tatarów na Polskę, bitwa pod Legnicą .
• 1243 , 26 czerwca – Bitwa pod Köse Dağ . Armia mongolska pod dowództwem Bajdżu pobiła armię seldżucką sułtana Kaj Chusrau II.
• 1244 – Rzeź Albigensów pod Montségur .
• 1248 – 1250 – VI wyprawa krzyżowa .
• 1258 – Prowizje oksfordzkie .
• 1258 , 10 lutego – zdobycie Bagdadu przez Mongołów. Koniec kalifatu Abbasydów .
• 1265 – Początek angielskiego parlamentaryzmu.
• 1270 – VII wyprawa krzyżowa .
• 1271 – 1295 – Podróż Marco Polo z Wenecji do Chin.
• 1291 – Upadek Akki , ostatniej twierdzy krzyżowców w Palestynie.
• 1300 – Założenie miasta Warszawy .
• 1302 – Po raz pierwszy zwołano Stany Generalne we Francji.
• 1309 – 1377 – Niewola Awiniońska (dwóch papieży awinioński i rzymski).
• 1320 – Koronacja Władysława I Łokietka .
• 1337 – 1453 – Wojna stuletnia między Anglią a Francją.
• 1330 – Wprowadzenie w Europie podziału doby na 24 godziny.
• 1347 – 1350 – Wielka epidemia dżumy w Europie.
• 1364 – Założenie Akademii Krakowskiej .
• 1368 – 1644 – Dynastia Ming w Chinach.
• 1377 – Jagiełło wstąpił na tron Litwy.
• 1378 – 1417 – Wielka schizma zachodnia .
• 1382 – Zdobycie Moskwy przez Tatarów.
• 1385 , 14 sierpnia – Unia w Krewie – unia personalna Królestwa Polskiego z Wielkim Księstwem Litewskim .
• 1386 – Koronacja Władysława II Jagiełły na króla Polski.
• 1410 , 15 lipca – Bitwa pod Grunwaldem .
• 1415 , 6 lipca – Spalenie Jana Husa .
• 1419 – Powstanie husyckie w Czechach.
• 1429 – Pierwsze wystąpienie Joanny d'Arc .
• 1439 , 6 lipca – Unia florencka – próba zażegnania schizmy wschodniej .
• 1440 – 1444 – Unia polsko-węgierska .
• 1444 , 10 listopada – Bitwa pod Warną między wojskami polsko-węgierskimi pod dowództwem króla polskiego i węgierskiego Władysława III Warneńczyka a wojskami tureckimi pod dowództwem sułtana Murada II . Bitwa wygrana przez Turków, poległ król Władysław III.
• 1453 – Koniec wojny stuletniej między Anglią a Francją.
• 1453 – Zdobycie Konstantynopola przez Turków . Upadek cesarstwa Bizantyjskiego .
• 1455 – Ukazała się drukiem tzw. Biblia Gutenberga .
• 1457 – Wydanie Psałterza mogunckiego przez Gutenberga.
• 1474 – Pierwszy druk na ziemiach polskich (Calendarium anni Domini 1474 currentis).
• 1489 – Wit Stwosz ukończył ołtarz mariacki w Krakowie .
• 1492 – Śmierć Kazimierza Jagiellończyka .
• 1492 – Odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba .
• 1492 – Zdobycie ( rekonkwista ) przez królową Izabelę Kastylijską ostatniego państwa muzułmańskiego na Półwyspie Iberyjskim, Grenady.

Zobacz też

• Średniowiecze
• Kalendarium historii Polski