Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Wyżyna Krakowsko-Częstochowska

Wyżyna Krakowsko-Częstochowska

Wyżyna Krakowsko-Częstochowska

Skałka Wysoka, ostaniec w pobliżu Rzędkowic

Wyżyna Krakowsko-Częstochowska na mapie Polski
Megaregion Pozaalpejska Europa Środkowa
Prowincja Wyżyny Polskie
Podprowincja Wyżyna Śląsko-Krakowska
MakroregionWyżyna Krakowsko-Częstochowska
Zajmowane
jednostki
administracyjne
  Polska
woj. małopolskie , woj. śląskie
Wierzchowinowy ostaniec (Grodzisko w Jerzmanowicach)
Skała Rękawica
Zamek w Podzamczu

Wyżyna Krakowsko-Częstochowska ( 341.3 ) nazywana również Jurą Krakowską i Jurą Polską, to makroregion geograficzny położony w południowej Polsce . Stanowi wschodnią część Wyżyny Śląsko-Krakowskiej . Tworzy pas długości ok. 80 km , pomiędzy Krakowem a Częstochową . W pasie tym wzgórza wznoszą się na wysokość 300-515 m n.p.m.

Niekiedy używa się także nazwy Wyżyna Krakowsko-Wieluńska, pomimo tego że pomiędzy Częstochową a Wieluniem nie ma już wzgórz tej wysokości.

Spis treści

Położenie

W dwóch rejonach Wyżyna wznosi się powyżej wysokości 500 m n.p.m. Najwyższe miejsce znajduje się na terenie OgrodzieńcaGóra Zamkowa lub Góra Janowskiego (515,6 m n.p.m. wg najnowszych pomiarów, na starszych mapach podawana jest niewłaściwa wysokość – 504,5 m n.p.m.). Drugi rejon gdzie Wyżyna przekracza 500 m n.p.m., to wzgórze Skałka ( Grodzisko ) – 512,8 m n.p.m.) w Jerzmanowicach . Ku zachodowi opada stromo do Wyżyny Śląskiej , na wschodzie przechodzi łagodnie w Nieckę Nidziańską . Południowa część Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej tworzy Grzbiet Tenczyński , który jest oddzielony od pozostałej jej części Rowem Krzeszowickim . Rów Krzeszowicki stanowi drogę przejścia ze Śląska do Małopolski .

Regionalizacja fizycznogeograficzna

Wyżyna Krakowsko-Częstochowska dzieli się na następujące makroregiony :

Wyżyna Krakowsko-Częstochowska graniczy:

Geologia

Obszar Jury ma bardzo ciekawą przeszłość geologiczną. Stanowił niejednokrotnie w swojej historii dno morza, przez co powstało wiele warstw skał ( dolomity , margle , wapienie ). Dominującymi skałami są jednak wapienie górnojurajskie . Charakterystyczne są skały wapienne pocięte dolinami erozyjnymi, a także zjawiska krasowe m.in. jaskinie ze stalaktytami , stalagmitami oraz stalagnatami . W kierunku Obniżenia Górnej Warty występuje strome obniżenie o wysokości ok. 100 m.

Od południa uskok tektoniczny Rów Krzeszowicki oddziela Wyżynę Olkuską . Rejon na południowy wschód od Częstochowy jest miejscem, gdzie znajduje się najwięcej jaskiń w Polsce. Występują tu skamieniałe szkielety i skorupy organizmów, które przywędrowały z obszaru równikowego (m.in. amonit ), powstałą poprzez wyżłobienie Dolinę Prądnika, ostańce czyli twardsze fragmenty skał, które nie podlegają rozpuszczaniu (m.in. Maczugę Herkulesa ). Zachodziły tu także ruchy górotwórcze, co również dało ciekawy efekt. Najwięcej wzniesień jest w okolicach Krakowa. Dzięki różnorodności skał występują tu specyficzne gatunki roślin.

Rzeki

Na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej swój początek biorą rzeki i potoki: Warta , Biała Przemsza , Czarna Przemsza , Pilica , Dłubnia , Szreniawa , Czarka (Żarki-Letnisko), Prądnik , Wiercica, Rudawa , Chechło , Dulówka , Kluczwoda , Sanka , Rudno, Będkówka , Kozi Bród .

Klimat

Klimat wyżyny jest nieco odmienny od otaczających ją obszarów. Pokrywa śnieżna zalega tu przez 80 dni w roku, a od kwietnia do września trwają okresy burzowe. Roczne sumy opadów mieszczą się w granicach 650-700 mm i są nieco wyższe niż w rejonach przyległych, a średnie temperatury niższe o od 0,5 do 1,0 °C. Średnia temperatura latem wynosi 19 °C, zaś zimą -3 °C.

