Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Język kazachski

Język kazachski

Қазақша
Obszar Kazachstan , Chiny , Mongolia , Rosja i inne
Liczba mówiących12 milionów
Ranking 66.
Klasyfikacja genetyczna Języki uralo-ałtajskie
* Języki ałtajskie
** Języki tureckie
*** Języki kipczackie
****Język kazachski
Pismo cyrylica
alfabet arabski (w Chinach)
Status oficjalny
język urzędowy Kazachstan
Regulowany przeznieregulowany
Kody języka
ISO 639 -1kk
ISO 639-2kaz
SIL KAZ
Występowanie
Zasięg języka kazachskiego na mapie Azji Środkowej (kolor pomarańczowy)

Zasięg języka kazachskiego na mapie Azji Środkowej (kolor pomarańczowy)

W Wikipedii
Zobacz też: język , języki świata
Wikipedia w języku kazachskim
W Wikisłowniku :
Napis "Kazach z Kazachem niech mówi po kazachsku" w sanatorium w Ałma-Acie

Język kazachski (także: język kazaski[1], kaz. қазақ тілі, қазақша) – język należący do podgrupy kipczacko-nogajskiej, grupy kipczackiej języków tureckich [2] (wraz z z językiem karakałpackim , nogajskim i północnymi dialektami uzbeckiego [3]). Jest on językiem ojczystym dla około 12 milionów ludzi. Poza Kazachstanem używa się go między innymi w Chińskiej Republice Ludowej , Uzbekistanie , Rosji i Mongolii . Mniejsze skupiska Kazachów znajdują się także w Afganistanie , Iranie , Turcji i Niemczech .

W Kazachstanie język kazachski spełnia oficjalnie wszystkie funkcje języka państwowego - jest językiem wykładowym, powstaje w nim bogata literatura oraz inne teksty kultury ( film , sztuki teatralne). W rzeczywistości jednak kazachski jest dopiero drugim (po rosyjskim ) używanym w państwie językiem, do czego doprowadziła długotrwała rusyfikacja oraz odizolowanie od innych niż radziecki kręgów kulturowych.

Spis treści

Historia

Na terenie Kazachstanu przed językiem kazachskim funkcjonowało od XV wieku wiele blisko spokrewnionych dialektów, używanych przez ludy Kipczaków , Ujsunów, Żalajrów, Najmanów i innych[3]. Już w tym czasie zaczął następować proces kształtowania się z nich języków literackich, z których wymienić należy język czatagajski i kipczacki . Oba funkcjonowały jako języki literatury oraz dokumentów, zawierały w sobie bardzo dużą ilość zapożyczeń perskich i arabskich , które stanowiły do 90% słownictwa[3].

Literacki język kazachski zaczął rodzić się dopiero od XVIII wieku . Za jego twórcę i klasyka uważany jest Abaj Ibrahim Kunanbajew [3]. W epoce tej po kazachsku tworzyli też Buchar Żyrau, Katesz, Kobylan i inni. Okresem rozkwit literatury kazachskiej był wiek dwudziesty - działali wtedy między innymi M. Żumabaj - twórca kazachskiej pedagogiki , Sz. Kudajbierdi - pierwszy kazachski historyk, A. Bajtursun - językoznawca, polityk i dziennikarz oraz S. Sejfulin - poeta. Kres "złotej epoce" przyniósł głód lat dwudziestych oraz czystki stalinowskie - wszyscy twórcy kazachskiej kultury zostali wówczas oskarżeni o nacjonalizm i usiłowanie oderwanie Kazachstanu od Rosji [3]. Także polityka kolonialna kontynuowana przez Związek Radziecki doprowadziła do wyniszczenia narodu kazachskiego, a co za tym idzie jego kultury oraz języka.

Odrodzenie języka kazachskiego wiąże się z odzyskaniem niepodległości Kazachstanu w roku 1991 [4]. W Kazachstanie powstaje obecnie coraz więcej szkół z językiem kazachskim jako wykładowym[5]. Językiem tym porozumiewa się w dużej mierze wieś kazachska, natomiast w miastach ludzie posługują się najczęściej językiem rosyjskim [6]. Także obszary północne Kazachstanu są bardziej zrusyfikowane. Niemniej jednak obserwuje się wyraźny trend do uczenia się języka kazachskiego wśród urodzonych w mieście Kazachów .

