próbka tekstu napisanego w języku awestyjskim
Język awestyjski, język Awesty –
język
klasyczny używany w starożytnej
Persji
, w którym został zapisany zbiór prac
Zaratustry
. Zbiór ten nazywany jest
Awestą
(od
średnioperskiego
aβastāg "zalecenie, nakaz"). Należy do rodziny
języków indoeuropejskich
i jest siostrzanym językiem klasycznego
sanskrytu
. W swej obecnej postaci uformował się zasadniczo w czasach
Sasanidów
, najprawdopodobniej w V w. Dzisiejsza Awesta obejmuje prawdopodobnie zaledwie ułamek ogromnej literatury
zoroastyjczyków
istniejącej wcześniej. Awesta sasanidzka została spisana w momencie, gdy język w którym powstała, był już od dawna martwy i używany jedynie przez kapłanów. Ponieważ Zaratustra żył ponad tysiąc lat przed spisaniem najstarszych tekstów Awesty, te przekazywane były najprawdopodobniej ustnie. Ojczyzną języka awestyjskiego była Aryana Vaēǰah, która przynajmniej częściowo pokrywała się z Chorezmem (choć część uczonych sytuuje ją we wschodnim
Iranie
).
Dialekty
Znane dzisiaj teksty awestyjskie różnią się między sobą zarówno pod względem treściowym jak i językowym, stąd wyróżnia się dwa dialekty języka awestyjskiego:
- dialekt Gāth (najstarszy)
- dialekt młodszej Awesty
Alfabet
Awesta została spisana alfabetem utworzonym na podstawie książkowego pisma pahlawijskiego. Jednak w odróżnieniu od wielu alfabetów, używanych do zapisywania
języków irańskich
w okresie średnioirańskim, a wywodzących się z
alfabetu aramejskiego
gdzie liczba znaków była ograniczona (alfabet Pahlawi - 19 znaków), alfabet awestyjski została znacznie rozbudowany (czasem tylko za pomocą
znaków diakrytycznych
) i liczył 49 znaków. Tak jak we wszystkich innych alfabetach pochodzenia semickiego alfabetem awestyjskim zapisywano od prawej strony do lewej. Z 49 liter 14 służy do oznaczania samogłosek a 35 spółgłosek. Nie istnieje skodyfikowana transliteracja, najczęściej stosuje się, na podstawie alfabetu łacińskiego następującą (choć w literaturze polskiej często część oddaje się rodzimymi np. dwuznak
sz
zamiast
š
):
Samogłoski:
a ā e ē ə ə̄o ō å ą i ī u ū
Spółgłoski:
k g γ x xʷ č ǰ t ϑ d δ t̪ p f b w β ŋ ŋʷ ṇ ń n m y v r s z š ṣ̌ ž h ḣ
Ciekawostki
Słowo z języka awestyjskiego "satem", oznaczające "sto" stanowi nazwę dychotomii języków indoeuropejskich na języki
satemowe
i
kentumowe
(satem, kentum).
Wiele uważanych za rodzime wyrazów polskich (oraz
staro-cerkiewno-słowiańskich
) pochodzi od wymarłych obecnie języków irańskich (od ludów
sarmackich
i
scytyjskich
), prawdopodobnie również od awestyjskiego. Są to słowa związane z kultem (bóg – awestyjskie bhaga) oraz wiele innych. Niektóre nazwy toponimiczne i nazwy plemion
Słowiańszczyzny
pochodzą od scytyjsko-sarmackich nazw miejsc i plemion (
Serbowie
,
Chorwaci
[]), stąd wniosek, iż w pewnym okresie historycznym plemiona te sąsiadowały bezpośrednio z plemionami protosłowiańskimi lub były wręcz podmiotem kształtowania się etnosu słowiańskiego.
Bibliografia
-
Leszek Bednarczuk
(pod red.), Języki indoeuropejskie, tom I, Warszawa 1986, s.135-136,
Linki zewnętrzne