Flora

Wg prof. Władysława Szafera pozostająca pod wpływem klimatu oceanicznego Wyżyna Krakowsko-Częstochowska tworzy odrębną krainę geobotaniczną. Dominują tu ciepłolubne rośliny charakterystyczne dla Europy Zachodniej. Stwierdzono występowanie ok. 1600 gatunków roślin naczyniowych , co stanowi 60% całej liczby gat. tych roślin w Polsce.

Endemity i gatunki rzadkie: brzoza ojcowska (w Dolinie Bolechowickiej i Kobylańskiej ), warzucha polska znaleziona w Olkuszu , warzucha tatrzańska ( endemit tatrzański ), ostróżka tatrzańska ( subendemit tatrzański), przytulia krakowska , modrzew polski .

Z rzadszych roślin wymienić należy także gatunki: ostnica Jana , ostnica włosowata , goździk siny , aster gawędka , wisienka stepowa , kruszczyk drobnolistny , szałwia łąkowa , rojnik górski , macierzanka pospolita , kłokoczka południowa , kwitnące okazy bluszczu , 10 gatunków storczyków , fiołek bagienny .

Lasy

W zbiorowiskach leśnych występują głównie grądy , mieszane bory sosnowo-dębowe z domieszką jodły lub buka, świetliste dąbrowy. Sporadycznie występuje buczyna sudecka i buczyna karpacka z domieszką jodły. W runie tej ostatniej występuje lepiężnik biały , żywiec gruczołowaty , paprotnik kolczysty , parzydło leśne . W okolicach Ojcowa i Olkusza występują reliktowe lasy górskie - jaworzyna górska z języcznikiem zwyczajnym .

Wśród drzew dominują: grab , sosna , buk , brzoza , dąb , jodła. Wczesną wiosną przed rozwojem liści przez drzewa w runie leśnym zakwitają masowo: przylaszczka pospolita , zawilec gajowy i żółty , miodunka ćma , szczyr trwały , śledziennica skrętolistna , zdrojówka rutewkowata , złoć żółta , groszek wiosenny , pierwiosnek lekarski i wyniosły . Spotkać można też śnieżyczkę przebiśnieg , wawrzynka wilczełyko , konwalię majową . Często występuje kopytnik pospolity , pomocnik baldaszkowy , borówka czarna i brusznica . W podszycie często występuje dzika porzeczka .

Inne

Ciepłolubne zbiorowiska murawy kserotermicznej reprezentowane są przez około 300 gatunków. Są to m. in: aster gawędka, czosnek skalny (poza Jurą nie występujący na niżu), dziewanna austriacka, ostnica Jana, kostrzewa bruzdkowana, oman wąskolistny , przetacznik wczesny , rumian żółty , róża francuska , turzyca niska i turzyca Michela, wiśnia karłowata . Roślinność pustynna reprezentowana jest przez szczotlichę siwą i wydmuchrzycę piaskową .

Co ciekawe występuje tu pewna liczba gatunków roślin typowo górskich (szczególnie w południowej części wyżyny). Są one reliktami glacjalnymi , które przetrwały tutaj po ostatnim zlodowaceniu. Należy tu wymienić takie gatunki, jak: ciemiężyca zielona i chaber miękkowłosy ( w Dolinie Prądnika ), omieg górski (przy źródłach Białej Przemszy ), skalnica gronkowa , kozłek trójlistny, zanokcica zielona , zachyłka Roberta (na skałach i piargach ). Jeszcze starszymi reliktami, bo pochodzącymi z okresu trzeciorzędu są bardzo rzadko spotykane: ostróżka tatrzańska, wierzba lapońska , reliktami jest również brzoza karłowata , dębik ośmiopłatkowy i znaleziony tylko na dwóch stanowiskach paprotnik pstry.

Na nieużytkach i suchych wapiennych zboczach występują krzaczaste zarośla leszczyny , tarniny , dzikiej róży , a wśród skał wapiennych licznie występuje jałowiec pospolity .

Grzyby , glony i porosty

Liczna jest flora grzybów – ok. 600 gatunków. Z rzadszych gatunków występują: piestrzenica kasztanowata , szmaciak gałęzisty , muchomor sromotnikowy , żagiew siarkowa i rosnący pod ziemią jeleniak . Ogromne bogactwo glonów (w rzece Pilica doliczono się ich 450 gatunków). Niemal połowę z 420 występujących tu porostów stanowią epifity . Występuje tu bardzo ładny skorupiasto-listkowaty porost złotorost ścienny oraz rzadki granicznik płucny.

Jednym z poważniejszych zagrożeń dla flory Jury jest duże skażenie powietrza spowodowane bliskim sąsiedztwem dużych zakładów przemysłowych oraz zmiany środowiska spowodowane osuszaniem bagien i torfowisk.