Gramatyka

Biorąc pod uwagę konstrukcję morfologiczną jako kryterium klasyfikacji językowej , kazachski należy do języków aglutynacji przyrostkowej [3], co oznacza niezmienność tematu słowa oraz tworzenie form gramatycznych jedynie poprzez dodawanie do tematu przyrostków. Przyrostki te podporządkowują się zasadom harmonii wokalicznej oraz dźwięcznościowej asymilacji progresywnej . Zjawiska te warunkują istnienie kilku wariantów fonetycznych przyrostków, zależnie od wygłosowej samogłoski czy spółgłoski rdzenia.

W kazachskim bardzo wyraźnie zaznacza się podział między częściami mowy, co nie koliduje jednak z mnogością homonimów . Jest to spowodowane faktem, iż w języku tym podział na części mowy bazuje na kryterium syntaktycznym - zasadniczym podziałem jest rozgraniczenie imiennych części mowy (takich jak rzeczownik , przymiotnik i liczebnik ) od czasowników [3]. Te pierwsze mogą pełnić w zdaniu rolę podmiotu , dopełnienia lub przydawki względnej . Imiesłowowe formy czasownika podlegają z kolei tzw. nominalizacji, co oznacza, iż bezokolicznik i rzeczownik odczasownikowy stają się homonimami .

Język kazachski nie przewiduje funkcjonowania przedrostków jako osobnych elementów morfologicznych - zawarte są jedynie w zapożyczeniach rosyjskich , traktowane są tam jednak jako element tematu[3]. Sam temat jest jednoznaczny z mianownikiem rzeczownika, przymiotnika lub liczebnika. Wyjątkiem jest jednak sytuacja, gdy temat zakończony jest na spółgłoskę bezdźwięczną poprzedzoną samogłoską - wtedy spółgłoska ta ulega udźwięcznieniu po dodaniu końcówki rozpoczynającej się od samogłoski . Rozróżnia się tematy proste (np. ит - pies) i złożone (np. жалданушы - podnajemca), jedno- lub wielosylabowe (czasami zdarza się, iż temat składa się wyłącznie z jednej samogłoski, np. у - jad).

Piśmiennictwo

Początki piśmiennictwa w języku kazachskim sięgają czasów Pisma orchońskiego , zawierającego 24 litery. Od tego czasu w swojej historii język ten zapisywano alfabetem arabskim , łacińskim i cyrylicą . Dziś używa się najczęściej cyrylicy i jest to oficjalny system.

cyrylicaА аӘ әБ бГ гҒ ғД дЕ еЖ жЗ зИ иІ іЙ й
łacinaA aÄ äB bG gĞ ğD dE eYe yeJ jZ zÏ ïİ iY y
cyrylicaК кҚ қЛ лМ мН нҢ ңҺ һО оӨ өП пР рС сТ т
łacinaK kQ qL lM mN nÑ ñH hO oÖ öP pR rS sT t
cyrylicaУ уҮ үҰ ұФ фХ хШ шЫ ыЮ юЯ я
łacinaW wÜ üU uF fX xŞ şI ıYu yuYa ya

W wyrazach obcego pochodzenia występują także: В в (V v) Ё ё (Yo yo), Ц ц (C c), Ч ч (Ç ç), Щщ (Şç şç), Ъъ (-), Ьь (-), Ээ (E e).

Alfabet łaciński

W październiku 2006 roku prezydent Kazachstanu , Nursułtan Nazarbajew , przywrócił dyskusję co do zapisu kazachskiego zmodyfikowaną, tureckopodobną łacinką[7][8]. Według badań opublikowanych przez kazachski rząd we wrześniu 2007 roku, przejście na alfabet łaciński możliwe by było w okresie 10 do 12 lat, a kosztcałej operacji wyniósł by 300 milionów dolarów amerykańskich [9]. 13 grudnia 2007 roku Nazarbajew wycofał się jednak z idei zmiany alfabetu, tłumacząc swe odejście od poprzedniego stanowiska tym, iż przez blisko 70 lat Kazachowie czytali w cyrylicy , ponadto w Kazachstanie żyje ponad 100 różnych narodowości, dlatego pośpiech w tej materii nie jest konieczny[10].

Przypisy

Zobacz też

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Język kazachski":

Podróżnik ...

Rodzimy Kościół Polski ...

Jonas Basanavičius ...

Szkoci ...

Wnioskowanie ...

Włosi ...

Nowa Anglia ...

Maine ...

Stanisław Hozjusz ...

1986 ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Język kazachski":

Rozprawa z rozprawką (plansza 7) ...

010c. Rzym (plansza 5) ...

019. Wielkie formy ukształtowania powierzchni Ziemi (plansza 4) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie