Rząd Felicjana Składkowskiego (1936), od lewej: Juliusz Poniatowski , Marian Zyndram-Kościałkowski , Eugeniusz Kwiatkowski , Felicjan Sławoj Składkowski , Edward Rydz-Śmigły , Witold Grabowski , Tadeusz Kasprzycki , Józef Beck , Wojciech Świętosławski , Juliusz Ulrych, Emil Kaliński

Tablica pamiątkowa na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie

Juliusz Ulrych (ur. 9 kwietnia 1888 w Kaliszu , zm. 31 października 1959 w Londynie ) – polski polityk , członek Polskiej Organizacji Wojskowej , piłsudczyk, pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego .

Życiorys

Młodość

Ulrych pochodził z zamożnej luterańskiej rodziny kupieckiej o korzeniach niemieckich osiadłej od paru pokoleń w Turku , Kaliszu i Stawiszynie , był synem Emila i Berty ze Starków. Uczęszczał do Miejskiego Gimnazjum Klasycznego w Kaliszu, a po strajku szkolnym w 1905 do tamtejszej Szkoły Handlowej . Po egzaminie maturalnym , złożonym w Gimnazjum św. Anny w Krakowie studiował inżynierię komunikacji na Politechnice Lwowskiej .

Działalność niepodległościowa

Od wczesnej młodości działał w "Strzelcu" , agitując na rzecz tej organizacji wśród ludności Małopolski (wygłosił m.in. 22 lutego 1914 w Bibicach przemówienie "Europa się zbroi, a cóż Polacy czynić powinni", przedrukowane później w prasie galicyjskiej ).

Po wybuchu wojny w 1914 Ulrych wstąpił do Legionów Piłsudskiego . Był oficerem 1 Pułku Piechoty Legionów ( Pierwsza Brygada ). W listopadzie 1918 kierował z ramienia Polskiej Organizacji Wojskowej akcją rozbrajania oddziałów niemieckich w Kaliszu.

W czasie wojny z Sowietami lat 1919–1921 zorganizował w Szczypiornie pod Kaliszem 29 Pułk Strzelców Kaniowskich . Za zasługi dla kraju w tej wojnie otrzymał Order Virtuti Militari i trzykrotnie Krzyż Walecznych .

W latach 1922–1923 był słuchaczem Kursu Doszkolenia w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie . Z dniem 15 października 1923, po ukończeniu kursu i uzyskaniu tytułu naukowego oficera Sztabu Generalnego , otrzymał przydział do Departamentu VII Ministerstwa Spraw Wojskowych ^[1]. W następnym roku pełnił służbę w Departamencie I Piechoty M.S.Wojsk.

Po 1926 był w randze majora (później podpułkownika ) adiutantem marszałka Piłsudskiego ^[2] i mieszkał w rezydencji Marszałka, Belwederze . W latach 1926-1927 pełnił funkcję szefa sztabu Korpusu Ochrony Pogranicza ^[3], od 1928 działał jako dyrektor Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego i był jednym z promotorów utworzenia AWF w Warszawie. Następnie dowodził 36 Pułkiem Piechoty Legii Akademickiej w Warszawie. W styczniu 1931 wyznaczony został na stanowisko szefa Oddziału IV Sztabu Głównego WP . Później został mianowany zastępcą szefa Administracji Armii.

Kariera polityczna

Od 13 października 1935 do 30 września 1939 Ulrych był ministrem komunikacji w rządach Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego i Felicjana Sławoja Składkowskiego . Jako taki był ostatnim w przedwojennnej Polsce szefem Jana Nowaka-Jeziorańskiego , który go wspomina w swej książce Kurier z Warszawy (wydanie londyńskie).

Od 1938 do 1939 był posłem na Sejm V kadencji . W 1939 objął funkcję Szefa Komunikacji w Sztabie Naczelnego Wodza marszałka Śmigłego-Rydza .