Fauna

Młody zaskroniec

Ze stosunkowo rzadkich zwierząt występują tu: padalec zwyczajny , w tym również jego rzadka odmiana turkusowa, gniewosz plamisty , zaskroniec , żmija zygzakowata , ropucha paskówka . Z owadów największy europejski chrząszcz jelonek rogacz , największy polski motyl zmierzchnica trupia główka oraz paź żeglarz . Obszar Wyżyny stanowi podobnie jak w przypadku flory odrębną krainę zoogeograficzną pod nazwą Jura Krakowska. Na skutek szkodliwego dla środowiska przyrodniczego oddziaływania gospodarki człowieka została tu wytępiona znaczna liczba gatunków ssaków i innych rzadkich zwierząt. Dawniej charakterystyczny dla Jury był np. wąż Eskulapa, który został wytępiony niemal w całej Polsce. Zwiększyła się natomiast liczba zwierząt drobnych, szczególnie bezkręgowców. Obecnie na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej występują zwierzęta typowe dla bardzo ciepłych i silnie zagospodarowanych obszarów chociaż można tu spotkać również wiele rzadkich gatunków zwierząt.

Na szczególna uwagę wśród ssaków zasługują nietoperze, których na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej żyje 17 gatunków m.in. rzadkie: nocek orzęsiony (w Jaskini Wierzchowskiej Górnej i Jaskini Racławickiej – jedyne występowanie w Polsce), podkowiec duży (stwierdzony w Polsce tylko w Jaskini Nietoperzowej), gacek wielkouchy , podkowiec mały (w Sokolich Górach) oraz mroczek posrebrzany

Endemitami wśród fauny są tu: jelonek rogacz , paź królowej i paź żeglarz . Do endemitów należy zaliczyć również chrząszcze jaskiniowe (Choleva lederina gracilenta, Catops tristis inferus).

W wodach źródeł krasowych (m.in. w Dolinie Sąspówki) zachował się relikt z epoki lodowcowej, przedstawiciel fauny bezkręgowej – wypławek alpejski (planaria alpina).

Turystyka

Skałki wapienne w Złotym Potoku
Skały wapienne w Częstochowie

Dzięki korzystnej rzeźbie terenu obszar Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej był dobrym miejscem do budowy warowni obronnych. Wybudowano tu wiele zamków, które tworzą tzw. " Szlak Orlich Gniazd ". Jest tu dużo obiektów do zwiedzania.

Znajdują się tu tereny wspinaczki skałkowej czy trasy dla quadów.
Ze względu na piękno krajobrazu Wyżyna należy do najatrakcyjniejszych regionów turystycznych w Polsce. Jura jest stolicą wspinaczkową Polski. Znajduje się tu wiele ścianek oficjalnie do tego przeznaczonych, oznaczonych w skali od II do 6.8 co do stopnia trudności. Dla plażowiczów też coś się znajdzie. Jest tutaj Jezioro Porajskie. Ostatnio zbudowano wyciągi narciarskie .

Miejscowości

A

B

C

D

F

G

I

J

K

L

Ł

M

N

O

P

R

S

T

W

Z

Ż

Zabytki

Zamki i ruiny

Okiennik Wielki

Grodziska

Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .

GOPR

Nad bezpieczeństwem turystów terenie czuwa Grupa Jurajska Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego ).

Szlaki turystyczne

Piesze

Jaskinie

Najwyższe skały

NazwaWysokość
( m   n.p.m. )
Góra Zamkowa 515,6
Grodzisko 512,8
Wielka Skała 512,8
Ostry Kamień 502
Olszówka501
Łysa492

Inne atrakcje turystyczne

Ochrona przyrody na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej

Linki zewnętrzne

Zobacz też


Inne hasła zawierające informacje o "Wyżyna Krakowsko-Częstochowska":

1499 ...

Jura ...

Pstrąg potokowy ...

Historia Australii ...

Formacja skalna ...

Regionalizacja fizycznogeograficzna Polski Wieluńska 341.22 Obniżenie Liswarty 341.23 Próg Woźnicki 341.24 Próg Herbski 341.25 Obniżenie Górnej Warty 341.26 Obniżenie Krzepickie 341.3 Wyżyna Krakowsko-Częstochowska 341.31 Wyżyna Częstochowska 341.32 Wyżyna Olkuska 341.33 Rów Krzeszowicki 341.34 Garb Tenczyński 342 Wyżyna Małopolska 342.1 ...

Szkocja ...

Małopolska Droga św. Jakuba ...

Święta Kinga ...

Bolesław V Wstydliwy ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Wyżyna Krakowsko-Częstochowska":

Regiony fizycznogeograficzne Polski (plansza 16) ...

229 Stosunki państwo-Kościół w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (plansza 6) ...

203. Ukształtowanie powierzchni Polski (plansza 12) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie