Jońska filozofia przyrody (szkoła milezyjska, szkoła jońska) - reprezentuje archaiczny, grecki materializm żywiołowy zapoczątkowany przez Talesa z Miletu około VI - IV wieku p.n.e. . Podjęła pierwsze niemitologiczne, racjonalne próby wyjaśnienia natury (physis), będące punktem wyjścia dla rozwoju filozofii i nauki europejskiej.

Geneza

Powstanie milezyjskiego ośrodka filozofii przyrody nie zostało wystarczająco historycznie wyjaśnione. Według H. Dielsa miała to być szkoła zorganizowana w Milecie, który na przełomie VII i VI wieku p.n.e był przodującym państwem-miastem w Joni. Zarówno pod względem społeczno-ekonomicznym jak i kulturalnym. Tu również dokonał się zwrot umysłowy od mitu do wiedzy i umiejętności teoretyczno-praktycznych, skąd wiodła droga do nauki i filozofii. Aktywność społeczna i wzmożenie działalności politycznej, jakie pociągał za sobą rozwój ekonomiczny, rodziły potrzebę teoretycznego oparcia w rozumie. Ta potrzeba wynikała również z uświadomienia sobie niewystarczalności dotychczasowych wyobrażeń o świecie i życiu w obliczu konfliktów społecznych i ekonomicznych. Stan ten zrodził nurt umysłowy, który był pierwszym helleńskim ośrodkiem filozoficznym, niezależnym od wiedzy dostarczanej przez kolegia kapłańskie. Do ośrodka tego zalicza się Talesa, Anaksymandra i Anaksymanesa.

Poglądy

1. W ontologii reprezentowali monizm materialistyczny
   • Świat ma jednorodną, materialną strukturę, jest zbiorem konkretnych ciał. Początkiem i zasadą świata, a zarazem właściwą naturą rzeczy jest przenikająca wszystko, wieczna pramateria (prasubstancja, prapierwiastek, pierwotny żywioł), która ulegając nieustannej przemianie - ożywia i różnicuje byt . Na tej zasadzie z jedności (pierwotnego żywiołu) powstaje różnorodność.
   • Badania filozoficzne polegały na poszukiwaniu początku-zasady ( arche ) natury
     • Tales - pramaterią jest woda; wysnuł ten wniosek na podstawie potocznych obserwacji, według których woda jest ośrodkiem życia, z wody wywodzi się życie, a dzięki temu, że zmienia stany skupienia - występuje w każdej formie
     • Anaksymander - apeiron (bezkres, nieskończoność, która nie ma zasady, zatem sama musi być zasadą)
     • Anaksymenes - powietrze przenika wszystko wypełniając bezkres
     • Heraklit - osnową wszechświata jest ogień; jest on przejawem dynamicznej energii (panta rei)
   • Hylozoizm (hilozoizm) - atrybutem materii jest ruch, wszystko co jest - jest w ruchu, rozwija się, co jest objawem życia
     • Panpsychizm - cała przyroda ma charakter dynamiczny i kreatywny, żyje, jest jednym wielkim organizmem.
   • Koncepcja czasu cyklicznego - wszystko się powtarza
2. W gnoseologii - racjonalizm

Trzeba jednak brać pod uwagę, że informacje na temat poglądów jońskich filozofów przyrody pochodzą z niezbyt wiarygodnych źródeł, jakimi są fragmenty Metafizyki i Fizyki Arystotelesa , oraz Historii filozofii jego ucznia Teofrasta . Eric Alfred Havelock wskazuje, że celem obu autorów nie było rzetelne przedstawienie historyczne, lecz uzasadnienie przyjmowanego modelu systematyzacji poglądów filozoficznych, czego dowodzą nieścisłości w referowaniu stanowisk filozofów znanych z niezależnych źródeł (m. in. Heraklita , Anaksagorasa i Parmenidesa ) oraz anachronizmy pojęciowe (czego przykładem, zdaniem autora, jest samo określenie "szkoła").^[1]

Źródła

J. Legowicz, "Zarys historii filozofii", wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa 1976 r.

Przypisy