Na wygnaniu

W 17 września 1939 udał się wraz z rodziną i całym rządem RP w obliczu sowieckiej inwazji i polskiej klęski do Rumunii . Tam z rodzinami innych ministrów rządu generała Składkowskiego został internowany w Băile Herculane ^[4], gdzie rodzina pozostała do obalenia rządu marszałka Antonescu w 1944^[5], nie mając nawet możliwości wyjazdów do Bukaresztu . Po uzyskaniu zezwolenia na wyjazd z Rumunii Ulrychowie przedostali się przez Turcję na Cypr , stamtąd do Francji i na koniec do Anglii . Ulrych zgłosił się tam do służby czynnej w WP , ale zwolennicy polityki zmarłego generała Sikorskiego (na czele z Mikołajczykiem ), którzy konsekwentnie odsuwali wszystkich piłsudczyków od władzy i wpływów, przydzielili mu tylko podrzędną posadę w administracji Rządu RP na Wygnaniu. Po wojnie Ulrych, pozbawiony polskiej emerytury , oszczędności bankowych pozostałych w Polsce, spadku po matce (zm. 1941) i obywatelstwa przez władze PRL , musiał się utrzymywać z pracy własnych rąk: najpierw należał do tzw. Silver Brigade – byłych polskich ministrów i wojskowych pucujących srebra w londyńskim hotelu Claridge's, później pracował jako windziarz w domu towarowym Harrods . Ok. 1950 Ulrych otrzymał stanowisko konsultanta w brytyjskim War Office. Na emigracji pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Rady Naczelnej Ligi Niepodległości Polski, politycznego skupienia piłsudczyków^[6].

Rodzina

Brat Aleksander (1886–1945), kaliski przedsiębiorca i kupiec, poseł na Sejm z listy BBWR , był po 1939 kierownikiem administracji AK na tereny włączone do Rzeszy i przyległe, w tym Dolny Śląsk . Aresztowany na jesieni 1944 przez Gestapo we Wrocławiu , zmarł w kwietniu 1945 w KZ Buchenwald , już po wyzwoleniu obozu przez Amerykanów, i został tam pochowany. Posiada symboliczny grób na cmentarzu ewangelickim w Kaliszu. Ojciec braci Ulrychów spoczywa w Turku, a matka w Stawiszynie, oboje na cmentarzach ewangelickich.

Juliusz Ulrych pochowany został w Londynie. W 1989 prochy przeniesiono do Warszawy i pochowano w kwaterze legionistów na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach . Jednocześnie uczczono jego pamięć tablicą pamiątkową na murze cmentarza ewangelickiego w Warszawie.

Od 1920 Ulrych był żonaty ze swą kuzynką Inez ze Sztarków (2:o voto Czyhiryn), szwagierką wojewody Maruszewskiego . Dwoje dzieci z tego związku zmarło wcześnie, a małżeństwo skończyło się rozwodem. Druga żona Zofia Krystyna z domu Wilke (zm. 2005 w wieku 99 lat) i synowie z tego związku osiedlili się w Kanadzie . Z synów szczególnie wyróżnił się Tadeusz Jan (ang. Tadeusz J. Ulrych, ur. 9 sierpnia 1935 w Warszawie), światowej sławy profesor geofizyki na University of British Columbia w Vancouver , obecnie emerytowany . Brat Andrzej Juliusz (ur. 20 maja 1934 w Warszawie), obecnie zamieszkały na Hawajach , posiadał cieszącą się dużym uznaniem, istniejącą do dziś dnia sieć restauracji "Andre's" w USA .

Awanse

• porucznik – 1 VII 1915
• major – zweryfikowany w 1922 ze starszeństwem z 1 VI 1919
• podpułkownik – 31 III 1924 ze starszeństwem z 1 VII 1923 i 65 lokatą w korpusie oficerów piechoty
• pułkownik – 1 I 1929 ze starszeństwem z 1 I 1929 i 10 lokatą w korpusie oficerów piechoty

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyż Niepodległości
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Walecznych – czterokrotnie
• Złoty Krzyż Zasługi – dwukrotnie

Przypisy

Bibliografia

• Paweł Dubiel/Józef Kozak, Polacy w II Wojnie światowej, Warszawa 2003,
• Stanisław Łoza , Czy wiesz, kto to jest?, Warszawa 1938.
• Kto był Kim w Drugiej Rzeczypospolitej, 1994.
• Felicjan Sławoj Składkowski, Nie ostatnie słowo oskarżonego, Warszawa 2003, .
• Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917), Warszawa 1917, s. 13.
• Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 19, 194, 343.
• Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 116, 163.
• Rocznik Oficerski 1932, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1932, s. 17, 421.
• Dokumenty rodzinne.
• Relacja prof. Tadeusza Ulrycha.